Phóng to

Đóng gói trái cây xuất khẩu sang châu Âu tại Công ty Rồng Đỏ (TP.HCM) - Ảnh: TRẦN MẠNH

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu như đang ngồi trên đống lửa vì đã ký hợp đồng với đối tác nước ngoài, nguyên liệu đã chất đầy trong kho nhưng không thể đưa hàng đi. Trước bức xúc của nhiều doanh nghiệp, phát biểu tại Diễn đàn doanh nghiệp nông nghiệp ngày 29-3 ở TP.HCM, ông Diệp Kỉnh Tần, thứ trưởng Bộ NN&PTNT, yêu cầu Cục Bảo vệ thực vật (BVTV) làm rõ thông tin, đồng thời tìm cách giải quyết khó khăn cho doanh nghiệp.

Đột ngột

Chị Ngọc, một người Việt đang sinh sống tại Hà Lan, trở về nước đầu tư xây dựng vùng rau chất lượng cao tại Cần Thơ. Khu vực trồng rau được bao bọc bởi nhà lưới ngăn côn trùng, sâu hại. Quy trình trồng rau theo hướng an toàn theo tiêu chuẩn châu Âu. Từ tháng 11-2011, các chuyến hàng rau xanh của công ty chị Ngọc đều xuất khẩu sang Hà Lan suôn sẻ, khách hàng tiếp tục đặt hàng số lượng lớn nên chị Ngọc đã đầu tư xây thêm hai kho lạnh để bảo quản rau.

Ngoài ra, chị cũng tính mở rộng diện tích trồng rau từ 2ha hiện tại lên trên 10ha. Mọi việc đang diễn biến thuận lợi nhưng vừa qua chị Ngọc bỗng té ngửa khi nhận được thông tin từ Cục BVTV rằng nhiều loại rau chị đang trồng sẽ không được làm thủ tục xuất khẩu sang EU nữa. “Tôi cảm thấy chới với trước thông tin này khi đã đầu tư nhiều cho dự án trồng rau. Nguy hiểm nhất là các khách hàng hiện có sẽ chuyển sang mua hàng từ Thái Lan, Malaysia... nếu mình không cung cấp hàng cho họ” - chị Ngọc cho biết.

Xuất khẩu rau quả sang EU giảm mạnh Theo Bộ Công thương, EU là thị trường nhập khẩu rau quả truyền thống của VN. Kim ngạch xuất khẩu rau quả sang thị trường này trong năm 2011 ước đạt 79 triệu USD, tăng 10% so với năm 2010. Năm 2011, VN đã có tới 84 mặt hàng rau hoa quả xuất khẩu sang EU, tăng 14 mặt hàng so với cùng kỳ năm 2010. Do ảnh hưởng của chính sách hạn chế nhập khẩu của EU, xuất khẩu rau quả VN sang thị trường EU đầu năm nay giảm khá mạnh. Trong đó, xuất khẩu tháng 1 đạt 3,8 triệu USD, giảm 42,7% và xuất khẩu tháng 2 đạt 4,5 triệu USD, giảm 4,3% so với cùng kỳ năm 2011.

Không chỉ có chị Ngọc, hàng chục công ty đang xuất khẩu rau quả sang thị trường EU cũng lâm vào tình cảnh dở khóc dở mếu. Anh Trần Danh Mạnh (Công ty Đạt Vinh, TP.HCM - đơn vị xuất hơn 10.000 tấn rau quả sang EU, chủ yếu bưởi năm roi mỗi năm) cho biết các lô bưởi năm roi đã mua để trong kho nhưng không thể xuất khẩu. Công ty có tổ chức liên kết với bà con nông dân các tỉnh ĐBSCL phát triển vùng nguyên liệu nhưng nếu không được xuất khẩu thì công ty sẽ lâm vào tình cảnh rất khó khăn. “Chúng tôi không biết vì sao bị ngưng, ngưng trong bao lâu và hướng giải quyết như thế nào” - anh Mạnh bức xúc.

Anh Mai Xuân Thìn, giám đốc kinh doanh Công ty Rồng Đỏ (TP.HCM), cho biết doanh nghiệp chỉ nhận được thông tin từ Cục BVTV chứ không biết rõ có đúng là EU cấm toàn bộ rau quả VN hay không. “Tôi nghĩ nếu cấm thì phải cấm rõ loại rau, trái cây nào chứ không thể cấm chung cả ngành được” - anh Thìn băn khoăn.

Ngưng xuất khẩu để khỏi bị... cấm

Ông Nguyễn Hữu Huân, cục phó Cục BVTV, cho biết thời gian gần đây nhiều lô hàng rau quả của VN xuất khẩu sang châu Âu bị thông báo vi phạm các quy định về an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật, do nhiễm vi sinh vật và một số dịch hại. Chỉ trong vòng hai tháng từ ngày 1-6 đến 31-7-2011, trong số 63 đơn vị xuất khẩu sang EU đã có tới 50 trường hợp phát hiện không tuân thủ các tiêu chuẩn nhập khẩu. Tổng vụ Sức khỏe và người tiêu dùng của Ủy ban châu Âu ra thông báo kể từ ngày 15-1-2012, nếu phát hiện thêm năm trường hợp vi phạm quy định an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật, EU sẽ cấm nhập khẩu rau quả của VN.

Nếu lệnh cấm được ban hành, không chỉ rau quả không xuất được sang EU mà uy tín của nông sản VN trên thị trường quốc tế cũng bị ảnh hưởng. Do đó, trước mắt Cục BVTV đã công bố 15 mặt hàng tạm ngưng làm thủ tục xuất khẩu sang EU vì có nguy cơ vi phạm cao. Dù tạm ngưng và tăng cường kiểm tra nhưng đến nay phía châu Âu cũng đã phát hiện thêm hai trường hợp rau VN bị vi phạm. “Như vậy chỉ còn ba trường hợp nữa là rau quả VN sẽ không thể xuất vào EU được nữa” - ông Huân nói.

Tuy nhiên theo các doanh nghiệp, nếu Cục BVTV cấm thì cũng phải tìm cách để giải tỏa lệnh cấm, không thể áp dụng cho toàn bộ các doanh nghiệp. “Không thể đánh đồng một doanh nghiệp có vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn GAP, có lịch sử xuất khẩu không vi phạm với những đơn vị mua hàng trôi nổi để xuất khẩu” - giám đốc một doanh nghiệp nói. Bản thân ông Huân cũng thừa nhận những trường hợp vi phạm bị phát hiện chủ yếu là các lô hàng nhỏ lẻ (1-2 sọt) của các công ty thương mại ...

Ông Diệp Kỉnh Tần yêu cầu Cục BVTV siết chặt các doanh nghiệp mua hàng không rõ nguồn gốc để xuất khẩu, đồng thời có cơ chế hỗ trợ riêng đối với các doanh nghiệp có quy trình trồng rau an toàn, đạt chứng nhận. Ông Tần cũng cho rằng cần xác minh chính xác EU cấm các mặt hàng nào chứ không thể nói chung chung là hàng rau quả. Thời gian qua rau quả các nước nhập khẩu vào VN quá dễ dàng trong khi nông sản VN xuất khẩu thì gặp đủ mọi rào cản khó khăn. Nếu những rào cản mà EU đưa ra không hợp lý, Bộ NN&PTNT sẽ đấu tranh với họ để dỡ bỏ lệnh cấm vô lý.

Trao đổi với các doanh nghiệp sau hội nghị, ông Huân đề nghị doanh nghiệp phải chọn mua sản phẩm tại các HTX đã có chứng nhận VietGAP để có thể truy xuất nguồn gốc. Riêng đối với các doanh nghiệp xuất khẩu bưởi năm roi và doanh nghiệp có đầu tư khép kín theo tiêu chuẩn quốc tế, Cục BVTV sẽ xem xét có hướng tháo gỡ khó khăn ngay trong đầu tháng 4 để các doanh nghiệp có thể tiếp tục xuất khẩu.