Phát súng lệnh sớm

Bé gái <8 tuổi, bé trai <9 tuổi đã “bung nở” gọi là dậy thì sớm. Cho gọn, các bé dậy thì sớm bởi chúng nhận được “phát súng lệnh” nổ sớm. Phát bắn này hoặc nổ ra tại hạ đồi - tuyến yên, gọi là dậy thì sớm trung ương, hoặc đùng một phát xa hơn tại buồng trứng, tinh hoàn, thượng thận ... gọi là dậy thì sớm ngoại biên. 

Loạn động vô số

Đang yên đang lành, thứ gì gây loạn động? Phổ biến là chứng dậy thì sớm vô căn, mấy bé cứ thế dậy thì bất biết vì sao. Xếp kế là yếu tố chủng tộc, gen, gia đình, khối u hoặc bất thường tại não /buồng trứng/tinh hoàn/ thượng thận, và vô số giở giói từ môi trường. 

Chúng nấp trong thuốc men, thực phẩm, vật dụng gửi vào cơ thể bé các hormone estrogen, progesterone, hoặc bất cứ gì nhúng tay gây bù rối nội tiết của chúng. Điểm sơ có BPA, Phthalates (đồ nhựa, màng bọc thực phẩm, chai đựng nước, chất khử mùi...). Dầu chiên nóng, thức ăn đậm muối (xúc xích, khoai tây chiên, gà rán...), thừa dinh dưỡng, thừa thuốc bổ, kem thoa hormone, thịt dính hormone tăng trưởng, thừa cân, tiếp xúc nội dung “người lớn” sớm...

Đèn ngủ “cướp cò”dậy thì?

Quay lại chủ đề. Hà cớ ngủ sáng đèn lại “cướp cò” dậy thì của trẻ ? Melatonin là đầu dây mối nhợ. Là bộ sai của nhịp sinh học, melatonin cùng ánh sáng, sứ mệnh như một chiếc rờ- le đóng mở giấc ngủ. Ban đêm, melatonin ồ ạt đổ vào máu, thúc thiên hạ lên giường. Ban ngày, melatonin rút lui, đánh thức người dậy. Chuyện là với người ngủ sáng đèn, ánh sáng vẫn xuyên qua mi mắt, mạo nhận mặt trời, lừa cơ thể, thay vì mở lại tắt nguồn melatonin. 

Cuộc lật đổ trong đêm 

Chết thằng Tây ở chỗ, ban đêm là thời điểm cơ thể ưu tiên cho tăng trưởng, và tạm gác chuyện sinh dục. Theo đó, melatonin thêm chức trách khắc chế gonadotropin và ngăn buồng trứng, tinh hoàn thúc đẩy dậy thì. Đã rõ, vì trẻ ngủ sáng đèn, cơ thể không đủ melatonin giám chế, dậy thì thừa cơ “chó nhảy bàn độc” trong đêm.

Có phải ngủ thầm 

Nghe biết vậy, rõ khó đổ mọi sự lên đầu chiếc đèn ngủ. Vây quanh, lớp lớp thứ thứ có thể đẩy trẻ lên trước vạch xuất phát. Cả ly sữa bò cũng đang “giải trình” về nguy cơ gây dậy thì sớm, với nghi án hormone tăng trưởng chăn nuôi.

Vậy thì tắt đèn, cẩn tắc vô áy náy? Khó mà làm chuyện này với mấy bé sợ ma, sợ ngủ một mình. Giải pháp không quá khó: giảm ánh sáng bằng công suất đèn hay một chiếc chụp đèn là xong.

Mừng 1 lo 10

Nhân tiện nói thêm về buồn vui với chứng dậy thì sớm. Với nhiều người, dinh dưỡng đủ đầy, đầu óc tinh tấn thì con trẻ phát tướng sớm, có gì phải xoắn? Quả thật số trẻ “đẻ bọc điều” mắc dậy thì sớm luôn chiếm số đông. 

Thật ra, màn khởi hành trước lệnh sớm này chỉ lợi thế với một số trẻ, trong khi với số đông còn lại là ngược lại, thậm chí khiến đứa trẻ bị...tụt lại. Dậy thì sớm là tác giả của chứng cốt hóa sớm, cách gọi giảm nhẹ của chứng lùn sớm, do chu kỳ tăng trưởng của trẻ bị cắt xén. Chưa kể những loạn động tâm sinh lý mà đứa trẻ nhanh chân hơn chúng bạn phải gánh, cám cảnh cả về “lợi thế” lọt vào mắt yêu râu xanh. Dậy thì sớm còn tặng cho trẻ gái một vé tiềm năng buồng trứng đa nang và loạt khó ở khác vào tuổi trưởng thành.

Điều trị dậy thì sớm

Nhiều trường hợp, dậy thì sớm được chỉ định ...để yên, động vào có khi bản vá tệ hơn bản gốc. Số khác, tùy tình hình, tùy hậu quả, mà trẻ có thể được điều trị. Mục tiêu là đưa trẻ quay lại vạch xuất phát đúng quy trình.