Cho trẻ du xuân làm gì, chúng có nhớ chi đâu?

TTCT - Thật ra, cùng con đến những miền xa là trải nghiệm có thể nhọc nhằn nhưng mà đáng.

Cây bút du lịch Jordi Lippe-McGraw không ngại đưa con đi cùng trong nhiều chuyến công tác xa xôi. Mới lên 5 tuổi, đôi chân nhỏ của cậu bé đã in dấu ở 23 quốc gia tại năm châu lục.

Lippe-McGraw kể rất nhiều người hỏi tại sao cô lại vất vả đưa con nhỏ cùng đi du lịch cho tốn kém vì cậu bé sẽ hầu như chẳng nhớ gì về những chuyến phiêu lưu này. Là người làm báo, với câu hỏi như vậy, Lippe-McGraw không cho phép mình trả lời qua loa.

Cô vừa nhớ lại chuyện của bản thân lúc nhỏ vừa hỏi thêm những người cùng đi du lịch với con nhỏ và tham khảo ý kiến chuyên gia, để chứng minh làm thế là xứng đáng.

Không nhớ - không sao

Đi xa với con nhỏ chẳng bao giờ dễ dàng. Chỉ hành lý thôi cũng lỉnh kỉnh giống như dọn nhà. Có ti tỉ tình huống khiến bạn kiệt sức chỉ muốn về nhà cho khỏe thân như khi các bé khóc ré trên máy bay mà dỗ dành kiểu gì cũng không nín hay khi bạn đã rã rời sau khi nhận phòng còn con bạn lại nhảy đòi chơi do lệch múi giờ.

"Ngoài những vất vả trôi mau đó, du lịch mang lại nhiều lợi ích cho trẻ dù không phải lúc nào chúng ta cũng nhìn thấy ngay" - Lippe-McGraw viết cho Wall Street Journal.

Cô dẫn lời bác sĩ, nhà tâm lý học trẻ em Hedy Keiderling cho biết: "Năm năm đầu đời là giai đoạn phát triển nhận thức lớn nhất trong não trẻ. Việc tiếp xúc với các nền văn hóa, thực phẩm, ngôn ngữ và hoàn cảnh khác nhau, như phân biệt những người khác nhau trên máy bay… sẽ giúp phát triển các kỹ năng này".

Các chuyên gia về thần kinh, tâm lý và phát triển trẻ em đều đồng ý rằng đa số trẻ em có thể nhớ một số kỷ niệm vào khoảng 4 tuổi do những kỷ niệm này gắn với những cảm xúc mạnh. Mà không nhớ cũng chẳng sao.

Theo chuyên gia tâm lý Francyne Zeltser, những trải nghiệm khơi dậy tất cả các giác quan và cảm xúc ở trẻ dễ có khả năng được nhớ lâu. "Dù trẻ không nhớ chi tiết của những chuyến du lịch khi còn nhỏ, chúng có thể nhớ vài điều nổi bật rất lâu" - bà nói với tác giả Jessica Hartshorn của trang web Scarry Mommy.

Chỉ là những gì in vào ký ức trẻ có thể không hề đáng nhớ theo quan điểm của bố mẹ. Trẻ có thể nhớ một chú chim ngớ ngẩn ăn bánh mì trên bãi biển, trong khi bố mẹ nhớ họ đã tốn cả đống tiền để trong khách sạn xa hoa thế nào.

Cứ đi đi, chờ đợi chi

Dù phần đông mọi người nghĩ nên chờ khi trẻ có thể nhớ được về chuyến đi thì hãy đi du lịch, Hartshorn cho rằng các bố mẹ hiện đại không nên hạn chế những niềm vui của mình. Kỷ niệm gia đình quan trọng với các phụ huynh cũng như với con cái. Khi con bạn chẳng nhớ gì thì hình ảnh con ngồi nghịch cát trên bãi biển vẫn trong tim bạn.

Khả năng nhớ về chuyến đi nhiều năm sau chắc chắn không phải là cơ sở để quyết định thời điểm đưa trẻ đi du lịch lần đầu. Bác sĩ Erica Reischer, nhà tâm lý học lâm sàng và tác giả sách về làm cha mẹ, cho rằng du lịch là cách tuyệt vời để học các kỹ năng sống trẻ không thể có ở nhà như nhớ đường, định hướng, hỏi đường, thích nghi với môi trường mới, kết bạn…

Báo The Globe and Mail (Canada) dẫn trải nghiệm thực tế của vợ chồng Meighan Ferris-Miles và Jonathan Miles khi rong ruổi ở Thái Lan, Myanmar và Việt Nam suốt chín tuần cùng hai con gái 2 tuổi rưỡi và 8 tháng để khẳng định du lịch cùng trẻ nhỏ lợi nhiều hơn phiền. Họ cho biết chuyến đi để lại những ấn tượng lâu dài với cả hai cô bé. Họ có nhiều cơ hội nói chuyện về thế giới và cuộc sống với con.

Một lần, cả nhà đến thăm khu bảo tồn voi gần Chiang Mai ở miền bắc Thái Lan. Tại đây, người ta phát một đoạn phim ngắn lên án hành vi ngược đãi động vật ở các rạp xiếc thú. Con gái lớn của họ, bé Rachel chăm chú xem và hỏi rất nhiều.

Cô bé thấy thương những chú voi ở khu bảo tồn. Họ giải thích với con rằng khu bảo tồn được lập ra vì có những người trước đây đã đối xử tàn tệ với voi nhưng thế giới này cũng có nhiều người tốt.

Chị Jeffery, một người mẹ đơn thân ở Canada, cho rằng trẻ hiểu bạn yêu chúng qua việc dành thời gian với chúng. Vì vậy, đi du lịch là cơ hội tuyệt vời để nói với con rằng bạn yêu con.

Jessica Sproat - chuyên gia về phát triển trẻ em ở Vancouver, người rất thường cùng con chỉ mới 3 tuổi thám hiểm các vùng hoang dã ở Canada - cho biết: "Du lịch mang lại những trải nghiệm mới và do đó, kích hoạt các vùng não khác nhau. Điều này làm tăng kết nối giữa các tế bào thần kinh trong não, tăng sự linh hoạt và thích nghi để sẵn sàng cho những trải nghiệm mới trong tương lai. Nhờ đó, trẻ học tốt hơn".

Tiếp xúc với ẩm thực, ngôn ngữ, các loài vật và khí hậu mới lạ giúp trẻ biết đồng cảm, thích nghi cao và phát triển kỹ năng xã hội. Sproat cho biết: "Những trải nghiệm mới lạ này kích thích trí tò mò của trẻ và thúc đẩy hoạt động học tập tích cực. Trẻ học tốt nhất qua trải nghiệm trực tiếp, do đó được tiếp xúc với các nền văn hóa mới sẽ mở rộng tầm nhìn của trẻ".

Giáo sư Kyle Pruett của Đại học Yale cho biết não bộ và cả trí nhớ của trẻ liên tục phát triển và tái định hình, nên những gì trẻ có thể thực sự nhớ lại về các sự kiện xảy ra trước 5 tuổi là có giới hạn.

Chỉ một số hình ảnh đặc biệt ấn tượng vượt qua được, đặc biệt là những hình ảnh gắn với những cảm xúc buồn, vui sâu đậm. Hành trình đi một ngày đàng khi còn thơ bé cho trẻ nền tảng để yêu thích điều mới lạ, thích khám phá, giải quyết vấn đề và kiểm soát sự thất vọng vì khi còn nhỏ, mỗi chuyến rời nhà đi chơi xa đều như đi tìm kho báu.

Cuối cùng, dù ký ức về chuyến đi hồi 4-5 tuổi phai mờ, "trí nhớ tiềm ẩn" có thể được hình thành trong tiềm thức của trẻ. Nhà phân tâm học Claudia Luiz cho biết trên The Washington Post: "Trí nhớ tiềm ẩn được lưu trong não theo những cách khác nhau. Thay vì đi vào ngân hàng ký ức, chúng lập các đường dẫn thần kinh quyết định trải nghiệm tương lai của chúng ta".

Ngay cả khi không nhớ cảm giác tuyệt vời khi lần đầu cưỡi ngựa lúc 4 tuổi, trẻ vẫn ấn tượng rằng đó là một trải nghiệm tuyệt vời. Điều này tạo nên kỳ vọng rằng ở môi trường mới, trước thử thách mới trong tương lai, niềm vui, sự phấn khích và thỏa mãn trước đây sẽ lặp lại.

Khoảng 2.500 người lớn và 1.000 người trẻ đã tham gia khảo sát về kỷ niệm gia đình của Hiệp hội Du lịch Mỹ. Kết quả "những kỷ niệm sống động nhất" thường xoay quanh các kỳ nghỉ, ngay cả khi các chi tiết thường rất mờ nhạt.

Thời nay nuôi một đứa trẻ là không hề dễ dàng dù số lượng con trong các gia đình ít hơn thời ông bà ta. Các phụ huynh hiện nay có điều kiện tài chính để có thể làm điều gì mình thích. Chúng ta đều nghe câu: "Đừng để đến ngày mai những việc có thể làm hôm nay".

Vì vậy, nếu có nơi nào bạn muốn đi cùng con, hãy đi khi có khả năng và thời gian vì ai biết được ngày mai ra sao. Và hãy nhớ chụp nhiều ảnh để sau này nhìn lại chúng, bạn sẽ mỉm cười.

Mấy tuổi đi thì vừa?

Nhớ lại những chuyến đi đã trải qua, Jessica Hartshorn cho rằng "thời điểm vàng" để đi du lịch cùng con là khi trẻ khoảng 9-12 tuổi. Lúc đó, chúng đã có thể ghi nhớ đầy đủ về chuyến đi, vẫn còn ngoan do chưa vào giai đoạn nổi loạn tuổi dậy thì.

Trong khi đó, Amanda Gummer - nhà tâm lý học nghiên cứu chuyên về sự phát triển của trẻ - lại khuyên 5-8 tuổi là thời điểm tốt để bắt đầu đi du lịch cùng con. "Khi đó trẻ có thể thực sự tận hưởng toàn bộ trải nghiệm này và vì dưới 5 tuổi thì "khó mà nhớ gì được về chuyến đi"" - cô nói với báo The Telegraph.

Theo khảo sát của công ty du lịch gia đình Florida4Less, Mỹ, khoảng 20% người trưởng thành có thể nhớ vài kỷ niệm về chuyến đi du lịch đầu tiên hồi năm 5 tuổi. Khoảng 1/3 trong số này nhớ việc đi máy bay hoặc ở sân bay, bơi - ở biển (20%) hoặc trong hồ bơi (11%).

Theo bác sĩ Gummer, 5 tuổi là lúc trẻ có khả năng tương tác trọn vẹn hơn vì ở độ tuổi này, ngôn ngữ của trẻ đã phát triển tốt nên có thể hỏi và tham gia trò chuyện về chuyến đi, giúp củng cố ký ức về chuyến đi trong đầu.

Theo khảo sát của Hiệp hội Du lịch gia đình, người Mỹ và Canada đang đưa trẻ sơ sinh, trẻ mới biết đi và trẻ mẫu giáo đi du lịch nhiều hơn bao giờ hết. Ngày nay, các bố mẹ không muốn đợi đến khi 50 tuổi mới cùng con đi du lịch. Họ muốn đi nhiều chuyến, đến nhiều nơi chứ không phải dành dụm một cục lớn cho một chuyến để đời. Để làm được điều này, dĩ nhiên họ phải mang con nhỏ đi cùng.