Theo Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới tại Việt Nam, trước nguy cơ tuyệt chủng của đàn voi rừng lớn nhất của Việt Nam tại Tây Nguyên, Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới tại Việt Nam và Vườn Quốc gia Yok Don vừa khởi động Kế hoạch khẩn cấp bảo tồn voi rừng Yok Don giai đoạn 2016-2020.

Voi rừng giảm mạnh

Theo đánh giá của Tổng cục Lâm nghiệp, quần thể voi hoang dã ở Việt nam đã giảm khoảng 95% sau 40 năm (1975-2015).

Riêng ở Đắk Lắk, trong vòng 8 năm (2009-2016) đã có ít nhất 23 cá thể voi rừng bị chết, gần 75% trong số voi chết là voi con dưới một tuổi.

Nạn buôn bán trái phép công khai các sản phẩm ngà voi, lông đuôi voi, da voi, đế chân voi ở các trung tâm du lịch, các quầy bán hàng lưu niệm trên toàn tỉnh và sân bay Buôn Mê Thuột cũng là một đe dọa đối với voi rừng Yok Don.

Voi đực bị săn trộm lấy ngà ảnh hưởng đến cơ cấu đàn, ảnh hưởng đến tập tính của cả đàn và về lâu dài voi sẽ tự tuyệt chủng.

Các hoạt động phát triển và sinh kế trên lâm phần của các công ty lâm nghiệp vốn là hành lang di chuyển của voi cùng vấn đề di dân tự do đang đẩy mâu thuẫn voi - người ở Đắk Lắk ngày càng thêm căng thẳng.

Tiến sĩ Văn Ngọc Thịnh, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới tại Việt Nam cho biết voi là loài thú lớn, đòi hỏi một sinh cảnh lớn và liền mạch để sinh sống và phát triển.

Sinh cảnh sống và hành lang di chuyển của voi rừng ngày càng bị thu hẹp và mất an toàn. Hành lang di chuyển của đàn voi đang vượt ra ngoài ranh giới của Vườn Quốc gia Yok Don.

Cần hành động khẩn cấp

Tây Nguyên là nơi hiện có đàn voi rừng lớn nhất cả nước, chiếm khoảng 70% quần thể voi rừng toàn quốc.

Đàn voi này cũng là nguồn hy vọng lớn nhất về bảo tồn do số lượng cá thể còn nhiều nhất, cơ cấu đàn cho thấy dấu hiệu phục hồi và nguy cơ đồng huyết, cận huyết ít hơn các đàn khác trong cả nước. Vì vậy cứu được đàn voi rừng Tây Nguyên là bảo tồn hiệu quả quần thể voi rừng châu Á của Việt Nam.

Tiến sĩ Văn Ngọc Thịnh nhấn mạnh cần hành động khẩn cấp để cứu lấy đàn voi rừng, đây là cơ hội cuối cùng, nếu không số phận của chúng có thể sẽ giống như tê giác Java một sừng, tuyệt chủng tại Việt Nam năm 2010 hoặc loài hổ, hiện không tìm được dấu vết sinh sản nào ngoài tự nhiên trong những năm gần đây.

Trung tâm đã cùng Vườn quốc gia Yok Don xây dựng kế hoạch khẩn cấp và cùng phối hợp để thực hiện các cam kết này.

Song song với việc nâng cao kỹ năng và kiến thức cơ bản về thực thi pháp luật và tác nghiệp hiện trường cho lực lượng kiểm lâm, trung tâm sẽ hỗ trợ việc theo dõi đa dạng sinh học và tập tính di chuyển theo mùa của quần thể voi hoang dã, cảnh báo sớm sự xuất hiện của voi cho người dân và các biện pháp can thiệp thân thiện voi-người.

Công cụ theo dõi và báo cáo hiện trường sẽ được triển khai toàn diện ở Vườn Quốc gia Yok Don để thu thập dữ liệu, giám sát loài và quản lý hoạt động tuần tra một cách chuyên nghiệp.

Công cụ này đang được áp dụng hiệu quả ở các khu bảo tồn thiên nhiên trên thế giới, trong đó có hai khu bảo tồn Sao La ở Quảng Nam và Thừa Thiên-Huế.

Tổng cục Lâm Nghiệp đánh giá cao và đang có một chương trình riêng triển khai công cụ này ở tất cả các vườn quốc gia.

Vườn Quốc gia Yok Don chịu áp lực xâm hại rừng từ bốn phía do địa hình bằng và mở.

Với nguồn lực có hạn và diện tích vườn rộng nhất trong cả nước, hiệu quả tuần tra đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ rừng khỏi bị xâm hại.

Công cụ theo dõi và báo cáo hiện trường sẽ hỗ trợ đắc lực công tác quản lý, điều hành và theo dõi chính xác tình hình tuần tra rừng, các điểm nóng về xâm hại rừng để ban lãnh đạo kịp thời có quyết định can thiệp.

Công cụ theo dõi và báo cáo hiện trường cũng thúc đẩy cán bộ kiểm lâm tự nâng cao ý thức kỷ luật, kỹ năng tuần tra, theo dõi đa dạng sinh học, sử dụng các thiết bị định vị và cơ sở dữ liệu, góp phần hiện đại hóa ngành kiểm lâm.