Chiến sự Nga - Ukraine: Từng có một kế hoạch hòa bình

Kế hoạch 10 điểm của châu Phi

Kế hoạch hòa bình do đoàn đại biểu châu Phi (Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa, Chủ tịch Liên minh châu Phi, Tổng thống Comoros Azali Asumani, Tổng thống Sénégal Macky Sall, Tổng thống Zambia Hakainde Hichilema, Thủ tướng Ai Cập Mustafa Madbouli, đại diện của Uganda và Cộng hòa Congo) mang đến diễn đàn St. Petersburg vào 17-6, sau khi được giới thiệu với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Kiev hôm 16-6.

Kế hoạch hòa bình châu Phi bao gồm 10 điểm chính: Chiến tranh phải sớm chấm dứt; Bắt đầu càng sớm càng tốt các cuộc đàm phán hòa bình; Giảm leo thang ở cả hai bên; Đảm bảo chủ quyền của các quốc gia và dân tộc theo Hiến chương Liên Hiệp Quốc; Đảm bảo an ninh cho tất cả các quốc gia; Đảm bảo vận chuyển ngũ cốc và phân bón của cả hai nước; Hỗ trợ nhân đạo cho các nạn nhân; Trao đổi tù nhân và trao trả trẻ em do chính quyền Nga đưa vào nội địa từ lãnh thổ bị chiếm đóng; Tái thiết hậu chiến; Tăng cường hợp tác giữa Kiev và các nước châu Phi (điều khoản này, ông Ramofosa lưu ý, là đề xuất của nhà lãnh đạo Ukraine).

Cổng thông tin Ukraine Strana.news nhận xét: việc cung cấp ngũ cốc và phân bón là điểm mấu chốt của châu Phi trong các cuộc đàm phán với Kiev và Matxcơva. Phân bón từ Nga không nằm trong lệnh trừng phạt quốc tế, nhưng các tàu chở hàng thì có. Ngoài ra, người mua các sản phẩm của Nga khó thanh toán tiền hàng vì Nga bị ngắt kết nối khỏi hệ thống thanh toán SWIFT.

Do đó, theo thông tin không chính thức, kế hoạch của châu Phi có đề xuất kết nối lại một số ngân hàng Nga với SWIFT, nhưng chỉ để nhận thanh toán cho phân bón và nông sản, bao gồm cả ngũ cốc, Strana.News viết.

Ngoài ra, theo Reuters, kế hoạch hòa bình châu Phi bao gồm đề nghị Nga rút quân để đổi lấy việc nới lỏng trừng phạt. Các biện pháp xây dựng lòng tin khác bao gồm việc đình chỉ lệnh bắt giữ Vladimir Putin của Tòa án hình sự quốc tế (ICC), cũng như việc rút vũ khí hạt nhân chiến thuật của Nga khỏi Belarus.

"Một kế hoạch đã bị ném vào bãi rác lịch sử"

Đáp lời đề nghị của các đại biểu châu Phi, ông V. Putin nhắc lại: Từng có các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine. Để làm bằng, V. Putin giới thiệu bản thảo hiệp ước ban đầu với Ukraine, được chuẩn bị vào tháng 3-2022 tại Istanbul.

Ông cho biết khi đó, với sự hỗ trợ của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan, một loạt cuộc đàm phán giữa Nga và Ukraine đã diễn ra để phát triển các biện pháp xây dựng lòng tin và soạn thảo văn bản của hiệp ước. 

Ông nói: "Dự thảo hiệp ước này được ký tắt bởi người đứng đầu nhóm đàm phán từ Kiev. Ông ta đã đặt chữ ký của mình ở đó. Đây rồi - Putin cho các đại diện lục địa châu Phi xem tài liệu và giới thiệu - Nó được gọi là "Hiệp ước trung lập vĩnh viễn và đảm bảo an ninh cho Ukraine"".

(TASS nhắc lại bối cảnh của dự thảo Hiệp ước Istanbul: các cuộc đàm phán cuối cùng của các bên diễn ra vào cuối tháng 3-2022 tại Thổ Nhĩ Kỳ. Theo đó, trong gói đề xuất mà Kiev trao cho phái đoàn Nga, Ukraine hứa sẽ là một cường quốc phi khối và phi hạt nhân. Phía Nga công bố các bước đối ứng, trong số đó có việc giảm hoạt động quân sự ở phía bắc Ukraine. Kiev cũng vạch ra triển vọng cho một cuộc gặp ở cấp nguyên thủ quốc gia).

Ông Putin nói tiếp: "Đây chính là những đảm bảo mà Tổng thống Cộng hòa Nam Phi đã đề cập. 18 chương và một phụ lục". Ông lưu ý trong văn kiện đã nêu chi tiết đến tận các đơn vị thiết bị quân sự và nhân viên. 

Theo đó, Nga đề xuất số lượng Lực lượng vũ trang Ukraine không được vượt quá 85.000 người, số vệ binh quốc gia không quá 15.000 người và số lượng xe tăng 342 chiếc. Tài liệu cũng đề nghị số lượng các loại vũ khí khác, bao gồm xe bọc thép và hệ thống chống tăng.

Ông V. Putin cáo buộc: "Sau khi, như đã hứa, chúng tôi rút quân khỏi Kiev, chính quyền Kiev, như những người chủ của họ thường làm, đã ném tất cả vào bãi rác lịch sử".

Kiev "không cần các thỏa thuận Minsk mới"

Đáp lại các phát biểu của ông Putin, Strana.news cũng viện dẫn phụ lục và chỉ ra "các đề nghị của Nga đều ít hơn yêu cầu của Kiev từ 2-3 lần". Ví dụ, Ukraine muốn có 800 xe tăng, Nga đề nghị 342. Ukraine muốn có 2.400 xe bọc thép, Nga đề nghị 1.029. Kiev cũng có kế hoạch giữ lại 1.900 khẩu pháo, Matxcơva - 519. Về nhân sự - Ukraine đề nghị 250.000 người, Nga - 85.000 người, chưa kể Lực lượng vệ binh quốc gia.

Đưa các con số này, Strana.news nêu: "Điều này xác nhận rằng Ukraine đã sẵn sàng thảo luận với Nga về quy mô lực lượng vũ trang của mình, tất nhiên nếu tài liệu này là xác thực, vì độ tin cậy của nó vẫn chưa được Kiev xác nhận. Thế nhưng tài liệu được soạn thảo vào ngày 13-4 - tức là sau khi biết về "cái chết hàng loạt của thường dân ở Bucha, và chính quyền Ukraine đã chấm dứt đàm phán với Liên bang Nga bởi thảm kịch Bucha".

Các nguồn tin Ukraine nói tổng thống Zelensky đáp lại đề nghị hòa bình châu Phi rằng "các cuộc đàm phán với Matxcơva giờ đã trở nên vô ích" và nói chung, ông "không nhìn thấy ý nghĩa và logic trong chuyến đi của phái đoàn châu Phi tới Nga vào ngày 17-6" sau khi đã nghe lời cự tuyệt của Kiev vào 16-6. 

Ông Zelensky cho rằng giờ đây một lệnh ngừng bắn sẽ chỉ dẫn đến việc đóng băng các hoạt động thù địch và người Ukraine "không cần các thỏa thuận Minsk mới".

Strana.news bình luận đây không phải là những sáng kiến hòa bình đầu tiên ở Ukraine. Trước đó, Trung Quốc, Brazil, Indonesia và Vatican cũng đã đưa ra những kế hoạch của họ. 

Riêng kế hoạch hòa bình này không khả thi do cách biệt quá lớn quan điểm giữa các bên: Nga đồng ý đàm phán nhưng chỉ với điều kiện "công nhận thực tế trên mặt đất" (tức công nhận các lãnh thổ đã tuyên bố tách khỏi Ukraine). Trong khi Ukraine đề xuất "công thức hòa bình Zelensky", theo đó điều kiện chính để nối lại đàm phán với Nga là quân đội Nga phải rút hoàn toàn khỏi lãnh thổ Ukraine trong phạm vi biên giới năm 1991".

Nhà khoa học chính trị Ukraine Ruslan Bortnik cho rằng "các bên đang nói các ngôn ngữ khác nhau" và nhận định: "Không có sự nối lại quan hệ. Mặc dù thực tế là kế hoạch của các nhà lãnh đạo châu Phi bao gồm những điều có lợi cho Zelensky, chẳng hạn như các lựa chọn rút quân Nga. Nói chung, nếu có bất kỳ hy vọng nối lại đàm phán nào, chúng sẽ được đi kèm với súng".■