Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng (giữa), trưởng SOM ASEAN của Việt Nam, tại cuộc họp SOM-DOC lần thứ 18 giữa ASEAN và Trung Quốc ở Đà Lạt ngày 15-10 - Ảnh: D.LINH

DOC được ASEAN và Trung Quốc ký kết năm 2002, là một văn bản có mục đích nhằm thúc đẩy môi trường hòa bình, ổn định và hữu nghị giữa các quốc gia trong khu vực Biển Đông, tạo điều kiện cho việc giải quyết các tranh chấp lãnh thổ trong khu vực này một cách hòa bình và lâu dài.

Cuộc họp SOM-DOC lần thứ 18 diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc đang có những hành vi đe dọa hòa bình khu vực bằng cách điều nhóm tàu khảo sát Hải Dương địa chất 8 liên tục xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam từ đầu tháng 7 đến nay.

Việt Nam chỉ trích đích danh Trung Quốc

Cuộc họp SOM-DOC tại Đà Lạt ngày 15-10 đã được dời lại 1 giờ so với dự định. Nguyên nhân là do cuộc họp trước đó của Nhóm công tác chung ASEAN - Trung Quốc về thực hiện DOC kéo dài hơn kế hoạch. 

Đây là các hội nghị giữa ASEAN với Trung Quốc nhằm kiểm điểm tình hình Biển Đông, thực hiện DOC và xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).

Theo thông tin từ phái đoàn Việt Nam, tại cuộc họp, trước sự chứng kiến của 9 nước ASEAN còn lại và Trung Quốc, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh các hành vi vi phạm luật pháp quốc tế của Trung Quốc ở Biển Đông đã và đang ảnh hưởng tiêu cực tới hòa bình và ổn định khu vực. 

Dù không giữ vai trò chủ tọa, phát biểu tại hội nghị, đoàn Việt Nam đã làm rõ về những diễn biến phức tạp ở Biển Đông, đặc biệt là quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam đang bị vi phạm nghiêm trọng.

Trong bối cảnh đó, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng đã nêu bật lập trường, quan điểm chính đáng của Việt Nam dựa trên các quy định của luật pháp quốc tế và Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982. Trưởng đoàn SOM Việt Nam nhấn mạnh hành vi vi phạm của Trung Quốc đã và đang ảnh hưởng tiêu cực tới hòa bình và an ninh ở khu vực, không tạo bối cảnh thuận lợi cho tiến trình đàm phán COC.

Đoàn Việt Nam cũng nhấn mạnh tình hình hiện nay càng cho thấy tính cấp thiết của việc cần phải có bộ quy tắc ứng xử hiệu lực, hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982, giúp ngăn ngừa các vụ việc tương tự trong tương lai.

Theo Bộ Ngoại giao Việt Nam, các quan ngại của phía Việt Nam đã nhận được sự chia sẻ từ các thành viên ASEAN trong các hội nghị, đặc biệt là những vụ việc đang diễn ra trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Các nước bày tỏ lo ngại tình hình căng thẳng hiện nay nếu tiếp tục kéo dài sẽ rất nguy hiểm, gia tăng nguy cơ va chạm và tính toán sai lầm, đe dọa hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực.

Trên cơ sở đó, các nước ASEAN nhấn mạnh cần giữ vững nguyên tắc tự kiềm chế, không quân sự hóa, không có các hành động làm phức tạp tình hình, gia tăng căng thẳng, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982.

Cần xây dựng lòng tin

Trong phần phát biểu khai mạc với tư cách là đồng chủ tọa SOM-DOC 18, ông Hồng Lượng - đại diện đoàn Trung Quốc - phát biểu rất ngoại giao rằng các cuộc họp lần này rất quan trọng, là sự chuẩn bị cho cuộc gặp của các nhà lãnh đạo tại Hội nghị cấp cao Đông Á chuẩn bị diễn ra vào đầu tháng sau tại Thái Lan.

Trong phát biểu này, ông Lượng tranh thủ khoe vai trò của mình trong các cuộc đàm phán cho ra hướng dẫn thực thi DOC, vốn đã kết thúc vào năm 2011 và bày tỏ hi vọng đàm phán COC sẽ kết thúc trong thời gian sớm nhất có thể. "Tôi hi vọng tất cả chúng ta sẽ kết lại một năm với nhiều điều tích cực và mở ra một trang mới vào năm sau" - ông Hồng Lượng nói.

Theo thông tin từ phái đoàn Việt Nam, kết thúc Hội nghị SOM-DOC lần thứ 18, đại diện 10 nước ASEAN và Trung Quốc đã nhất trí cần tiếp tục nỗ lực bảo đảm thực hiện đầy đủ, hiệu quả DOC, trong đó cần ưu tiên triển khai các biện pháp xây dựng lòng tin, hợp tác xử lý những thách thức chung như bảo vệ môi trường biển, đối xử nhân đạo với ngư dân.

Về đàm phán COC, các bên hoan nghênh những tiến bộ gần đây, khẳng định cần gia tăng nỗ lực để xây dựng một bộ quy tắc thực sự hiệu quả, thực chất, có thể ngăn ngừa xảy ra những vụ việc phức tạp như hiện nay. Để làm được điều này, hội nghị nhất trí cần chuẩn bị kỹ cho các vòng đàm phán tiếp theo nhằm đạt được những kết quả cụ thể, thực chất với những cách làm mới.

'Chủ quyền biển đảo của Việt Nam ở Biển Đông đang bị thách thức nghiêm trọng'

TTO - TS Tạ Đình Thi, tổng cục trưởng Tổng cục Biển và hải đảo Việt Nam, ngày 14-10 đã phát biểu như vậy khi nhìn nhận những khó khăn của Việt Nam ở Biển Đông hiện nay.