Canh bạc DOGE của ông Trump

Đây là động thái chủ động, công khai mà ông Trump hiếm hoi dành cho một thành viên nội các, thể hiện thông điệp rất rõ các thành viên khác cần ủng hộ DOGE. 

Theo Politico, điều này phản ánh ưu tiên của ông Trump: muốn đạt được những gì ngay lập tức và có kết quả rõ ràng. Ông vốn rất ghét các quy trình rườm rà, chậm chạp của quốc hội dù các đạo luật được thông qua ở đây sẽ có ảnh hưởng lâu dài hơn.

Canh bạc chính trị

DOGE giờ đã trở thành canh bạc chính trị lớn với Trump, thậm chí phần nào được ông ưu tiên hơn cả các vấn đề kinh tế và lập pháp trọng yếu. 

Ông đã đẩy DOGE lên thành trung tâm chính sách đối nội, dành phần lớn vốn liếng chính trị để bảo vệ hoạt động của cơ quan này và người đứng đầu Musk. Nhưng điều đó cũng khiến một loạt đồng minh, các nhà chiến lược phe Cộng hòa và cựu quan chức lo ngại cú tất tay của ông Trump với DOGE sẽ trở thành canh bạc mạo hiểm quá lớn.

Dù thăm dò cho thấy cử tri lưỡng đảng đều ủng hộ cắt giảm chi tiêu ngân sách, một số đồng minh của Trump vẫn nghi ngờ khả năng DOGE sẽ thật sự thành công. Tuy hầu hết không nói công khai, nhưng ở nơi riêng tư, nhiều người đã có ý kiến về cách tiếp cận nhẫn tâm và thiếu tính người của ông Musk làm khi sa thải hàng loạt viên chức liên bang.

Họ sợ rằng quá tập trung vào DOGE thay vì các vấn đề kinh tế hay nhập cư sẽ giúp phe Dân chủ thắng lợi trong bầu cử giữa kỳ hai năm tới và khiến ông Trump mất nhiều cử tri trung dung. Họ cũng lo DOGE khiến Trump phân tâm khỏi dự luật về giảm thuế và nhập cư mà họ coi sẽ là di sản lớn nhất ông có thể để lại.

Ông Trump quả thực đã dành rất nhiều thời gian và công sức để bảo vệ DOGE - một dự án mà thậm chí tận giữa tháng 11-2024 mới thực sự định hình - thay vì các vấn đề về ngân sách và phân bổ ngân sách, vốn là quan tâm chính của giới hoạch định chính sách Mỹ lâu nay. 

Với phe Cộng hòa, dù họ vẫn đổ lỗi cho truyền thông chính thống đã chú ý quá nhiều tới DOGE, một số thừa nhận khó thể phớt lờ những sóng gió mà ông Musk đang gây ra. Cùng với ông Trump, nhà tỉ phú giàu nhất thế giới gần như đang một tay định hình lại cơ cấu Chính phủ Mỹ.

Musk cho tới giờ chịu nhiều chỉ trích nhất liên quan tới hoạt động của DOGE, dù chính quyền Trump nói bà Amy Gleason, viên chức kỳ cựu về đầu tư y tế, mới là người chính thức đứng đầu cơ quan này. 

Thẩm phán tòa liên bang Maryland hôm 28-2 đã chất vấn chính quyền Trump về việc phủ nhận ông Musk có vai trò chính thức trong vận hành DOGE khi hàng loạt viên chức liên bang bị sa thải, và hoạt động viện trợ quốc tế của USAID hoàn toàn tê liệt.

Cho tới giờ, DOGE và ông Musk đang bị cử tri nhìn nhận khá tiêu cực. Thăm dò mới nhất của Harvard-Harris nói ông Trump có tỉ lệ ủng hộ là 52%, nhưng Musk chỉ có 44%.

Tinh gọn hay trả đũa?

Cử tri nói chung cũng thấy phần lớn khoảnh khắc đáng nhớ gần đây của chính quyền là nhắm vào nhóm cử tri bảo thủ trên mạng, như hình ảnh Musk ở diễn đàn CPAC với chiếc cưa máy và mũ "Dark MAGA", Nhà Trắng đấu với AP về việc hãng tin này từ chối đổi tên vịnh Mexico, hay những người ảnh hưởng chụp hình với hồ sơ Jeffrey Epstein. 

Phe Cộng hòa đang lo rằng họ sẽ rơi vào cái bẫy giống như chính phe Dân chủ: xuất hiện trên mạng quá nhiều, trong khi hoàn toàn vắng bóng chính sách triển khai thật sự.

"Khi chỉ tập trung ném mồi cho đám đông Twitter thì sẽ lên bản tin hàng tối, nhưng mọi người sẽ nghĩ: Vậy giá cả đắt đỏ anh xử lý thế nào?", cố vấn phe Cộng hòa giấu tên ở một bang tranh chấp nói. Theo người này, cách hành xử của DOGE hiện là giành giật sự ủng hộ trên X, nhưng hoàn toàn vô nghĩa ngoài đời thực.

Theo nhà bình luận chính trị kỳ cựu Fareed Zakaria của đài CNN, DOGE không phải chương trình đầu tiên nhằm "tinh gọn" bộ máy ở Mỹ. Từng có một ủy ban tương tự rất thành công do phó tổng thống Al Gore điều hành thời Bill Clinton giúp cắt giảm hơn 400.000 viên chức liên bang và hàng nghìn trang quy định thủ tục hành chính. 

Ủy ban này ước tính đã giúp nước Mỹ tiết kiệm được 140 tỉ USD, con số rất ấn tượng thời bấy giờ, do ngân sách liên bang đầu tiên của ông Clinton chỉ là khoảng 1.400 tỉ USD.

Nhưng ủy ban của ông Gore khi đó làm việc lặng lẽ và hoàn toàn không vướng vào bất cứ tranh cãi nào. Còn DOGE mới sau vài tuần hoạt động đã liên tục gây ra địa chấn ở cả Washington lẫn trên toàn cầu. 

Cho tới lúc này đã có gần 20 đơn kiện nhắm vào DOGE và các biện pháp bị cáo buộc là phi pháp của họ. Thăm dò cho thấy người Mỹ nói chung đều ủng hộ cắt giảm chi tiêu liên bang - 56% theo thăm dò mới nhất của Reuters. Cái họ không thích cách hành xử cũng như những tuyên bố "chém gió" của Musk: 53% cử tri phản đối cách lãnh đạo của nhà tỉ phú.

Cách mạng online?

Khoảng 2/3 những người được hỏi, kể cả cử tri Cộng hòa, nói họ nghĩ Musk đang kiếm tiền được nhờ mối quan hệ với Nhà Trắng; hơn một nửa phản đối chặn các khoản chi tiêu liên bang; gần 2/3 phản đối dẹp Bộ Giáo dục. 

Tâm trạng giận dữ đã bắt đầu phát lộ trong các cuộc gặp gỡ cử tri ở địa phương của các nghị sĩ gần đây - bao gồm cả nghị sĩ Cộng hòa - khi cử tri chỉ trích gay gắt việc DOGE cắt ngân sách.

"Trump đang giải quyết một ưu tiên lớn khi tìm cách cắt bỏ chi tiêu lãng phí. Họ cũng ủng hộ việc cắt giảm sâu này - cố vấn lâu năm phe Cộng hòa Frank Luntz nói - Điều họ không ủng hộ là các thông điệp được đưa ra khi sa thải. Nếu là để giúp người lao động đóng thuế, người Mỹ sẽ ủng hộ. Nhưng nếu làm vì thù hận hay trả đũa, công chúng sẽ không đồng ý".

Đó là điều ông Trump dường như thừa nhận khi nói với phóng viên hôm 27-2 rằng "chúng tôi sẽ chăm sóc các cựu binh" và chính quyền sẽ "theo dõi kỹ" số lượng cựu binh bị sa thải và đảm bảo "số này nhỏ nhất có thể".

Đây là động thái sau khi Văn phòng Quản lý nhân sự (OPM) yêu cầu cơ quan bảo vệ tài chính người tiêu dùng thuê lại các cựu binh, thương binh và vợ/chồng của các binh lính bị sa thải.

"Rất nhiều người bị sa thải là những người bỏ phiếu cho Trump. Rất nhiều là những người trung lưu, tầng lớp lao động. Bạn có thể thấy các nhóm bị sa thải là cựu binh, những người bảo thủ trong cộng đồng và từng bỏ phiếu cho Trump - một nhà chiến lược phe Cộng hòa ở Washington nói - Việc này xảy ra càng nhiều thì tôi nghĩ sẽ càng thành điểm yếu (với Trump)".

Một số đồng minh của Trump ở hậu trường vẫn phê phán cách làm thô bạo hiện nay của DOGE như sa thải các viên chức không lưu, người giám sát kho hạt nhân hay nhà khoa học trong dự án chống dịch cúm gà. Họ lo lắng rằng thảm họa có thể xảy ra nếu thiếu những nhân lực quan trọng này. ■