Câu chuyện casino: Loay hoay đặt cược

Theo quy ước, đánh bạc là được thua bằng tiền hay lợi ích khác trên cơ sở một kết quả không hiển nhiên hoặc một biến cố sẽ xảy ra trong tương lai. Thông thường, các kết quả hay biến cố nói trên sẽ được biết rõ ràng trong thời gian ngắn. 

Trên thực tế, những biến cố trong các trò chơi đánh bạc thường diễn ra rất nhanh, có thể trong vài giây như chơi xúc xắc, có thể trong vài phút như chơi bài, có thể gần hai giờ như cá độ bóng đá.

Giống nhau... và rất khác

Nếu xét đoán theo quy ước này thì thật sự khó tìm thấy điểm khác biệt giữa những người buôn chứng khoán ngắn hạn và những con bạc. Những điểm giống nhau giữa họ có thể thấy như sau: 

• Cùng đặt cược vào một kết quả không hiển nhiên. Chẳng ai có thể dự đoán chính xác biến động giá cổ phiếu trong ngắn hạn, cũng như không ai có thể biết chắc đội bóng nào sẽ ghi bàn trong năm phút sắp đến. 

• Cùng mất phí cho nhà cái. Nếu như người đánh bạc phải trả một mức phí nhất định cho nhà cái, giả dụ các máy đánh bạc tự động được cài sẵn những tỉ lệ thắng thua nhất định, các trò cá cược đều phải dành một tỉ lệ cho nhà cái, thì người chơi chứng khoán cũng phải trả phí giao dịch mua bán. 

Hiện nay, ở VN mức phí cho một vòng giao dịch mua bán nằm ở mức 0,4%-0,7% cho các nhà đầu tư nhỏ. 

Mức phí này không nhỏ chút nào, bởi lẽ nếu nhà đầu tư quay vòng liên tục tài khoản của mình và sử dụng đến các dịch vụ ứng trước tiền (với mức lãi cho các khoản tiền ứng trước cao hơn rất nhiều so với lãi suất cơ bản) và đòn bẩy tài chính thì hằng năm họ có thể phải trả đến vài trăm phần trăm tài khoản cho các dịch vụ của công ty chứng khoán và các khoản thuế. 

• Cùng có niềm tin vào khả năng dự đoán tương lai qua dữ liệu quá khứ. 

Có gì đó rất chung giữa các phân tích kỹ thuật nhằng nhịt đồ thị xanh xanh đỏ đỏ về biến động giá chứng khoán trong quá khứ mà các chuyên gia phân tích mặc comlê, đeo cà vạt vẫn dùng để dự đoán tương lai trong các hội thảo dành cho nhà đầu tư và cuốn sổ nhàu nát ghi chép kết quả xổ số những tháng gần nhất của ông già bán xổ số vẫn mời chào bạn trong các quán nhậu ven đường. 

• Người chơi lấy tiền của nhau. Nhà cái, các công ty môi giới chứng khoán chẳng bao giờ móc tiền túi ra để trả cho khách hàng của mình. 

Về bản chất thì các công ty lớn chuyên tổ chức cá cược đá bóng, đua ngựa... đều có những hệ thống máy tính khổng lồ với các siêu server và các phần mềm chuyên dụng có khả năng cân bằng cung cầu và đưa ra tỉ lệ cá cược mới trong thời gian thực, chẳng khác gì những hệ thống giao dịch chứng khoán hiện đại. 

Theo dõi các trang web cá cược bóng đá, chúng ta sẽ thấy các tỉ lệ cá cược, các kèo chấp... biến đổi theo thời gian thực. Nếu có quá nhiều người đặt tiền vào một đội bóng nào đó thì hệ thống máy tính sẽ cân đối lại nguồn tiền và điều chỉnh kèo sao cho có thể cân bằng lại thu chi, đảm bảo nhà cái không bị mất tiền. 

Mặc dù vậy, thị trường chứng khoán vẫn có một khác biệt cơ bản so với cờ bạc ở chỗ cờ bạc là trò chơi tổng bằng không (cộng tất cả số tiền thắng thua của các bên tham gia sẽ luôn là con số không). Với thị trường chứng khoán thì tổng luôn biến đổi. 

Trong một thị trường tăng giá thì về trung hạn tay chơi nào cũng có lợi, bởi lẽ con số tổng tăng không ngừng, và chẳng có ai thua thiệt cả, từ người mua, người bán cho đến các công ty môi giới, như từng diễn ra tại VN vào đợt tăng trưởng thần kỳ cuối năm 2006 đầu năm 2007. 

Nhưng vào những thời điểm thị trường lao dốc thì chỉ có sự may mắn mới cứu nổi người chơi chứng khoán không bị phá sản. 

Doanh nghiệp khác gì đội bóng hay con ngựa đua?

Tuy nhiên, xét về mặt vĩ mô thì thị trường chứng khoán vẫn là một kênh huy động vốn rất hiệu quả cho doanh nghiệp (DN). Mặt khác, về lý thuyết, sau khi cổ phần hóa và lên sàn niêm yết, DN buộc lòng phải tìm cách giữ giá cổ phiếu vì đó chính là khoản tài sản lớn của chủ sở hữu và các lãnh đạo của nó. 

Và để món hàng cổ phiếu của mình giữ được giá, DN phải giữ kết quả kinh doanh tốt, tăng trưởng ổn định, đặc biệt phải hết sức minh bạch. Bất cứ sự gian dối nào trong việc cung cấp thông tin cũng có thể làm giá cổ phiếu của DN liên quan sụp đổ trong khoảnh khắc, thậm chí còn đưa lãnh đạo DN đó vào tù. 

Nhưng ở một thị trường chứng khoán còn non trẻ như thị trường chứng khoán VN, dường như rất nhiều DN chưa thấy việc phải giữ giá trị DN của mình là quan trọng. 

Các báo cáo tài chính thường xuyên được công bố chậm, kết quả kinh doanh nhiều khi gây sửng sốt cho nhà đầu tư khi con số lãi lỗ thay đổi khủng khiếp từ báo cáo này qua báo cáo khác, ví dụ HLA báo cáo lỗ quý 2-2014 lên tới 152 tỉ (1) và đứng trước nguy cơ hủy niêm yết, làm cho giá cổ phiếu của DN này lao dốc từ 6.5 về 3.3 trong vài tháng. 

Những lời hứa với cổ đông cũng chẳng được lãnh đạo DN lưu tâm, có những DN kéo dài việc trả cổ tức từ năm này qua năm khác như SMA (2), đến bây giờ vẫn chưa trả xong cổ tức năm 2011, gây thiệt hại không nhỏ cho nhà đầu tư, mà cũng không thấy biện pháp chế tài nào cụ thể từ phía các cơ quan quản lý nhà nước. Rất nhiều đại hội cổ đông đã gây sốc cho nhà đầu tư khi đưa ra các quyết sách làm cổ đông nhỏ thiệt hại nặng nề. 

Tại đại hội cổ đông chiều 16-4 của Ngân hàng Phương Nam, nhiều cổ đông bức xúc cho rằng trong năm qua, lợi nhuận của ngân hàng chưa tới 18 tỉ đồng mà mức thù lao chia cho hội đồng quản trị tới hơn 14 tỉ đồng, tương đương 80% lợi nhuận, trong khi cổ đông hơn 1.800 người mà được chia có 2 tỉ đồng (3).

Chính sự thiếu minh bạch, thiếu sòng phẳng với nhà đầu tư, chứ không hẳn là kết quả kinh doanh yếu kém, đã làm thị trường chứng khoán VN chưa thể là một chốn đầu tư tin cậy vào tương lai của DN và nền kinh tế. Trên thế giới, người ta vẫn có xu hướng coi đầu tư dài hạn vào chứng khoán là một khoản đầu tư lành mạnh chứ không nặng tính cờ bạc như đầu cơ, mua bán liên tục chứng khoán nhằm kiếm lợi nhuận từ các biến động thị trường. 

Tỉ phú Warren Buffett, người đã kiếm được hàng chục tỉ đôla Mỹ nhờ các khoản đầu tư dài hạn, luôn khuyên mọi người đừng quan tâm đến biến động giá chứng khoán hằng ngày. Một trong những câu nói nổi tiếng của ông là: “Với đủ thông tin nội gián và 1 triệu đôla, bạn có thể phá sản trong vòng một năm” (4). 

Nhưng để người dân có can đảm bỏ tiền lâu dài vào một DN thì điều kiện quan trọng nhất là DN phải minh bạch, các lãnh đạo DN phải có niềm tin vào chính DN của họ, phải nắm giữ cổ phiếu lâu dài. Còn ở VN, rất nhiều lãnh đạo DN thường xuyên mua bán cổ phiếu của chính DN mình. 

Giữ cổ phiếu của các DN như vậy liệu có khác gì tham gia một ván bài mà một trong những người cùng chơi biết hết các con bài trên tay những người chơi khác? 

Khi người ta không đủ lòng tin để đầu tư lâu dài vào DN, chỉ mua bán cổ phiếu của DN này hay DN nọ một cách ngẫu nhiên và cảm tính hoặc theo những lời đồn thổi đâu đâu như lựa những con số trên sòng bạc, hoặc chọn các con ngựa đua tình cờ trên đường đua, thì thị trường chứng khoán còn lâu mới là “một bộ phận quan trọng của thị trường vốn, nhằm huy động những nguồn vốn tiết kiệm nhỏ trong xã hội tập trung thành nguồn vốn lớn tài trợ cho DN, các tổ chức kinh tế và Chính phủ để phát triển sản xuất, tăng trưởng kinh tế hay cho các dự án đầu tư” như định nghĩa của nó lâu nay.

Cũng có quan điểm hỏi rằng một khi đang có một sòng bạc khổng lồ, nơi người ta mua bán vài ngàn tỉ đồng hằng ngày dựa trên những thông tin không rõ ràng, thì liệu việc cho người dân vào chơi trong casino, hay cho cá cược thể thao, sẽ tạo nên điều gì khác biệt đáng kể hay không trong xã hội? 

Phải chăng cờ bạc nói chung hay cá cược thể thao nói riêng chỉ là một biến thể khác để phục vụ các đối tượng thuộc các giai tầng đa dạng hơn trong xã hội mà thôi? Sự thật cá cược thể thao, cụ thể là bóng đá, vẫn là những làn sóng ngầm âm ỉ nhiều năm nay tại VN. 

Những sòng bài vẫn được mở ở nơi này nơi kia, gây ra bao nhiêu tệ nạn xã hội và làm ngân sách vừa không thu được gì, vừa tốn kém vào việc truy bắt các hoạt động nằm ngoài luật pháp này. Mọi giải pháp đều có hai mặt tốt - xấu, và thực ra người ta chỉ đang hi vọng vào một cái xấu được kiểm soát sẽ gây hại ít hơn cho cộng đồng. Nhưng đầu tiên, hãy cứ nhìn vào thị trường chứng khoán đi đã.

NGUỒN THAM KHẢO:

(1): http://s.cafef.vn/hla-132975/huu-lien-a-chau-quy-ii2014-lo-152-ty.chn

(2): http://s.cafef.vn/sma-130065/sma-tiep-tuc-thanh-toan-co-tuc-2011nho-giot.chn

(3):

(4): With enough inside information and a million dollars, you can go broke in a year. No 37. The Tao of Warren Buffett