Đầu năm 2016, dư luận xôn xao về số chỉ tiêu đào tạo tiến sĩ hằng năm của Học viện Khoa học xã hội Việt Nam lên đến 350 tiến sĩ/năm. Trong ảnh, tại buổi họp báo làm rõ thông tin này, GS Võ Khánh Vinh - giám đốc Học viện Khoa học xã hội Việt Nam - khẳng định với đội ngũ khoa học hiện có, học viện dư năng lực đào tạo 350 chỉ tiêu tiến sĩ/năm - Ảnh: Việt Dũng

Bộ GD- ĐT cho biết dự thảo Thông tư ban hành quy chế đào tạo trình độ tiến sĩ được xây dựng với mục tiêu nhằm chấn chỉnh và nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ.

Bộ GD-ĐT cũng xác định việc nâng các tiêu chuẩn trong đào tạo tiến sĩ có thể sẽ buộc cả hệ thống nói chung và các trường ĐH nói riêng phải giảm quy mô, nhưng phải làm để nâng chất lượng, đào tạo tiến sĩ chỉ dành cho những người thực tài, thực lực, có mục tiêu học tập rõ ràng.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Phụng, vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH, đào tạo tiến sĩ là bậc đào tạo cao nhất trong giáo dục đại học, đào tạo những nhà nghiên cứu. Vì vậy phải chuẩn từ chất lượng đầu vào, đảm bảo cơ chế thải loại trong quá trình đào tạo và đạt chuẩn chất lượng chất lượng đầu ra.

“Lâu nay ta vẫn có quan niệm điều kiện của Việt Nam là đặc thù, vậy cần phải có đặc thù. Nhưng trong bối cảnh hội nhập khu vực và thế giới ngày càng sâu rộng, nguồn nhân lực được đào tạo phải tương thích với thế giới mới có thể cạnh tranh được trên thị trường lao động” - bà Phụng nói.

Phải có TOEFL, IELTS hoặc TOEIC 

Theo đó, dự thảo  quy định rõ ngoài những người tốt nghiệp đại học, cao học ở nước ngoài (với ngôn ngữ sử dụng trong quá trình học tập là tiếng nước ngoài), người có bằng tốt nghiệp ĐH ngôn ngữ nước ngoài, thì ứng viên dự tuyển đào tạo tiến sĩ bắt buộc phải có chứng chỉ tiếng Anh TOEFL iBT từ 45 trở lên hoặc chứng chỉ IELTS từ 5.0 trở lên hoặc chứng chỉ TOEIC từ 500 điểm trở lên do một tổ chức khảo thí được quốc tế và Việt Nam công nhận cấp (trong thời hạn 24 tháng tính đến ngày đăng ký dự tuyển) hoặc đạt chứng chỉ tiếng nước ngoài khác ở trình độ tương đương.

Kết quả nghiên cứu của luận án phải được công bố quốc tế

Đây cũng chính là điều kiện để nghiên cứu sinh được đăng ký đánh giá luận án ở đơn vị chuyên môn.

Dự thảo quy định nghiên cứu sinh muốn được bảo vệ luận án thì nội dung và kết quả nghiên cứu của luận án phải được công bố tối thiểu trên 2 bài báo, trong đó có ít nhất 1 bài đăng trong tạp chí khoa học thuộc danh mục các tạp chí ISI/Scopus.

Trường hợp nghiên cứu sinh không đạt tiêu chuẩn trên thì phải có 2 báo cáo đăng trong kỷ yếu hội thảo quốc tế có phản biện hoặc 2 bài báo đăng trên tạp chí khoa học nước ngoài có phản biện khác.

Tuy chất lượng đào tạo tiến sĩ chưa được đồng đều, nhưng hiện vẫn có nhiều nghiên cứu sinh chất lượng cao, sở hữu nhiều công bố quốc tế. Trong ảnh, Trần Quốc Quân (bìa phải) - một nghiên cứu sinh 9X (ĐHQG Hà Nội) đã có 15 công bố quốc tế trên các tạp chí ISI - Ảnh: Nguyễn Khánh

Cùng với quy định này, dự thảo cũng nâng tiêu chuẩn của người hướng dẫn so với quy chế hiện hành bằng cách sử dụng “thước đo” của các công bố quốc tế.

Người hướng dẫn nghiên cứu sinh được xác định phải có chức danh GS, hoặc PGS, còn nếu chưa đạt chức danh GS, PGS thì phải có tối thiểu 5 năm nghiên cứu, giảng dạy kể từ khi được cấp bằng tiến sĩ khoa học hoặc tiến sĩ.

Đặc biệt, người hướng dẫn còn phải là tác giả hoặc đồng tác giả tối thiểu 1 bài báo đăng trong tạp chí thuộc danh mục các tạp chí/Scopus hoặc sách tham khảo của các nhà xuất bản nước ngoài có mã số chuẩn quốc tế ISBN.

Trường hợp không đạt tiêu chuẩn trên, người hướng dẫn cần phải có 2 bài đăng trên kỷ yếu hội thảo quốc tế, hay tạp chí khoa học nước ngoài có phản biện thuộc lĩnh vực nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án của nghiên cứu sinh.

Còn với người hướng dẫn độc lập là tiến sĩ nhưng chưa có chức danh giáo sư hoặc phó giáo sư thì sẽ phải có thêm 1 bài báo/công trình khoa học đăng trong tạp chí ISI/ Scopus hoặc trong sách tham khảo có mã số chuẩn quốc tế ISBN do các nhà xuất bản nước ngoài phát hành.  

Hai phương án thực hiện

Đối với các khóa tuyển sinh trước thời điểm Quy chế mới có hiệu lực, các cơ sở dào tạo vẫn áp dụng theo quy chế cũ (Thông tư 10/2009/TT-BGDĐT và Thông tư số 05/2012/TT-BGDĐT).

Tuy nhiên, riêng với các khóa tuyển sinh mới sau thời điểm quy chế có hiệu lực, dự thảo đưa ra hai phương án  áp dụng quy chế để các chuyên gia giáo dục, người học, các cơ sở đào tạo và xã hội cùng thảo luận, góp ý.

Ở phương án 1, Bộ GD- ĐT dự kiến tiêu chuẩn người hướng dẫn phải có công bố quốc tế sẽ áp dụng cho các khóa tuyển sinh từ năm 2019 và yêu cầu nghiên cứu sinh phải có công bố quốc tế mới được bảo vệ luận án áp dụng cho các khóa tuyển sinh từ năm 2020.

Ở phương án 2, Bộ GD- ĐT dự kiến áp dụng toàn diện quy chế mới cho các khóa tuyển sinh từ năm 2020 trở đi. Tuy nhiên, nghiên cứu sinh và người hướng dẫn đề tài thuộc các lĩnh vực khoa học tự nhiên, kỹ thuật và công nghệ đã phải tuân thủ đầy đủ tiêu chuẩn theo quy định của quy chế mới (kể cả các tiêu chuẩn về công bố quốc tế) với thời hạn sớm hơn ngay khi quy chế có hiệu lực.

Riêng người hướng dẫn đề tài thuộc các lĩnh vực còn lại thì chỉ cần là tác giả hoặc đồng tác giả tối thiểu 1 báo cáo đăng trong kỷ yếu hội thảo quốc tế có phản biện hoặc 1 bài báo đăng trên tạp chí khoa học nước ngoài có phản biện khác (áp dụng từ khi quy chế có hiệu lực đến hết năm 2018).

Về phía nghiên cứu sinh, từ khi quy chế có hiệu lực đến hết năm 2019, nghiên cứu sinh không thuộc các lĩnh vực khoa học tự nhiên, kỹ thuật và công nghệ cũng chỉ cần đáp ứng việc công bố nội dung và kết quả nghiên cứu của luận án tối thiểu qua 1 báo cáo đăng trong kỷ yếu hội thảo quốc tế có phản biện hoặc 1 bài báo đăng trên tạp chí khoa học nước ngoài có phản biện khác.