Mũi tên chỉ ngôi nhà của bà Juanna Hanlon bị phá dỡ. Bức ảnh này được nộp cho tòa án cấp cao - Ảnh: Quận North Vancouver

Nhờ tòa án phân xử giá bồi thường

Bà Hanlon là chủ ngôi nhà số 750 đường Forsman trong quận và đã cư trú tại đây 20 năm nay. Năm 2018, ngôi nhà thuộc diện phải giải tỏa để nhường chỗ cho dự án cải tạo đường cao tốc 1 - nút giao Lower Lynn 1. 

Theo Luật trưng mua của tỉnh bang British Columbia, chủ tài sản được bồi thường theo giá thị trường cộng với những thiệt hại hợp lý.

Báo North Shore News (Canada) tường thuật quận đã đưa ra giá 2 triệu CAD bồi thường cho lô đất rộng 867m2 của bà Hanlon, trong đó diện tích nhà 158m2. 

Bà không đồng ý và khởi kiện ra tòa với lý do nhân viên thẩm định giá của quận áp dụng sai phương pháp định giá vì chọn các bất động sản có giá trị thấp hơn so sánh với nhà đất của bà. 

Cuối năm 2019, bà trình ra bảng thẩm định giá riêng khẳng định tài sản của bà có giá thị trường 3,2 triệu CAD. Luật sư của bà đề nghị tòa nên xem xét giá trị các bất động sản liền kề nhà bà để có số liệu so sánh tốt nhất.

Trong phán quyết của tòa cấp cao, thẩm phán David Crerar lưu ý trong những năm 1990 và 2000, bãi rác của thành phố đã được chuyển thành sân thể thao, vì vậy khu vực lân cận đã tăng giá đáng kể đồng thời thị trường nhà cũng tăng trưởng nóng. 

Thẩm phán lưu ý nhân viên thẩm định giá của quận không tính đến vấn đề trượt giá và chỉ căn cứ vào chỉ số giá nhà vốn ấn định giá nhà không nhằm mục đích quy hoạch phát triển, do đó đây không phải là phương pháp định giá tốt nhất.

Phán quyết của tòa cấp cao ấn định giá trị bất động sản của bà Hanlon tổng cộng là 2,9 triệu CAD, quận phải bồi thường thêm phần tiền chênh lệch 900.000 CAD cộng với lãi suất 5%/năm tính từ tháng 11-2018, đồng thời phải trả chi phí pháp lý cho bà Hanlon do bà đã thắng kiện...

Tại Québec, tòa án hành chính phụ trách hòa giải hoặc phân xử tiền bồi thường làm đường cao tốc - Ảnh: super-slab.com

Trưng mua đất đai để xây dựng đường cao tốc là một thực tế phổ biến ở Canada. Tại tỉnh bang Ontario (tỉnh bang lớn thứ hai Canada), Luật trưng mua của tỉnh bang quy định trưng mua đất đai phải vì lợi ích công cộng và phải bảo đảm các yếu tố "công bằng, có căn cứ và cần thiết theo cách hợp lý".

Tháng 10-2012, trong khuôn khổ giai đoạn một dự án mở rộng đường cao tốc 407 phía Đông, Ontario cần giải tỏa 342 ngôi nhà. Tuy nhiên, gia đình một căn nhà cuối cùng tại vị trí dự kiến xây dựng nút giao với đường cao tốc 401 không chịu rời đi. 

Ông Anton Kapostins 90 tuổi và bà vợ Gaida 88 tuổi cư trú ở đây 50 năm qua. Bộ Giao thông vận tải tỉnh bang đã tiếp xúc với gia đình ông và đưa ra giá thị trường 595.000 CAD. Hai vợ chồng không chịu và tin rằng giá đền bù phải đến... 7 triệu CAD.

Báo The Star (Canada) đưa tin lúc bấy giờ bộ rất lo lắng. Trong tài liệu đệ trình với tòa án, bộ nhận xét nếu không giải tỏa được căn nhà này "sẽ xảy ra hiệu ứng domino cho toàn bộ dự án với tình trạng chậm trễ kéo dài dẫn đến hậu quả tài chính nghiêm trọng". 

Người phát ngôn của bộ thông báo: "Dự án đường cao tốc 407 phía Đông là dự án trị giá 1 tỉ CAD. Bất kỳ chi phí nào làm trì hoãn dự án với quy mô như thế đều có thể làm tăng nhanh chi phí chung".

Tòa đã ban hành phán quyết yêu cầu cảnh sát trưởng hỗ trợ bộ tiếp quản căn nhà của vợ chồng ông Kapostins. Hai vợ chồng gửi đơn kháng cáo nhưng cuối cùng rút đơn và đầu tháng 7-2013 đồng ý rời khỏi nhà. Họ đã được cấp một ngôi nhà mới ở Pickering.

Nút giao đường cao tốc 407 và đường cao tốc hiện nay - Ảnh: magnitvde.com

Thỏa thuận giá bồi thường tài sản

Thông thường quy trình bồi thường để thực hiện dự án đường cao tốc ở Canada bao gồm nhiều bước. 

Tại tỉnh bang Québec, Bộ Giao thông vận tải tỉnh bang dự kiến tiến hành dự án chuyển đường 185 thành đường cao tốc từ tháng 10-2015. Đầu tiên cơ quan trưng mua của bộ gửi cho chủ tài sản bản thẩm định giá với đề nghị bồi thường. 

Sau đó, hai bên gặp gỡ để thương lượng. Trong cuộc gặp, hai bên có thể mời các chuyên gia (thẩm định viên, nhân viên kế toán, nhà nông học) đi cùng. Luật trưng mua quy định nhà nước phải trả chi phí cho một số dịch vụ pháp lý hoặc cho các chuyên gia trong quá trình định giá tài sản.

Ngoài tiền bồi thường tài sản còn có thêm các khoản khác như bồi thường cho giá trị đặc biệt của tài sản, bồi thường cho mọi thiệt hại trong quá trình trưng mua hoặc di dời tài sản. Giá bồi thường được căn cứ theo giá thị trường của các bất động sản tương tự. 

Nếu hai bên đạt được thỏa thuận, đất đai được chuyển cho cơ quan trưng mua trong khuôn khổ tự nguyện bán đất. Nếu thỏa thuận bế tắc, hồ sơ được chuyển đến tòa án hành chính Québec để tòa tiếp tục hòa giải hoặc xét xử.

Tại tỉnh bang Ontario, văn phòng luật sư tư vấn pháp lý Dale & Lessmann LLP giải thích Luật trưng mua của Ontario quy định ba khoản bồi thường:

- Một là bồi thường đất theo giá thị trường hợp lý. Giá này được tính trên giá thị trường của mỗi mét vuông nhân với diện tích đất trưng mua.

- Hai là bồi thường thiệt hại do xáo trộn dành cho những thiệt hại xảy ra là "hậu quả tự nhiên và hợp lý trong quá trình trưng mua" như dời hàng rào, đốn cây cối, tổn thất kinh doanh.

- Ba là bồi thường thiệt hại cho tình cảm bị tổn thương. Thiệt hại này xảy ra khi chỉ một phần đất đai được trưng mua. Chủ đất cũng có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại do diện tích đất còn lại của họ bị giảm giá.

Công viên quốc gia Banff (Alberta), mái vòm đã được xây dựng trên đường cao tốc xuyên Canada để động vật hoang dã có thể qua đường - Ảnh: economiacircularverde.com

Nếu hai bên không đạt được thỏa thuận đền bù, cơ quan trưng mua gửi cho chủ tài sản thông báo về quyết định trưng mua đất và giấy báo cho biết chủ tài sản có quyền yêu cầu trình bày trong cuộc họp. 

Trong vòng 90 ngày, cơ quan trưng mua phải gửi báo cáo đề nghị giải quyết và báo cáo định giá cho chủ tài sản. 

Một trong hai bên có thể gửi đơn yêu cầu ban đàm phán tổ chức một cuộc họp dàn xếp hoặc cũng có thể nộp đơn lên tòa án quy hoạch Ontario để tòa án ban hành phán quyết ấn định tiền bồi thường.

---------------------

11 năm sau khi đường cao tốc liên biển phía Nam hoàn thành, triển vọng thương mại giữa Peru và Brazil vẫn chưa thể cất cánh. Con đường này còn mang nhiều tai tiếng khác không hay.

Kỳ tới: Những cạm bẫy vô hình bên đường cao tốc Nam Mỹ

Cao tốc - những con đường phát triển - Kỳ 4: Pháp - từ 30km đến 12.500km cao tốc

TTO - Trong thời gian hơn 60 năm, nước Pháp đã phát triển mạng lưới đường cao tốc quốc gia từ 30km ban đầu lên đến 12.500km, gồm 9.200km đường cao tốc nhượng quyền và 3.300km do nhà nước quản lý (trong đó hơn 2.500km miễn phí).