Hình ảnh thường thấy ở nhiều ngã tư đường tại TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Trong khi nạn ăn xin ở các tỉnh thành khác ngày càng giảm thì tại thành phố này ngày càng tăng. Ở các tỉnh, người ăn xin chỉ tập trung tại các điểm du lịch, cúng bái. Còn ở TP.HCM họ có thể sống khỏe quanh năm, ở mọi ngã tư đường, bến xe, chùa chiền...

"... Cái bang ta cứ khắp nơi tung hoành"

Lượng người ăn xin khá lớn từ các tỉnh phía Bắc ngày càng đông. 

Ai cũng tin rằng "Người Sài Gòn hào hiệp, đất Sài Gòn dễ sống", và có lẽ ăn xin là một trong những nghề "dễ sống" nhất ở đây, có thu nhập hơn gấp mấy lần làm nông ở quê. 

Họ còn có thơ rằng: "Sài Gòn là đất ăn chơi. Cái bang ta cứ khắp nơi tung hoành". Và, họ tập họp thành đội theo vùng miền và làng xã chứ không đơn lẻ vì đói nghèo.

Không khó tìm thấy trên đường những người già yếu, khuyết tật với khuôn mặt sầu thảm, tay cầm một cái nón, có khi họ bán bông ngoáy tai, tăm xỉa răng... và thường sẽ được người đi đường mua với giá rất hào hiệp, không bao giờ nhận tiền thối. 

Nhiều người còn đưa tiền và tặng lại người bán món hàng vừa mua. Mỗi vị trí họ có thể ngồi 2-3 người và quen nhau, thay phiên nhau ở chỗ đó. 

Nhiều người ăn xin khấm khá, dành dụm về quê xây được nhà chứ không phải để sống qua ngày. Đó là thực tế.

Tôi có nhiều dịp sang nước bạn láng giềng, nghe họ rủ nhau qua Sài Gòn "rô xi", nghĩa là kiếm sống. Họ cũng không đi đơn lẻ mà từng nhóm, từng đoàn để giúp nhau và đi từng đợt, tùy theo mùa. 

Nhiều năm trước tôi đã lân la tìm hiểu lý do "Sao không ăn xin ở quê?" và té ngửa vì "Người ta không cho. Người ở đây không tốt bụng như người Việt Nam". 

À ra thế! Bởi vậy ngay khi trên đất nước họ, họ cũng tập trung xin tiền du khách đến từ Việt Nam, từ TP.HCM.

Sang TP.HCM, người này kiếm sống được, về quê rủ thêm người khác. Họ cũng nghèo thật nhưng không đến nỗi đói. 

Có năm trực chiều 30 tết trước cửa cơ quan thấy mấy em đen nhẻm, mặt mày lem luốc là trẻ em người nước ngoài. 

Tôi đến hỏi chuyện. Biết các em chưa ăn tối, tôi mua cho mỗi đứa một cái bánh bao. Chưa kịp trả tiền thì từ đâu ập tới gần 30 người lớn nhỏ, đành phải làm từ thiện luôn chớ biết sao bây giờ!

Tìm hiểu về cuộc sống của họ tại TP.HCM thì được biết: trước đây họ ngủ gầm cầu, tắm rửa thì ra sông quấy quá. Bây giờ thuê hẳn nhà trọ. 

Nhiều gia đình đi cả nhà, chia nhau mỗi người một góc và đông nhất là dịp tết, mùa cao điểm, họ sang Việt Nam cả tháng. Nếu như ở xứ sở mình khi mở lời xin tiền, họ chỉ có thể nhận một khoản tương đương 600 đồng tiền Việt. 

Tại TP.HCM mỗi lần 2.000 đồng là còn ít, nhiều người cho 5.000 đồng, 10.000 đồng. Có lần trẻ ăn xin trả lại tôi những tờ tiền mệnh giá 200 đồng, chỉ nhận tờ 500 đồng. 

Những đứa trẻ ăn xin người nước ngoài (và cả người lớn) vẫn cứ tiếp tục tỉnh bơ xin tiền giữa đô thị TP.HCM.

Xóa nạn ăn xin: không khó!

Cách đây hơn chục năm, khi Hội đồng nhân dân thành phố Đà Nẵng dùng biện pháp mạnh thu gom, phân loại để dứt điểm ăn xin; có nhiều đại biểu phản đối nhưng lãnh đạo Đà Nẵng lúc đó đã quyết liệt làm sạch đẹp cho thành phố. 

Thành phố muốn phát triển du lịch phải dẹp được ăn xin. Kết quả thì mọi người đều rõ. Đà Nẵng là thành phố tiên phong.

Thật ra trước đó mấy năm, không đâu ăn xin dữ dằn bằng núi Bà Đen (Tây Ninh). Ăn xin có tổ chức, được "huấn luyện, chăn dắt và bảo kê", giả bộ thương tật hơn cả thật. 

Giám đốc Công ty Du lịch Tây Ninh lúc đó bằng cả tâm huyết và quyết đoán, vừa thuyết phục, tạo việc làm, vừa nhờ chính quyền dùng biện pháp mạnh xử lý những kẻ đầu têu nên vấn nạn được xóa trắng.

Giải bài toán ăn xin không quá khó nếu phía chính quyền thành phố cần có quyết liệt và liên tục... 

Thành phố không xua ăn xin về các tỉnh mà phối hợp để giải quyết có tình, có lý vấn nạn này. Thành phố Đà Nẵng, thành phố Hội An đã làm rất hiệu quả, cớ gì TP.HCM lại bỏ mặc, buông xuôi?

Bên cạnh sự nỗ lực của chính quyền, rất cần sự tham gia và tiếp sức của mỗi người dân. Cho tiền người ăn xin là thói quen hào hiệp nhưng đặt không đúng chỗ, vô tình tiếp tay cho vấn nạn này. 

Như kiểu người bị bệnh nặng cần phải tìm cách đưa họ đi cấp cứu chứ không chỉ xức chút dầu gió rồi thôi. 

Không thể mời người loét dạ dày ăn mấy món kích thích hay chua cay để bệnh càng nặng thêm. Khi khó sống bằng cách dựa vào lòng hảo tâm, lượng người ăn xin chắc chắn sẽ giảm.

Thay đổi một thói quen không dễ. Ta vẫn ngộ nhận việc bỏ mấy ngàn đồng vào những cái nón là sự hào hiệp, nghĩa tình. 

Có khi ta lại băn khoăn, áy náy vì đã thản nhiên đi qua, không cho tiền một người khuyết tật, một đứa trẻ trông thật thảm thương. 

Nhưng, phải chung tay, góp sức với thành phố dẹp vấn nạn ăn xin trong khả năng của mình. Nếu bạn gặp trên đường các trường hợp thật sự khốn khó, túng quẫn thật sự, hãy giới thiệu họ với các nhà hảo tâm, hoặc tìm đến các cơ quan truyền thông.

TTO - Có hay không những tổ chức chăn dắt trẻ em nước ngoài sang VN ăn xin? Ở đâu tập trung những người này? Cơ quan chức năng xử lý như thế nào? Mời bạn theo chân nhóm phóng viên Tuổi Trẻ giải đáp những thắc mắc này.