Chiến sự Ukraine: Cục diện tháng 8

Cuộc chiến Ukraine sắp bước vào mùa đông. Ảnh: Japan Times

Trước hết, các đe dọa rộ lên từ cuối tháng 7 về cuộc phản công của quân Ukraine lấy lại Kherson, đã không thành hiện thực.

"Cuộc phản công Kherson"

Cụ thể, từ 25 đến 26-7, lực lượng Nga đã chiếm các vị trí của quân Ukraine ở Donetsk gần Kherson: làng Pokrovskoye, nhà máy nhiệt điện Uglegorskaya và Novoluganskoye, rồi tiến đến ngoại ô Bakhmut và Soledar. Mối đe dọa phòng tuyến bị xuyên thủng buộc Bộ chỉ huy Ukraine phải chuyển quân dự bị theo hướng ngược lại tới các khu vực Soledar và Bakhmut để ổn định mặt trận.

Cuộc tấn công dự kiến của quân chủ lực Ukraine gần Kherson tạm thời hoãn lại. Tuy nhiên ngày 25-7, sau khi chiếm được đầu cầu ở bờ nam sông Ingulets, Andreevka (đông bắc Kherson), 3 cầu phao đã được quân Ukraine xây dựng. Quân Nga liền tập trung một lực lượng lớn pháo binh ở đầu cầu bên kia. Giao tranh ác liệt nổ ra.

Quân Ukraine tổn thất nặng bởi pháo Nga và quyết định tạm ngưng mở chiến dịch tái chiếm Kherson. Đến cuối tháng 7, Ukraine đã ổn định được mặt trận gần Bakhmut và Soledar. Phần lớn pháo tiền tuyến từ gần Donetsk lại được chuyển đến hướng Kherson. Ukraine một lần nữa lên kế hoạch mở chiến dịch quy mô lớn. 

Ngày 1-8, cuộc tấn công vào các đơn vị Cộng hòa nhân dân Donetsk (DNR) bắt đầu từ hướng Donetsk. Cùng lúc, một cuộc tấn công quy mô lớn được phát động dọc toàn bộ mặt trận Donetsk, từ Avdiivka đến Maryinka.

Nhưng trong các ngày 10 đến 14-8, các đơn vị DNR vẫn chiếm được trung tâm Peski và tiến đến đường vành đai Donetsk. Hầu hết các đơn vị tái chiếm Kherson của Ukraine bị hút vào cuộc giao tranh ở Donbass. Cuộc tấn công vào Kherson lúc bấy giờ bị hủy bỏ.

Hôm 24-8, Viện Nghiên cứu chiến tranh Hoa Kỳ xác nhận làng Peski ở ngoại ô Donetsk rơi vào tay quân Nga, nhưng Bộ tổng tham mưu Ukraine, từ văn phòng của mình, vẫn tiếp tục thông báo họ đang phản công ở Peski. Ukraine cũng đã tăng cường hoạt động ở Crimea, khu vực nhà máy điện hạt nhân Zaparozhye, và thậm chí vùng Belgorod của Nga, cách Ukraine 40km, cũng thường xuyên bị pháo kích.

Ngày 29-8, một cố vấn cấp cao của chính quyền Kiev khẳng định cuộc phản công Kherson "đã bắt đầu" với "các cuộc tấn công lớn vào cơ sở hạ tầng và hậu cần quân sự của Nga". Báo Anh Financial Times dẫn lời quan chức này nói mục tiêu của cuộc phản công là chiếm lại những lãnh thổ đang bị Matxcơva chiếm đóng ở đông Ukraine. 

Hai tháng qua, Ukraine đã tiến hành hàng chục cuộc tấn công vào tuyến hậu cần và hạ tầng của Nga ở vùng chiếm đóng, nhờ sự hỗ trợ của vũ khí phương Tây hiện đại, như tên lửa HIMARS của Mỹ, với tầm tấn công lên đến 80km. Các loại vũ khí này đã giúp tăng mạnh khả năng của Ukraine tấn công vào sau phòng tuyến quân Nga.

Mùa đông khó khăn nhất lịch sử

Cuộc sống, trong khi đó, vẫn tiếp diễn. Chiến sự Ukraine đang là cuộc chiến tiêu hao không chỉ cho Matxcơva. Với Kiev, mùa đông sắp tới là một thách thức chưa từng thấy. Ukraine đang có kế hoạch vay khoảng 346 triệu USD để mua khí đốt, theo strana.ua 27-8. Trước mắt, các thị trưởng Ukraine kêu gọi người dân chuẩn bị cho một mùa đông khó khăn. 

Hôm 16-8, Thị trưởng Lviv Andriy Sadovoy kêu gọi dân chúng tích cực mua củi và cho biết thành phố đang mua bếp lò cho mùa đông. Irina Marunyak, phó thị trưởng phụ trách nhà ở và dịch vụ xã hội, trong cùng đoạn video, gợi ý để phòng trường hợp bất khả kháng, người dân nên trang bị ấm điện, đèn pin, cồn khô và bếp điện.

Ngày 15-8, Thị trưởng Kiev Vitaliy Klitschko khuyến cáo người dân chuẩn bị quần áo, chăn ấm cho mùa đông, đồng thời cảnh báo về tình trạng mất điện tại thủ đô.

Tổng thống Volodymyr Zelensky thì cảnh báo về mùa đông khó khăn nhất trong lịch sử Ukraine do giá khí đốt tăng cao. Chính trị gia Ukraine Volodymyr Oleinik cho biết nguồn khí đốt dự trữ của nước này đã cạn kiệt, trong khi Ukraine không còn nhận được than từ Donbass, đã mất vào tay Nga. Đi kèm là tình trạng thiếu điện. 

Trước đây, lượng điện thiếu hụt được bổ sung nhờ nguồn điện từ Belarus và Nga, nhưng mạng lưới năng lượng thống nhất này nay đã bị cắt đứt. Về khí đốt, ông Oleinik, vốn từng là đại biểu Quốc hội Ukraine, cho biết: "Tổng thống Zelensky đã yêu cầu 1 tỉ USD trong gói lend-lease của Hoa Kỳ để Ukraine mua khí đốt. Nhưng Hoa Kỳ từ chối. Họ nói sẽ cho vũ khí, nhưng tiền để mua khí đốt thì không".

Tuy nhiên, Bộ trưởng Năng lượng Ukraine German Galushchenko nói Kiev vẫn sẽ xoay xở đạt được mục tiêu xây dựng dự trữ khí đốt 19 tỉ mét khối (bcm) đúng thời hạn. Ukraine đã ngưng nhận khí đốt từ Nga từ năm 2015 và giờ nhập khẩu từ châu Âu, nhưng giá tăng mạnh và những khó khăn vì cuộc chiến với Nga khiến tình hình đang khá căng thẳng khi mùa đông đã tới gần.

Chính quyền Kiev không tiết lộ mức tiêu thụ và dự trữ khí đốt hiện giờ, nhưng ông Galushchenko nói Ukraine sẽ có đủ nhiên liệu để vượt qua mùa đông. Đầu tháng 8, người đứng đầu công ty năng lượng quốc gia Ukraine Naftogaz, Yuriy Vitrenko, nói dự trữ của Ukraine hiện là 12 bcm, nhưng không rõ Kiev sẽ bù vào khoản thiếu hụt 7 bcm từ nguồn nào. Dẫu vậy, cũng phải lưu ý rằng mức tiêu thụ khí đốt ở Ukraine hiện chỉ còn khoảng 40% so với thời bình.

Về tình hình kinh tế Nga, trang Telegram Nezygar hôm 26-8 đăng nhận định của các chuyên gia kinh tế dự kiến sẽ có sự sụt giảm đáng kể trong quý 3 và 4, buộc các cơ quan chức năng phải tối ưu hóa chi tiêu và ưu tiên cho chính sách xã hội.

Số liệu 6 tháng đầu năm cho thấy tổng thu ngân sách của các chủ thể hành chính liên bang tăng 24%. Đây là kết quả thuận lợi, vượt xa tỉ lệ lạm phát, chủ yếu nhờ giá nhiên liệu tăng mạnh. Tuy nhiên, các chuyên gia chỉ ra rằng trong quý 3 và 4, các khu vực công nghiệp chủ yếu tập trung vào xuất khẩu sẽ bị ảnh hưởng.

Nhiều tháng trôi qua kể từ các lệnh trừng phạt mới cho thấy những khó khăn kinh tế không dễ khắc phục, trước hết là ở các vùng có ngành công nghiệp ô tô phát triển, vốn phụ thuộc phần lớn vào nhập khẩu. Ngoài ra, các doanh nghiệp công nghiệp lớn khác cũng đối mặt nhiều khó khăn nghiêm trọng. 

Việc các công ty nước ngoài rút khỏi một số dự án dầu khí và khả năng giảm sản lượng cũng hạn chế triển vọng phát triển: điều này dễ nhận thấy nhất ở Sakhalin, nơi các chỉ số kinh tế được dự báo sẽ sụt giảm nghiêm trọng vào cuối năm nay. Hệ quả là nguy cơ căng thẳng xã hội gia tăng do số công ăn việc làm giảm: các chuyên gia nói về khả năng thất nghiệp tiềm ẩn và nguy cơ lao động ở các doanh nghiệp công nghiệp lớn phải chuyển sang làm bán thời gian.

Các khu vực có nền nông nghiệp phát triển sẽ ít bị ảnh hưởng hơn, nhưng việc giảm dần chi tiêu cho cơ sở hạ tầng và phát triển nhiều khả năng sẽ diễn ra ở tất cả các chủ thể của liên bang. 

Trong năm tới, các chính quyền địa phương sẽ phải giảm chi tiêu cho xây dựng đường sá và các dự án hỗ trợ phát triển. Các nhà xã hội học cho rằng trước tình hình kinh tế không thuận lợi, nhu cầu về phúc lợi xã hội sẽ ngày càng lớn, đặc biệt là ở bộ phận dân chúng thu nhập thấp. Ở cấp độ vùng, chính quyền địa phương hiện hầu hết không đủ sức đáp ứng, gây thêm gánh nặng cho liên bang.■