Chiến tranh Ukraine: Khi mùa đông tới

Quân đội Ukraine chịu tổn thất nặng nề ở Kleshcheevka (cách Bakhmut của Donetsk 9,5 km về phía nam) do thời tiết xấu và các vấn đề sơ tán y tế. Nhiều thương binh Ukraine buộc phải chờ đợi hàng giờ trong các chiến hào ngập bùn nước chờ được giải cứu. Ảnh: dzen.ru

Mấy ngày nay, nhiệt độ ở Kherson - nơi quân Nga vừa rút đi và quân Ukraine trở lại - vào lúc 3h25 sáng thứ ba 29-11 (8h25 ở Việt Nam) chẳng hạn, theo Accuweather, là 3^oC, song cảm nhận như là -5^oC. 

Ngay cả so với ngày này năm ngoái, nhiệt độ thấp nhất cũng chỉ là 9^oC, thì cả thường dân lẫn binh sĩ hai bên, vốn đã khốn khổ, nay lại càng thêm vô vàn khó khăn.

Ukraine: khó khăn trùng trùng

Có vẻ như Ukraine đang giành lại thế thượng phong cùng một phần lãnh thổ. Đầu tiên, có thể nhận thấy quân Nga đã thôi áp dụng chiến thuật từng làm mưa làm gió trên chiến trường ở giai đoạn 2 của "chiến dịch quân sự đặc biệt". 

Lúc đó, họ triển khai các tiểu đoàn bộ binh cơ giới chiến thuật (BTG), tức một tiểu đoàn bộ binh được tăng cường một đại đội xe tăng và pháo tên lửa cùng các đơn vị hỗ trợ phòng không, công binh và hậu cần, đông khoảng 600-800 người, cả sĩ quan và binh lính.

Với quân số và trang bị như vậy, quân Nga nhanh chóng làm chủ trận địa bằng những đơn vị tại chỗ hỏa lực lớn trong các trận đánh diện địa diện tích nhỏ. 

Tác chiến bằng BTG là học thuyết mà Nga đã dày công xây dựng sau khi chiếm Crimea năm 2014, theo các tác giả của nghiên cứu "Gìn giữ Ukraine độc lập: những gì Hoa Kỳ và NATO phải làm" do Viện Brookings xuất bản năm 2015.

Tuy nhiên, thực tế chiến tranh gần đây, mà Ukraine phản pháo bằng các tên lửa HIMARS chính xác hơn, đàn áp được hỏa lực của các BTG, cho thấy sức mạnh của các "nắm đấm thép" bên phía Nga đã suy giảm. 

Bộ Quốc phòng Ukraine chỉ ra gót chân Achilles của các BTG của Nga: "Sự phân tán pháo binh đã không cho phép Nga tận dụng tối đa lợi thế về số lượng súng", và: "Chỉ một số chỉ huy có thể khai thác linh hoạt các cơ hội mà mô hình BTG được thiết kế".

Song đó là ba tháng trước. Chiến sự từ cả tháng nay đã thay đổi. Quân Nga quả đã phải rút khỏi Kherson, song lại "lấp chỗ trống" bằng các trận pháo kích ngày đêm. 

Phía Ukraine cũng đã thấm đòn. Phát biểu của ông tổng thống nước này Volodymyr Zelensky tối thứ hai 28-11 không đơn thuần là để thông tin: "Chỉ trong một tuần, quân địch đã pháo kích 258 lần vào 30 khu định cư trong vùng Kherson". 

Trong một mẩu Twitter cùng ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov đưa ra con số "tổng hợp": "Trong 9 tháng qua, Nga đã phóng hơn 16.000 tên lửa vào Ukraine".

Các vụ bắn tên lửa đặc biệt dồn dập trong khoảng một tháng trở lại đây. Ukrinform 29-11 loan tin: 

"Trong ngày hôm qua, quân đội Nga đã sử dụng hệ thống rocket phóng hàng loạt (MLRS) bắn vào các vị trí của Lực lượng Phòng vệ Ukraine và các đối tượng dân sự khoảng 10 lần. Mối đe dọa tấn công bằng tên lửa vào cơ sở hạ tầng quan trọng nằm sâu trong lãnh thổ Ukraine vẫn còn dai dẳng. Đặc biệt, Nga đang duy trì tình trạng sẵn sàng chiến đấu của không quân và tàu chiến mang tên lửa hành trình". 

Nói chung, Nga đang "tiêu thổ" Ukraine, triệt hạ điện, nước vẫn có tác động với cuộc sống "ác liệt" hơn là đánh phá cầu đường.

Thế là bên cạnh cuộc đối đầu bộ chiến - hiện đang nóng bỏng ở cuộc bao vây Bakhmut (Donetsk) - hay tên lửa và pháo binh, còn một cuộc đối đầu khác: mạng lưới điện của Ukraine. 

Một bên bắn phá cho bằng được, bên kia hè nhau khôi phục cho kịp mùa đông: Đức mới tháo khoán 56 triệu USD giúp Ukraine sửa chữa đường dây truyền tải điện.

Ảnh: Binh lính Ukraine hỗ trợ người dân trong tình cảnh nhiều vùng trên cả nước mất điện do bị Nga đánh phá ngày đêm. Ảnh: AP

Nga cũng đã đuối sức?

Các biện pháp cấm vận và trừng phạt Nga bắt đầu cho thấy tác động nghiêm trọng. Ngay cả từ bên kia bán cầu, Chủ tịch Cuba Miguel Diaz-Canel Bermudez cũng cảm nhận và chia sẻ với Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 22-11, khi thăm nước này: 

"Chúng tôi đã có kinh nghiệm trực tiếp về vấn đề này khi bị phong tỏa hơn 60 năm nay. Cam kết đầu tiên của chúng tôi là tiếp tục bảo vệ lập trường của Liên bang Nga trong cuộc xung đột này, mà chúng tôi tin rằng có nguồn gốc từ thực tế là Hoa Kỳ đang thao túng cộng đồng quốc tế" (kremlin.ru 22-11).

Chuyến thăm là cao điểm của một loạt thỏa thuận hợp tác trước đó, khi cả hai bên đều có nhu cầu phá thế "bao vây cấm vận" của Mỹ, như cuộc họp lần thứ 19 của Ủy ban liên chính phủ Nga - Cuba hồi đầu tháng 10, với kết quả: 

"Nga sẽ xem xét đề xuất của Cuba về vận chuyển thường xuyên sang nước này dầu mỏ, phân bón và lúa mì" (radiorebelde.cu 7-10). Trong cuộc họp, "vấn đề chuyển sang thanh toán bằng đồng rúp Nga cũng được nêu ra".

Câu chuyện phương thức thanh toán này đang là vấn đề then chốt hiện giờ, ở cấp cao nhất của Nga. 

Trong cuộc họp mới đây hôm 23-11 với Tổng thống Putin, Chủ tịch tiểu ban phân khoáng thuộc Liên đoàn Công nghiệp và doanh nghiệp Nga Dmitry Mazepin báo cáo: (1) sản lượng vẫn ngang năm ngoái, tổng cộng 42 triệu tấn; (2) trong đó 12 triệu tấn cung cấp cho thị trường nội địa, tăng 7-8%, giá bán không tăng; (3) song kể từ sau các biện pháp trừng phạt, các công ty đang phải vật lộn với rất nhiều vấn đề. 

Đáng kể nhất là phân bón xuất khẩu của Nga đang ách lại; theo lời ông Mazepin: "Vấn đề chính là một lượng khá lớn sản phẩm của chúng ta bị kẹt ở các cảng châu Âu. UralChem có 262.000 tấn bị kẹt tại các cảng của Estonia, Latvia, Bỉ và Hà Lan, Acron có 52.000 tấn và EuroChem gần 100.000 tấn".

Vấn đề xuất khẩu phân bón có thể coi là khó khăn điển hình của kinh tế Nga hiện nay, được ông Mazepin tóm lại trong ba điểm chính: thuê tàu, bảo hiểm và thanh toán. 

"Các ngân hàng hiện là một trở ngại siêu lớn, bởi vì ngay cả một luật sư cấp thấp trong ngân hàng cũng có thể chặn các giao dịch [của Nga]", ông than thở. 

Chính vì vậy việc chuyển đổi đồng tiền thanh toán càng thúc bách. 

Cũng lời ông Mazepin: "Gần đây chúng tôi đã ngừng sử dụng đồng euro và đô la. Brazil đang thanh toán bằng nhân dân tệ cho phân bón mà chúng tôi cung cấp. Chúng tôi hy vọng một ngày nào đó các nước BRICS sẽ giới thiệu một đơn vị tiền tệ chung hoặc sẽ sử dụng đồng tiền quốc gia của họ để chúng ta có thể sử dụng đồng rúp".

Lính Ukraine ở Kharkiv, đầu tháng 11-2022. Ảnh: The New York Times

Những tổn thất hay khó khăn kinh tế, có thể tin rằng Nga sẽ bù đắp được, cách này hay cách khác, song có những tổn thất khác không dễ gì bù đắp. 

Hai ngày sau cuộc họp với ông Mazepin, tổng tư lệnh quân lực Nga gặp gỡ "mẹ của các quân nhân tham gia chiến dịch quân sự đặc biệt" - từ ngữ của kremlin.ru, tại Novo-Ogaryovo, ngoại ô Matxcơva. 

Trước các "bà mẹ Nga anh hùng", ông Putin nói: "Chúng tôi hiểu rằng không gì có thể thay thế được sự mất mát một người con trai, một đứa con". 

Có thể thấy, ông Putin nay đứng trước một thực tế không đơn giản và không thể tránh né qua lời tâm sự của ông: "Cuộc sống phức tạp và đa dạng hơn những gì được chiếu trên màn hình tivi hay trên Internet. Không nên tin tưởng hoàn toàn vào Internet vì nó đầy những câu chuyện giả mạo, thêu dệt và dối trá".

Còn nhớ hôm 25-3, thông báo chính thức từ Bộ Quốc phòng Nga cho biết sau một tháng đầu tiên của "chiến dịch quân sự đặc biệt", đã có 1.351 binh sĩ Nga tử trận, 3.825 người bị thương (Tass 7-4). 

Đó cũng là lần duy nhất phía Nga công khai số liệu về thương vong trên chiến trường. Từ đó đến nay đã hơn 9 tháng, và chiến sự thì cứ ngày một khốc liệt. 

Con số 88.380 quân nhân Nga tử trận từ 24-2 tới 29-11 mà Ukrinform của Ukraine thông báo tất nhiên là không thể kiểm chứng, nhưng chiến tranh đã thực sự gây ra quá nhiều tổn thất.

Cuộc chiến nào cũng thế, kéo dài quá sẽ vượt sức trang trải, cung ứng và chịu đựng, ngay cả với những siêu cường. 

Không phải ngẫu nhiên mà hôm 24-11, họp trực tuyến với Hội đồng điều phối của chính phủ nhằm đáp ứng các nhu cầu của quân lực Nga, ông Putin đã nhắc nhở các thành viên (toàn cấp bộ trưởng và tương đương) rằng ông không cần họ đưa ra những biện pháp đặc biệt gì hết, mà chỉ cần họ làm việc đúng phận sự và phối hợp tốt nhằm "cung ứng cho quân đội chúng ta mọi thứ họ cần đúng lúc".■