Chính trị và năng lượng sạch

Và chuyện này có gì mâu thuẫn với việc ông Biden cùng lúc kích hoạt đạo luật sản xuất quốc phòng để thúc đẩy sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời tại Mỹ?

Xét lại chuỗi cung ứng

Toàn bộ câu chuyện cho thấy nói sao thì nói, toàn cầu hóa đã ăn sâu vào nhiều lãnh vực sản xuất, không dễ một sớm một chiều đưa chuỗi cung ứng về lại nội địa; khi nhiều nước đang muốn hình thành những chuỗi cung ứng mới, phù hợp với lợi ích của họ.

 

Cũng như nhiều sản phẩm khác, từ lâu Mỹ đã nhập khẩu, chủ yếu từ Trung Quốc, đến 90% tấm pin mặt trời dùng trong nước vì giá thành rẻ hơn nhiều. Các doanh nghiệp Mỹ sản xuất pin mặt trời, dù số lượng ít, vẫn gây sức ép lên Chính phủ Mỹ, cho rằng Trung Quốc trợ giá nên họ không cạnh tranh nổi. 

Năm 2012, chính quyền Obama quyết định áp thuế lên tấm pin mặt trời nhập khẩu từ Trung Quốc, tăng dần từ 5% lên 24-36%, có lúc còn cao hơn nữa. 

Mức thuế nhập khẩu cao có hỗ trợ các doanh nghiệp Mỹ đôi chút nhưng không nhiều. Họ tiếp tục than phiền Trung Quốc né thuế bằng cách chuyển dây chuyền sản xuất sang các nước Đông Nam Á, nơi giá lao động còn thấp hơn cả Trung Quốc. 

Thế là năm ngoái, một nhóm các nhà sản xuất tấm pin mặt trời Mỹ tập hợp lại, làm chung hồ sơ khiếu nại gởi Bộ Thương mại Mỹ, nhưng lại là đơn nặc danh. Họ yêu cầu chính phủ đánh thuế tấm pin mặt trời nhập từ các nước Đông Nam Á cũng bằng mức áp cho Trung Quốc. 

Tuy nhiên, Bộ Thương mại Mỹ quyết định không thụ lý đơn với lý do đơn nặc danh không thể giúp điều tra đến nơi đến chốn. 

Từ đó mới xuất hiện Auxin, một công ty sản xuất tấm pin mặt trời nhỏ đóng trụ sở ở San Jose, California. Theo tường thuật của tờ Wall Street Journal, Auxin là công ty hầu như vô danh, trước đây không ai biết. 

Nhưng từ khi đứng đơn kiện các nhà sản xuất pin mặt trời Trung Quốc chuyển sang sản xuất ở Đông Nam Á rồi bán tại Mỹ, họ trở nên nổi tiếng. 

Nổi tiếng bởi họ là tác nhân gây đình trệ mọi hoạt động của ngành lắp ráp tấm pin mặt trời ở Mỹ, làm hơn 100.000 người thất nghiệp, hàng loạt dự án phải tạm ngưng, hàng loạt công ty tạm thời đóng cửa.

Nguồn cơn là bởi Bộ Thương mại Mỹ nay đã thụ lý đơn của Auxin và khởi sự điều tra.

Công ty bị ghét nhất ở Mỹ

Dù phán quyết sau cùng còn lâu mới có, nhiều người lo ngại lỡ sau này Bộ Thương mại nói là có chuyện bán phá giá, họ sẽ áp thuế không biết còn cao tới đâu, có thể từ 35-250%. Quan trọng hơn, thuế thường được áp dụng hồi tố, tức tấm pin giá rẻ đã lắp vẫn có thể bị đánh thuế cao. 

Vì vậy, không ai dám liều lĩnh nhận hợp đồng lắp ráp khi chưa biết giá cả sẽ ra sao. Tình hình này ảnh hưởng đến toàn bộ nỗ lực chuyển từ nhiên liệu hóa thạch trong sản xuất sang điện mặt trời, điều mà Chính phủ Mỹ bỏ nhiều công sức để thực hiện nhiều năm qua.

Trong khi đó, cũng theo tường thuật của Wall Street Journal, Auxin trở thành công ty bị ghét nhất nước Mỹ. Máy chủ của họ bị tin tặc tấn công, nhân viên bị quấy rối trên mạng xã hội, nhiều đoàn xe cứ chạy vòng vòng quanh nhà máy, tấm panel của họ bị tẩy chay…

Cuối cùng, một nhóm gồm 19 thống đốc bang, 85 dân biểu Hạ viện, 22 thượng nghị sĩ tập hợp lại viết thư cho Tổng thống và Bộ Thương mại, đề nghị giải quyết gấp tình trạng tê liệt này. 

Đó là lý do đằng sau quyết định miễn hai năm thuế nhập khẩu tấm pin mặt trời từ Việt Nam, Campuchia, Thái Lan và Malaysia mà Tổng thống Biden ký vào tuần trước.

Thông thường Chính phủ Mỹ không can thiệp vào các cuộc điều tra do doanh nghiệp khởi xướng, nhưng lần này họ viện tình trạng khẩn cấp để can thiệp vì cho rằng bế tắc trong nhập khẩu tấm pin mặt trời gây hại cho nguồn cung năng lượng sạch mà nước Mỹ đang cần.

Như vậy có thể hiểu Bộ Thương mại Mỹ vẫn tiếp tục cuộc điều tra chống bán phá giá, nhưng sẽ không có chuyện hồi tố, và chắc chắn trong 2 năm tới, pin mặt trời từ 4 nước nói trên được miễn thuế, dù phán quyết sau cùng có ra sao. 

Tạm thời, Chính phủ Mỹ chọn năng lượng sạch thay vì bảo hộ doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, sau đó họ có thể sẽ tìm cách tổ chức chuỗi cung ứng mới, vừa có sự tham gia của các nước Đông Nam Á, vừa có các công ty như Auxin để dung hòa, bởi mục tiêu chính vẫn là Trung Quốc. ■