Cho thận có làm yếu "bộ lọc" ?

TTCT - Y học ngày nay đã đạt những tiến bộ vượt bậc trên lĩnh vực ghép tạng, đặc biệt là ghép thận. Kết quả mỹ mãn sau ghép thận làm gia tăng không ngừng số người được ghép thận và song song đó, số người cho thận tiếp tục tăng.

Câu hỏi được quan tâm rất nhiều là sức khỏe và thời gian sống của người cho thận sẽ ra sao? Họ có thể bị suy thận nhiều năm sau khi cho một quả thận không?

Phóng to

Mổ ghép thận tại Bệnh viện 115, TP.HCM - Ảnh: T.T.D.

Vẫn lọc tốt

Một nghiên cứu công bố trên tạp chí New England Journal Medicine năm 2009 ghi nhận kết quả theo dõi 3.698 người cho thận từ năm 1963-2003, hầu hết họ vẫn bảo tồn được chức năng lọc của thận, tiểu đạm chỉ xảy ra ở 12,7% và không ai bị suy thận. Chất lượng sống của họ hoàn hảo. Đây mới là điều quan trọng có ý nghĩa thực tiễn.

Để có được kết quả như vậy, chúng ta hãy xem xét lại quy trình chọn người cho thận. Trước khi được bác sĩ đồng ý lấy thận, bạn phải trải qua nhiều xét nghiệm tầm soát chặt chẽ những bệnh lý liên quan đến bệnh thận, phải đảm bảo chức năng thận bình thường hoặc gần bình thường, để đảm bảo bạn không có bất kỳ bệnh nào có thể sẽ tệ đi nếu mất một quả thận.

Ngoài ra bạn còn được kiểm tra các yếu tố tương hợp mô và máu nhằm đảm bảo thận cho tương thích tốt với người nhận. Mục đích của việc sàng lọc là không chỉ tìm những người cho thận khỏe mạnh mà còn loại trừ người có nguy cơ mắc bệnh thận trong tương lai. Như vậy nếu bị tăng huyết áp, đái tháo đường hay tiểu đạm, bạn sẽ bị loại ngay.

Với khởi đầu hoàn hảo như vậy, qua nhiều năm theo dõi, xuất độ tăng huyết áp và tiểu đạm ở người cho thận không khác so với người khỏe mạnh bình thường sau khi điều chỉnh khác biệt về tuổi, giới và cân trọng. Tỉ lệ sống lâu dài, chất lượng sống và nguy cơ suy thận như dân số chung.

Những vấn đề người cho thận gặp phải

Lấy thận ra khỏi cơ thể là một cuộc mổ lớn, có thể gặp nguy cơ như chảy máu, nhiễm trùng. Bạn cần thời gian để nằm viện và dưỡng bệnh tại nhà. Theo thời gian thận còn lại thường lớn vì phải cáng đáng thêm phần việc của hai quả thận (tăng năng suất lọc nước tiểu và thải chất độc). Mức tăng độ lọc cầu thận khoảng 70% so với trước khi cắt.

Người cho thận càng trẻ, phản ứng bù trừ càng mạnh. Bạn cũng được yêu cầu kiểm tra sức khỏe định kỳ sau khi cho thận, chú ý huyết áp và chức năng thận.

Tuy nhiên giới y khoa vẫn còn lo lắng. Sao không thể lo lắng khi quả thận độc nhất còn lại này có thể bị hư hại do hậu quả của sự tăng chức năng lọc cộng với tiến trình mất chức năng sinh lý của thận vốn dĩ do tuổi tác. Tuy nhiên ghi nhận từ nghiên cứu trên, nguy cơ giảm chức năng thận ở họ thấp hơn dân số chung do đã được sàng lọc kỹ lưỡng.

Trên thế giới đã có vài trường hợp suy thận riêng lẻ được báo cáo, nhưng chưa có nghiên cứu lớn nào đưa ra được bằng chứng giảm chức năng thận ở người cho thận. Có nhiều lý do quy trách cho việc họ bị suy thận sau đó: tăng huyết áp, đái tháo đường là hai nguyên nhân làm suy thận thường gặp nhất mà người cho thận vẫn mắc phải trong cuộc đời giống như dân số chung. Béo phì cũng là nguy cơ tiềm tàng làm giảm độ lọc của thận.

Chúng ta áp dụng được gì từ những chứng cứ không nhiều này? Những nghiên cứu hiện có chỉ dừng lại ở việc theo dõi những người cho thận được sàng lọc tốt, nếu lý tưởng hơn phải là so sánh người cho thận với anh chị em sinh đôi (có cùng đặc điểm di truyền) hoặc ít ra với anh em ruột của họ. Chúng ta cũng chưa có kết quả đánh giá trên người cho thận Việt Nam.

Trong thời gian chờ có thêm thông tin mới đầy đủ hơn, chúng ta vẫn rất vui mừng trước kết cục tốt đẹp về tình trạng sức khỏe, tuổi thọ và chất lượng sống của người cho thận.