Mới đây dư luận quan tâm nhiều đến sự kiện chỉ một ngày sau khi công bố quyết định thanh tra 30 ngày ở một doanh nghiệp, sở y tế của một địa phương đã kết luận rằng quy trình sản xuất của doanh nghiệp hoàn toàn đảm bảo các quy định hiện hành!

Bài viết này không bàn đến các vấn đề mang tính chuyên môn về chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp bị thanh tra, mà đề cập đến cấu trúc các cơ quan quản lý và điều tiết ở nước ta hiện nay.

Vật thể lạ trong chai nước anh Định mua trông giống như ruồi - Ảnh Thúy Hằng

Sở y tế của một tỉnh, về góc độ chuyên môn, là cơ quan chịu trách nhiệm về vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm trên địa bàn tỉnh. Ở góc độ này, sở chịu sự chỉ đạo về mặt chuyên môn của Bộ Y tế. Việc thanh tra doanh nghiệp là theo chỉ đạo của Bộ Y tế.

Tuy nhiên, sở y tế cũng là cơ quan trực thuộc chính quyền tỉnh, nhân sự lãnh đạo ngành y tế tỉnh về cơ bản là do lãnh đạo của tỉnh quyết định.

Khi thanh tra doanh nghiệp, sở y tế đối diện với hai vấn đề mâu thuẫn nhau. Thứ nhất, ở nhiệm vụ chuyên môn thì ngành y tế phải rất khắt khe và làm việc chuyên nghiệp, kiểm tra đầy đủ khía cạnh liên quan để đảm bảo rằng các điều kiện vệ sinh an toàn được đảm bảo. Như vậy một ngày thanh tra khó có thể đủ, nhất là khi kế hoạch được đưa ra là 30 ngày.

Thứ hai, ở nhiệm vụ chính quyền địa phương thì cần đảm bảo nguồn thu ngân sách của địa phương và việc làm của người lao động không bị ảnh hưởng. Với mục tiêu này thì quá trình thanh tra doanh nghiệp phải càng nhanh càng tốt với kết luận có lợi cho doanh nghiệp, nhất là trong những ngày tết cận kề với nhu cầu tiêu thụ sản phẩm cao nhất trong năm.

Đây chỉ là một ví dụ điển hình cho thấy cần tổ chức lại mô hình các cơ quan quản lý và hệ thống tòa án. Bởi hiện nay tất cả những gì liên quan đến việc thanh tra, kiểm tra, xét xử tại địa phương gần như phải chịu sự chỉ đạo của chính quyền địa phương cho dù có sự chỉ đạo hay hướng dẫn về mặt chuyên môn của các cơ quan trung ương.

Vấn đề mấu chốt ở đây là “cái ghế” của đội ngũ lãnh đạo các ngành chuyên môn ở địa phương là do chính quyền địa phương quyết định. Kết quả gần như tất yếu là chỉ đạo của chính quyền địa phương được coi trọng hơn.

Vì thế các chức năng về quản lý, điều tiết đánh giá của cơ quan chuyên môn trực thuộc các chính quyền địa phương thường không có nhiều tác dụng hoặc trở nên thứ yếu khi mà xung đột với các mục tiêu của địa phương.

Để giải quyết vấn đề này, có lẽ đây là thời điểm chín muồi để hình thành các cơ quan quản lý về mặt chuyên môn cũng như hệ thống tòa án, điều tra xét xử theo vùng hay khu vực dưới sự chỉ đạo trực tiếp từ trung ương và độc lập với chính quyền địa phương.