Một video được đăng lên mạng xã hội Twitter và Reddit cho thấy những con chim đã bay xáo xác kỳ lạ trước trận động đất xảy ra ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria vào ngày 6-2.

Đoạn video vẫn chưa được xác minh. Tuy nhiên, câu hỏi được đặt ra: Liệu động vật có thể thực sự cảm nhận được động đất trước khi con người (và thiết bị của con người) biết nó sắp xảy ra không?

Chuyện xưa tích cũ

Theo trang IFL Science, vấn đề này không phải mới và ít nhất đã có từ năm 373 trước Công nguyên, khi nhà sử học Hy Lạp Thucydides viết rằng chó, chuột, rắn và chồn đã bỏ rơi Helice vài ngày trước khi một trận động đất chết người tấn công thành phố.

Những giai thoại khác trong lịch sử cũng cho rằng động vật có hành vi kỳ lạ trước các trận động đất.

"Vài phút trước khi chúng ta cảm nhận được trận động đất, bò bắt đầu rống lên, cừu và dê kêu be be, xô đẩy lẫn nhau, những con chó tru lên khủng khiếp, những con ngỗng, chim chóc hoảng hốt và kêu inh ỏi; những con ngựa buộc trong chuồng vô cùng kích động, chồm lên và cố bứt dây buộc; những con ngựa đang đi trên đường thình lình dừng lại và khịt mũi theo một cách rất kỳ lạ", một tường thuật về trận động đất ở Napoli năm 1805 viết.

Và rồi "Những con mèo sợ hãi và cố gắng che giấu bản thân hoặc lông của chúng dựng lên dữ dội. Người ta thấy thỏ và chuột chũi rời lỗ; những con chim bay lên, như thể sợ hãi; và cá rời khỏi đáy biển và tiến vào bờ; kiến và bò sát bò đi, trong khi châu chấu bay khắp đường phố".

Nhà khoa học vào cuộc

Các nhà khoa học ngày nay cũng đã xem xét câu hỏi: liệu động vật có thể thực sự cảm nhận được động đất trước khi xảy ra?

Một số nghiên cứu đã chỉ ra những thay đổi trong hành vi của động vật trước động đất.

Một nghiên cứu năm 2020 đã theo dõi sự di chuyển của động vật trang trại ở Marche, Ý, nơi thường xảy ra động đất.

Trong quá trình nghiên cứu theo dõi các loài động vật trong vài tháng, đã có 18.000 trận động đất trong khu vực và 12 trận có cường độ từ 4 độ Richter trở lên, cung cấp cho các nhà nghiên cứu nhiều dữ liệu và chuyển động để xem xét.

Nhóm nghiên cứu đã tìm thấy các kiểu hành vi bất thường trong vòng 20 giờ trước khi xảy ra động đất.

Giáo sư Martin Wikelski, người đứng đầu nghiên cứu, cho biết: “Các loài động vật càng ở gần tâm chấn của trận động đất sắp xảy ra thì chúng càng thay đổi hành vi sớm hơn".

Mặc dù không biết động vật có thể cảm nhận được động đất theo cơ chế nào, nhưng nhóm nghiên cứu cho rằng có thể động vật cảm nhận được sự ion hóa không khí do áp suất đá lớn gây ra. Hoặc thậm chí ngửi thấy mùi khí do các tinh thể thạch anh giải phóng trước trận động đất.

Mặc dù họ nói rằng cần nhiều dữ liệu hơn từ khắp nơi trên thế giới để tạo ra một hệ thống cảnh báo sớm thực sự, nhưng nhóm đã sử dụng nó như một cảnh báo nâng cao.

Bất cứ khi nào động vật, được theo dõi qua vòng cổ, có hoạt động tăng lên đáng kể trong ít nhất 45 phút, một cảnh báo đã được gửi đến đội. Và họ chỉ nhận được một trong những cảnh báo này trong quá trình thu thập dữ liệu.

“Ba giờ sau, một trận động đất nhỏ làm rung chuyển khu vực. Tâm chấn nằm ngay bên dưới chuồng gia súc”, ông Wikelski nói.

Động vật cảm thấy động đất, phải không?

Nó có thể không đơn giản như vậy. Một phân tích thống kê toàn diện về 180 báo cáo về hành vi kỳ lạ của động vật trước trận động đất, xem xét mọi thứ từ cóc đến voi, đã đi đến kết luận bằng chứng không đáng tin cậy. 

Các nhà khoa học lưu ý rằng hầu hết các báo cáo đều "được thực hiện hồi cứu, tức là hành vi kỳ lạ của động vật chỉ được nhận ra sau trận động đất" và hành vi đó hiếm khi được xác định.

Hành vi kỳ lạ cũng được xác định rất mơ hồ, khi một báo cáo mô tả một con hổ ở Trung Quốc bị "trầm cảm" trước trận động đất năm 1969.

Đây là chủ đề cần nhiều nghiên cứu hơn nữa, trước khi có những kết luận rõ ràng.

Số người chết vì động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ có thể tăng gấp đôi?

Sáu ngày sau khi động đất xảy ra ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria, số người chết đã vượt quá 28.000 và dự báo sẽ còn tăng thêm, thậm chí có thể gấp đôi.