Các bao thuốc lá tại Anh với những cảnh báo rùng rợn (bên trái) và một bao thuốc lá ở Kenya (trên cùng, phải) với bao bì hết sức mời gọi - Ảnh: AFP

Đây là kết quả điều tra của báo Guardian (Anh) công bố ngày 12-7. Dẫn đầu trong trong “danh sách đen” bị điều tra là hãng thuốc lá British American Tobacco (BAT) có trụ sở tại Anh.

BAT là một trong các nhà sản xuất thuốc lá hàng đầu thế giới với các nhãn hiệu quen thuộc như Kent, Craven A, 555 State Express (ba số)… 

Một trong những chiêu trò mà các công ty thuốc lá hay sử dụng là đe dọa. Báo Guardian xác nhận đã tiếp cận được các lá thư này, trong đó 3 lá thư của BAT, gửi cho chính phủ các nước Uganda, Namibia, Togo, Gabon, Cộng hòa Dân chủ Congo, Ethiopia và Burkina Faso. 

Nội dung chính của chúng là cáo buộc các nước vi phạm luật pháp, thỏa thuận giao thương quốc tế và cảnh báo sẽ làm tổn hại đến nền kinh tế nếu áp dụng các chính sách chống thuốc lá. Tại các quốc gia phương Tây, hàng triệu người được cứu sống nhờ các biện pháp hạn chế hút thuốc.

Dọa không được thì kiện cáo. Chẳng hạn tại Kenya, BAT năm lần bảy lượt yêu cầu tòa án hủy bỏ gói quy định chống hút thuốc và lên án kế hoạch đánh thuế thuốc lá của chính phủ Kenya là "hết sức phi lý".

Còn tại Uganda, văn bản kiện tụng của BAT tố đạo luật kiểm soát thuốc lá của nước này là "không phù hợp và vi phạm hiến pháp".

Dù đã bị hạn chế phần nào ở các quốc gia phát triển, thuốc lá mỗi năm vẫn giết chết 7 triệu người trên toàn cầu, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Người ta lo ngại chiến thuật bẩn của các hãng thuốc lá sẽ thành công tại các quốc gia nghèo.

Tiêu biểu như Kenya, BAT đã thành công trong việc trì hoãn luật chống thuốc lá của quốc gia này trong 15 năm nhờ chiến đấu tới cùng với chính quyền ở từng cấp bậc trong hệ thống tư pháp.

Các chuyên gia nhận định châu Phi và nam Á là bãi chiến trường mới trong cuộc chiến toàn cầu chống thuốc lá do yếu tố dân số và tăng trưởng kinh tế. Riêng tại châu Phi có khoảng 77 triệu người hút thuốc và con số này dự báo sẽ tăng 40% đến năm 2030 từ mức của năm 2010.