Tổng thống đắc cử Donald Trump trước khi đọc bài diễn văn mừng chiến thắng tại New York lúc rạng sáng 9-11 - Ảnh: Reuters

Điều này có nghĩa dù có nhiều người Mỹ bỏ phiếu cho bà Clinton hơn, nhưng người chiến thắng lại là ông Trump. Trong lịch sử các đời tổng thống Mỹ, chỉ mới có bốn trường hợp như thế, và đã có ý kiến cho rằng đã đến lúc nhìn lại qui trình bầu cử tổng thống dựa vào đại cử tri đoàn như hiện nay.

Con đường chiến thắng của ông Trump

Trước hết, thử nhìn lại cuộc đua giành phiếu đại cử tri gay cấn giữa hai ứng viên hôm 8-11 (giờ VN).

Theo qui định, ứng viên nào giành được 270 trên tổng số 538 phiếu đại cử tri sẽ giành chiến thắng.

Chiến thắng gọi tên ứng cử viên Trump sau khi kết quả kiểm phiếu sơ bộ ở bang Wisconsin xác nhận ông đã giành được 10 phiếu đại cử tri tại đây, đưa tổng số phiếu ông có được lên 279. “Tỉ số” vào thời điểm chiến thắng của ông Trump là 279 - 218, và khi đó vẫn còn ba bang chưa công bố kết quả (Arizona, Michigan và New Hampshire).

Theo Trung tâm Nghiên cứu PEW (Mỹ), khi đã chiến thắng, ông Trump đang dẫn đầu tại Arizona (11 phiếu đại cử tri) và Michigan (16 phiếu), còn bà Clinton thắng sít sao ở New Hampshire (4 phiếu). 

Theo trang The Detroit News‎ ngày 10-11, ông Trump đã thắng ở bang Michigan sau khi có kết quả kiểm phiếu không chính thức. Trong khi đó, trang azcentral.com cho biết việc kiểm phiếu ở bang Arizona vẫn còn đang tiếp tục và có thể kéo dài đến tận tuần sau. Trang này cho hay còn khoảng 600.000 phiếu chưa được kiểm tra (đa số là phiếu bầu qua thư). 

Còn theo cập nhật mới nhất từ New York Times, 100% phiếu bầu ở New Hampshire đã được kiểm đếm, kết quả là bà Clinton chiến thắng như dự kiến.

Nếu xem như ai đang dẫn đầu ở bang nào thì thắng luôn bang đó, thì kết quả chung cuộc tại 50 bang và Washington DC là ông Trump được 306 phiếu đại cử tri và bà Clinton 232 phiếu.

Góp phần lớn vào thắng lợi chung cuộc của ông Trump là chiến thắng bất ngờ ở các bang Wisconsin (10 phiếu đại cử tri) và Pennsylvania (20 phiếu), cũng như thắng áp đảo ở các bang quan trọng như North Carolina (15 phiếu), Florida (29 phiếu), và Ohio (18 phiếu).

Bản đồ bầu cử đỏ rực thể hiện chiến thắng áp đảo của ông Trump - Đồ họa: TTO

Nhiều phiếu hơn nhưng thua cuộc

Còn phiếu phổ thông thì sao? Báo chí Mỹ cho biết dù thua về số phiếu đại cử tri, bà Clinton lại giành được nhiều số phiếu phổ thông hơn đối thủ, dù tỉ lệ cũng rất sít sao.

Theo số liệu tổng hợp của CNN, vài giờ sau khi bà Clinton gọi điện cho ông Trump để nhận thua cuộc và chúc mừng đối thủ, số phiếu phổ thông bầu cho bà cựu ngoại trưởng là 59.755.284 phiếu, còn ông Trump nhận được 59.535.522 phiếu.

Số phiếu này tương ứng với bà Clinton được 47,7% số phiếu so với 47,5%, tức chiếm đa số, dù hơn chỉ 0,2 %. Đài CNN mô tả cách biệt này là “mỏng như dao cạo”, bởi nó tương ứng với 219.762 phiếu trên tổng số gần 120 triệu cử tri đã bỏ phiếu.

Theo trang VOX, trong lịch sử bầu cử tổng thống Mỹ, chỉ có 3 trường hợp tương tự như tổng thống đắc cử Donald Trump (thua phổ thông nhưng đắc cử). Nói cách khác, bà Clinton “gia nhập” câu lạc bộ thắng đa số phiếu phổ thông nhưng rốt cuộc vẫn thua cuộc bầu cử cùng với các ứng cử viên trước đó là Andrew Jackson, Samuel Tilden, Grover Cleveland (cùng ở thế kỷ 19) và gần nhất là ông Al Gore, người thua ông George W. Bush hồi năm 2000.

Bà Clinton giành được nhiều phiếu bầu từ người dân hơn nhưng vẫn thua - Ảnh: Reuters

Ở cuộc bầu cử cách đây 16 năm, ông Bush (con) giành được ít hơn 500.000 phiếu phổ thông so với đối thủ Al Gore nhưng vẫn đắc cử nhờ giành đủ số phiếu đại cử tri.

Việc “lịch sử lặp lại” sau 16 năm làm nóng lại tranh luận có phải phiếu đại cử tri, vốn được xem là “đặc sản” của bầu cử Mỹ, có cần phải thay đổi hay không?

Một điều mỉa mai thú vị là ông Trump từng viết trên Twitter hồi năm 2012, sau khi ông Mitt Romney thất bại trong cuộc đua thế chỗ ông Barack Obama trong Nhà Trắng, rằng “Đại cử tri đoàn là thảm họa cho nền dân chủ”, để rồi giờ đây ông chiến thắng chính nhờ cơ chế dựa vào phiếu đại cử tri chứ không phải phiếu phổ thông.

Khi chiến thắng của ông Trump gây “choáng” không chỉ trong nội bộ nước Mỹ mà còn ở nhiều nơi trên thế giới, đã có ý kiến cho rằng nhà tỉ phú hẳn đã "chiếm được lòng dân" thì mới đắc cử.

Nhưng nếu xét lại, “lòng dân” thực chất thể hiện qua số phiếu phổ thông, mà người giành được nhiều hơn lại là bà Clinton.

“Việc ông Trump thắng cử chắc sẽ làm nóng lại tranh luận về tính công bằng của Cử tri đoàn - và có thể thúc đẩy các nỗ lực nhằm loại cơ chế bầu cử này” - tờ International Business Times ngày 10-11 bình luận.

Kết quả chiến thắng từng bang của hai ứng cử viên:

Tổng hợp: Trường Sơn