Trên thế giới hiện nay chỉ có VN và Trung Quốc tổ chức mô hình đại hội TDTT toàn quốc. Với Trung Quốc, hiệu quả của đại hội được thể hiện rõ qua thành tích vượt bậc của thể thao nước này tại đấu trường Asiad và Olympic. VN cũng  theo mô hình này nhưng thể thao VN ngày càng tụt hậu, chiều cao người Việt không nhích lên được. Tại sao?

GS Dương Nghiệp Chí phân tích: “Suốt bảy đại hội qua, chúng ta vận dụng kinh nghiệm tổ chức đại hội TDTT của Trung Quốc để tổ chức Đại hội TDTT tại VN. Mục đích đầu tiên của đại hội là lựa chọn nhân tài cho các đại hội thể thao lớn như Asiad hay Olympic. Thứ hai, để động viên các địa phương cùng tham gia với quốc gia đẩy mạnh phong trào thể thao, nâng cao thành tích quốc gia.

Đến giờ Trung Quốc vẫn làm theo mô hình này và đạt hiệu quả tốt. Nhưng hiện nay thể thao VN đang làm ngược quy trình là đi dự Asiad về xong mới tổ chức Đại hội TDTT toàn quốc. Vì thế, mục tiêu ban đầu của đại hội là tuyển chọn, rà soát, tập dượt VĐV cho Asiad đã không đạt được. Mục tiêu thứ hai là động viên các tỉnh, thành, ngành chuẩn bị lực lượng VĐV cho thể thao thành tích cao, cho đến nay mục tiêu này cũng không được như trước”.

* Với hàng ngàn tỉ đồng ném vào Đại hội TDTT, số tiền này lẽ ra nên được đầu tư hiệu quả hơn...

- Đúng, đại hội đã tiêu tốn rất nhiều tiền và hầu như không có tiền đóng góp từ việc xã hội hóa. Đây là tiền ngân sách nhà nước. Nếu tiền của dân mang ra đầu tư mà không đạt hiệu quả thì phải đầu tư sang cái khác. Theo tôi, phải đầu tư cho thể thao trường học, đầu tư cho các trường năng khiếu thể thao. Thể thao trường học, năng khiếu mạnh mới đóng góp được cho thể thao thành tích cao. Thể thao VN hiện nay mất đi toàn bộ hệ thống đào tạo VĐV trẻ, không có thể thao học đường nên bị mất gốc hoàn toàn. Thể thao trường học VN kém cả Lào, Campuchia hay Myanmar. Do đó, việc tổ chức đại hội để động viên địa phương chuẩn bị lực lượng cho thể thao thành tích cao trong bối cảnh thể thao VN đã bị mất gốc thì không đạt hiệu quả.

Bốn năm một lần Đại hội TDTT toàn quốc được diễn ra, tuy nhiên có thể thấy việc tổ chức thi đấu của đại hội nhiều năm nay chỉ là gom giải vô địch quốc gia của tất cả các môn thể thao lại một chỗ để tổ chức. Điểm khác duy nhất là họ tổ chức lễ khai mạc, bế mạc, xây dựng thêm cơ sở vật chất hoành tráng tốn rất nhiều tiền. Nếu không có đại hội, hằng năm gần như toàn bộ 36 môn thi của đại hội đều diễn ra giải vô địch quốc gia của từng môn. Hiện nay đa số VĐV trọng điểm của VN quanh năm “ăn cơm trung ương” của Bộ VH-TT&DL nhưng khi Đại hội TDTT toàn quốc lại về địa phương để thi đấu với nhau.

* Thưa ông, có phải thất bại liên tiếp của thể thao VN trên đấu trường Asiad, Olympic những năm gần đây xuất phát từ việc mất “gốc” do chỉ quan tâm đến Đại hội TDTT toàn quốc?

- Thể thao VN sẽ còn thất bại nữa vì đã mất toàn bộ thể thao trường học, hệ thống năng khiếu thể thao. Cứ đổ tiền vào làm Đại hội TDTT toàn quốc thay vì tiền đó phải đổ cho thể thao trường học thì thất bại sẽ còn dài.

Bài học từ thể thao Nhật Bản là một ví dụ. Từ năm 1950, Chính phủ Nhật đã cho trẻ em mẫu giáo ăn và uống sữa miễn phí khi nước Nhật còn rất nghèo cho đến tận bây giờ. Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, người Nhật điều tra thấy trẻ em 2 tuổi thấp hơn trước chiến tranh 2cm. Do vậy người Nhật chú trọng dinh dưỡng và đặc biệt thể thao học đường. Cho đến giờ, điều kiện phát triển thể thao trường học ở Mỹ và Nhật là nhất thế giới. Các trường học ở Nhật chỉ sử dụng hết 70% cơ sở thể thao, 30% cho dân vào tập.

Với con người, dinh dưỡng là nhất, nhì là thể thao, ba là di truyền, bốn là do yếu tố môi trường. Thiếu hoạt động thể thao từ trường học không thể phát triển con người được chứ không chỉ thể thao thành tích cao. Tôi cũng đồng quan điểm với Viện Dinh dưỡng quốc gia là chiều cao người VN hiện nay thấp nhất châu Á. Muốn phát triển thể thao thành tích cao thì phải đầu tư phát triển con người thông qua hoạt động thể chất từ trường học.

* Vậy theo ông, có nên tiếp tục tổ chức Đại hội TDTT toàn quốc?

- Về chuyện này, tôi nghĩ Chính phủ, Bộ VH-TT&DL, Tổng cục TDTT nên xem xét kỹ sự cần thiết. Khi đầu tư quá lớn mà không đạt hiệu quả thì có cần thiết duy trì hay không.

[box]“Nhà thi đấu cấp tỉnh không cần hoành tráng thế”!

Đó là chia sẻ của ông Hà Quang Dự - nguyên bộ trưởng, chủ nhiệm Ủy ban TDTT - với Tuổi Trẻ xung quanh những dự án xây dựng nhà thi đấu hoành tráng, lãng phí để tổ chức Đại hội TDTT toàn quốc 2014.

Ông Hà Quang Dự nói: “Khoảng chục năm trở lại đây không có nhiều công trình thể thao được xây mới. Nhưng qua Đại hội TDTT toàn quốc 2014, một số nhà thi đấu mới đã mọc lên tại các tỉnh Hà Nam, Nam Định, Thái Bình với quy mô hoành tráng, tốn kém. Như tôi biết, nhà thi đấu Hà Nam hiện nay đã được đầu tư đến 1.700 tỉ đồng với sức chứa 7.500 chỗ ngồi. Với tỉnh Nam Định, đây là nhà thi đấu thứ hai mà tỉnh này được xây dựng. Trong khi đó ở bên cạnh là tỉnh Ninh Bình cũng là một tỉnh đồng bằng sông Hồng đã có nhà thi đấu rất to”.

Trước đây trong quy hoạch của ngành thể thao, mỗi khu vực chỉ có một nhà thi đấu lớn chứ không phải tỉnh nào cũng được xây dựng. Như hiện nay cả Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thái Bình cùng khu vực đồng bằng sông Hồng nhưng đều có nhà thi đấu rất hoành tráng, nhà thi đấu cấp tỉnh đâu cần phải to, hoành tráng thế!

Việc có thêm cơ sở vật chất thể thao là điều vui mừng, tuy nhiên phải phù hợp với quy hoạch phát triển thể thao, cơ cấu dân số và đặc biệt tránh lãng phí. Khi xây dựng những nhà thi đấu lớn tốn kém tiền của nhưng mỗi năm chỉ tổ chức 1, 2 giải thể thao thì quá lãng phí. Xây xong, thi đấu ít, cho người dân vào tập thì lại đối mặt với việc không có kinh phí để duy trì điện, nước, khấu hao tài sản.

Liên quan đến việc có nên tiếp tục hay dừng tổ chức Đại hội TDTT toàn quốc, quan điểm của tôi là ủng hộ việc tổ chức giải vô địch quốc gia thay vì tổ chức đại hội. Chỉ có giải vô địch quốc gia mới thể hiện rõ tính thi đấu, tính chuyên môn cao của từng môn. Hiện nay Đại hội TDTT toàn quốc mang nặng tính hình thức, chạy đua thành tích giữa các địa phương với nhau nhiều quá. Việc mua bán VĐV để giành huy chương khiến đại hội khó phản ánh đúng thực tế phát triển thể thao, lãng phí nguồn lực đầu tư của Nhà nước”.[/box]

[box]Phải đánh giá toàn diện hoạt động thể thao

Ngày 5-11, trong công văn đồng ý để An Giang đăng cai Đại hội TDTT toàn quốc lần 8 năm 2018, Thủ tướng Chính phủ lưu ý hạn chế tối đa việc đầu tư xây dựng mới các công trình thể thao từ nguồn ngân sách nhà nước. Đồng thời giao Bộ VH-TT&DL đánh giá toàn diện hoạt động thể dục, thể thao hiện nay, xác định rõ những kết quả đạt được, những mặt còn hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất những định hướng và giải pháp tổng thể đổi mới căn bản, toàn diện hoạt động thể dục, thể thao trong giai đoạn tới, sớm báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.[/box]