Theo nhiều nghiên cứu, tỉ lệ biếng ăn, kén ăn ở trẻ từ 6 tháng tuổi đến 5 tuổi có thể từ 20 - 50%.

Với tỉ lệ trẻ biếng ăn, kén ăn cao như vậy, trong khoảng 10 năm qua đã xuất hiện phương pháp cho trẻ ăn dặm có tên gọi là “ăn dặm theo bé chỉ huy” hay còn gọi là “ăn dặm theo đáp ứng của trẻ”. Tại Việt Nam, phương pháp này đã bắt đầu được đưa vào các chương trình tập huấn dinh dưỡng trẻ em từ năm 2012 và hiện đã được nhiều bà mẹ lựa chọn áp dụng.

Ăn dặm theo bé chỉ huy là một phương pháp cho phép trẻ tự quyết định cách ăn. Đứa trẻ tự ăn và bữa ăn được xem như một quá trình khám phá và học hỏi của trẻ. Bố mẹ chỉ đóng vai trò lựa chọn thức ăn, hỗ trợ và theo dõi việc tự ăn của trẻ.

Cách thức cho ăn dặm theo phương pháp bé chỉ huy khi trẻ được 6 tháng tuổi

- Trẻ được cho ăn những thức ăn đặc ngay từ đầu thay vì cho ăn từ lỏng đến đặc theo cách ăn truyền thống.

- Trẻ được cho làm quen dần với các loại thức ăn, những bữa ăn đầu tiên là những loại thức ăn đơn giản, mềm được cắt theo dạng hình que để dễ cầm nắm; ví dụ như khoai tây, cà rốt luộc cắt dọc thành hình que. Những bữa tiếp có thể cho trẻ ăn chuối cắt lát, thịt gà xé nhỏ, bơ, pho mát miếng mềm…

- Rửa tay sạch cho trẻ, thức ăn được bày trên khay sạch để trẻ tự bốc, cầm, nắm xoay xở và tự đưa vào miệng rồi tự mớm, nhai dù có thể lúc này trẻ chưa mọc răng.

- Những bữa đầu tiên, trẻ chỉ ăn rất ít hoặc đơn giản chỉ là chơi, khám phá và nếm thử làm quen dần với thức ăn. Sau một vài tuần, trẻ sẽ thành thạo hơn và ăn được nhiều hơn. Trẻ sẽ cầm nắm và đưa thức ăn vào miệng có thể kèm với sự hỗ trợ của bố, mẹ bằng cách đưa thức ăn cho trẻ hoặc đút thức ăn bằng thìa, nhưng lưu ý là không ép buộc.

- Đến giai đoạn từ khoảng 16-18 tháng tuổi trẻ có thể tự cầm muỗng và bắt đầu tập xúc thức ăn đưa vào miệng.

Những nguyên tắc chính trong phương pháp ăn dặm theo bé chỉ huy

- Sữa mẹ đóng vai trò là nguồn dinh dưỡng chính nên cho trẻ tiếp tục bú mẹ cho đến 24 tháng tuổi theo các hướng dẫn nuôi con bằng sữa mẹ.

- Lúc mới bắt đầu ăn dặm nếu trẻ từ chối loại thức ăn nào đó thì không ép và có thể thử lại loại thức ăn đó vài ngày sau.

- Lượng thức ăn trong mỗi bữa là do trẻ quyết định, khác với phương pháp truyền thống là bố mẹ cố gắng đút cho trẻ ăn hết một lượng nào đó tùy theo độ tuổi.

- Những loại thức ăn mà trẻ không cầm nắm được thì bố mẹ có thể hỗ trợ đút cho trẻ nhưng không được ép nếu trẻ từ chối. Đến khi trẻ có thể cầm thìa được thì để trẻ tự tập cầm và tự xúc thức ăn đưa vào mồm, lúc đầu sẽ bị đổ hoặc rơi vãi nhiều nhưng dẩn dần sẽ ổn.

- Không cho trẻ ăn những loại thức ăn có thể gây nguy hiểm cho trẻ như các loại hạt, thức ăn cứng quá, ví dụ như hạt đậu, sụn, gân…

- Bố mẹ phải luôn ở bên trẻ để chăm sóc, hỗ trợ, không để trẻ ăn một mình mà không có người quan sát.

Những ích lợi chính của phương pháp ăn dặm theo bé chỉ huy

Tuy còn một số tranh luận nhưng các nghiên cứu trong những năm qua cho thấy phương pháp ăn dặm này có những lợi ích sau:

- Phương pháp này mang tính chất tự nhiên, trẻ ăn theo phương pháp này sẽ tự điều chỉnh lượng thức ăn phù hợp với nhu cầu của mình và điều này có thể làm trẻ ít có nguy cơ bị thừa cân - béo phì hơn. Có một số nghiên cứu đưa ra giả thiết rằng, trẻ có khuynh hướng thèm và chọn những loại thức ăn chứa các chất dinh dưỡng mà cơ thể trẻ cần.

- Việc tự khám phá và lựa chọn thức ăn giúp trẻ làm quen dễ hơn với các loại thức ăn.

- Phương pháp này có thể giúp trẻ ít bị biếng ăn, kén ăn hơn. Bố mẹ ít bị căng thẳng vì việc phải ép trẻ ăn.

- Khi trẻ tự ngồi ăn được và có thể sắp xếp thời gian ăn của trẻ cùng bữa ăn của gia đình thì sẽ tiết kiệm được thời gian và trẻ sẽ có cảm giác thích thú khi cùng thưởng thức bữa ăn với gia đình.

Những bất tiện của phương pháp ăn dặm theo bé chỉ huy

- Trẻ ăn theo phương pháp này có thể làm rơi vãi nhiều thức ăn và có thể rơi xuống sàn làm lãng phí thức ăn và mất công dọn dẹp.

- Bữa ăn có thể kéo dài do trẻ ham chơi, nghịch với thức ăn.

Có một số lo ngại về việc cho ăn đặc sớm có thể làm trẻ dễ bị nghẹn, sặc. Tuy nhiên, các quan sát cho thấy rằng với thức ăn được cắt nhỏ và theo dạng lát, dạng que trẻ sẽ tự xoay xở được khi bị nghẹn, hóc… trong những lần đầu làm quen với thức ăn. Thậm chí, người ta nhận thấy rằng khi ép trẻ ăn, nhất là ăn quá no thì trẻ dễ bị ọe và nôn trớ hơn là khi trẻ tự ăn và tự điều chỉnh.

Bố mẹ nếu lo ngại về việc ăn đặc ngay từ đầu thì có thể áp dụng phương pháp cho bé ăn chỉ huy theo kiểu Nhật, tức là cho trẻ tự ăn không ép nhưng vẫn ăn từ lỏng đến đặc chứ không cho ăn đặc ngay từ đầu.

Cho trẻ ăn dặm theo bé chỉ huy là một phương pháp mang tính tự nhiên. Khi áp dụng phương pháp này trẻ và bố mẹ sẽ bớt bị căng thẳng vì sự ép buộc. Bữa ăn sẽ trở thành niềm vui và là quá trình tự khám phá học hỏi của trẻ.