Bữa ăn trên máy bay: Ngon hay dở, sang hay xoàng?

Hành khách trên chiếc phi cơ được tái sử dụng từ máy bay ném bom Thế chiến I của hãng Handley Page Transport, bay từ London đến Paris năm 1919 là những người trải nghiệm bữa ăn đầu tiên trên máy bay, theo The Washington Post.

Những cột mốc đáng nhớ

Theo Matthew Burchette - người phụ trách cấp cao của Bảo tàng chuyến bay ở Seattle (Mỹ), bữa ăn trên chỉ là một hộp cơm trưa đóng gói sẵn, vì bấy giờ làm gì đã có bếp núc trên máy bay. Mỗi hành khách tốn khoảng 3 shilling (tương đương 9,5 USD ngày nay) cho bữa ăn này, một mức giá cao vào thời điểm đó.

Đắt xắt ra miếng, chỉ có giới thượng lưu mới đủ khả năng thưởng thức những suất ăn sơ khai trên máy bay, dù chúng chán đến nỗi trang Atlas Obscura miêu tả là không khác gì một bữa trưa dã ngoại trên không với bánh mì kẹp gói kỹ, bỏ trong làn, và cà phê đựng trong bình giữ nhiệt mà tới khi khách uống thì chỉ còn âm ấm.

Theo The Washington Post, mãi đến khi Thế chiến I qua đi, hàng không được đà phát triển, nhiều người mới đủ khả năng trang trải vé máy bay. Tuy nhiên, các suất ăn trên máy bay chỉ toàn là đồ nguội.

Khi máy bay ngày càng to hơn, các tiện nghi đồ ăn thức uống của chúng mới theo đó mà tăng lên. Thế là bữa ăn hàng không nóng hổi vừa thổi vừa ăn đầu tiên xuất hiện khi United Airlines lắp đặt thành công bếp trên máy bay vào năm 1936. 

Sau đó, các hãng khác bắt chước và dần hoàn thiện một gian bếp chỉn chu trên phi cơ, đưa ẩm thực máy bay vào thời kỳ hoàng kim trong những năm 1950-1960. Hành khách không phải đối mặt với câu hỏi lặp đi lặp lại "gà hay cá" trong mỗi chuyến bay nữa.

Trong thập niên tiếp theo, sự ra đời của Đạo luật Phi tập trung hóa hàng không ở Mỹ khiến các hãng bay chuyển hướng cạnh tranh về giá vé hơn là tập trung vào chất lượng dịch vụ và suất ăn trên chuyến bay, trang Vox cho hay. Hai thập niên sau đó, nhiều hãng hàng không giá rẻ "chào sân".

Sự kiện khủng bố 11-9-2001 khiến các hãng hàng không bắt đầu sử dụng dao nĩa nhựa trên các chuyến bay. Ảnh hưởng tài chính theo sau tiếp tục buộc các hãng, phần lớn là ở Mỹ, cắt giảm chi tiêu, bữa ăn trên máy bay là một trong những hạng mục bị cho "lên đĩa" đầu tiên. 

Cụ thể, American Airlines hoàn toàn ngừng phục vụ suất ăn cho hành khách hạng phổ thông trên các chuyến bay nội địa, ngoại trừ các đường bay thẳng xuyên hai bờ đất nước. Delta Air Lines và United Airlines cũng không phục vụ suất ăn hạng phổ thông trên các chuyến bay dưới 4 tiếng.

Khoảng 10 năm trở lại đây, các hãng ngày càng "ki bo" hơn và bắt đầu tách các dịch vụ. Nghĩa là khách muốn bất cứ gì thêm thì cũng phải móc hầu bao, kể cả một gói snack.

Vàng son một thuở

Trong bối cảnh chưa có màn hình trên lưng ghế và các thiết bị giải trí cá nhân, những bữa ăn trên máy bay trong giai đoạn 1950-1960 được ví như một hoạt động giải trí cho hành khách, càng xa hoa càng vui lòng khách đến.

Theo Atlas Obscura, thập niên 1950, hành khách bay Pan Am hạng phổ thông được ăn tối với món gà mái sao nhồi, còn hành khách khoang hạng nhất thưởng thức món trứng cá muối và trứng nấu theo yêu cầu. 

Một du khách hạng phổ thông vào những năm 1960 có thể được phục vụ nhiều loại rượu vang Pháp đi kèm bữa ăn gồm xúp kem cà chua khai vị, thịt bê với cơm pilaf cho vững bụng, sau đó là salad rồi món tráng miệng.

Theo CNN, cũng trong thập niên này, Hãng Alaska Airlines ra mắt dịch vụ đặc biệt "Golden Samovar" để tôn vinh "di sản Nga trong văn hóa Alaska": giai điệu đàn balalaika đích thực của Nga ngân vang trên máy bay, tạo không khí tuyệt vời khi thực đơn đậm chất Nga với trứng cá muối, thịt bê Orloff và bánh Odessa được dọn ra.

Singapore Airlines từng phục vụ thực đơn "Đại tiệc trên bầu trời" bao gồm hai lựa chọn tôm càng xanh và thịt bò Wellington trong món chính cho hành khách khoang hạng nhất tới tận những năm 1980.

Tất cả sự xa xỉ trên chắc hẳn đã giải đáp cho những thắc mắc về chất lượng của suất ăn trên máy bay trong quá khứ. Tuy nhiên, như một quy luật, những ngày xa hoa trong rượu sâm panh và canapés (món ăn khai vị cầm tay của Pháp) trên những chuyến bay đã khép lại. Cũng giống như mọi thứ liên quan đến vận chuyển hàng không hiện đại, các bữa ăn và công tác hậu cần để chuẩn bị chúng liên tục được tinh giản để trở nên hiệu quả hơn nhưng vẫn đảm bảo trải nghiệm của khách hàng.

Phía sau những suất ăn

Nhắc đến công tác hậu cần, dường như ít hành khách nào thắc mắc về nguồn gốc những bữa ăn mà các tiếp viên dọn ra trước mặt họ trên mỗi chuyến bay, chắc bởi lẽ có đồ ăn ở độ cao 10.000-12.000m là quý lắm rồi.

Theo tác giả Terry Nguyen của Vox, ngành chế biến suất ăn hàng không ở Mỹ hiện được định giá 6 tỉ USD. Các hãng hàng không lớn của xứ cờ hoa đều có đội ngũ thiết kế suất ăn để lên thực đơn tùy theo vùng, theo mùa và theo hạng ghế ngồi. 

Đội xây dựng thực đơn ở hai hãng bay United Airlines và American Airlines thường tham khảo ý tưởng từ các tiếp viên hàng không và đôi khi từ hành khách để cập nhật xu hướng các món ăn đang phổ biến.

United Airlines có bốn chu kỳ thực đơn, xoay vòng trong suốt cả năm, lại có menu riêng cho 5 vùng theo thị trường nội địa Mỹ. "Nếu bạn bay từ Chicago đến Denver chẳng hạn, thì bạn sẽ không gặp phải cùng một thực đơn trên chuyến về" - Gerry Gulli, bếp trưởng điều hành của hãng nói với Vox. 

Trong khi đó, đội ngũ xây dựng suất ăn ở American Airlines hợp tác với 130 bếp ăn trên toàn quốc và luôn phải chuẩn bị phương án dự phòng, bất kỳ món nào không làm ưng cái bụng của hành khách đều sẽ bị loại khỏi thực đơn của tháng tới.

Sau khi chốt thực đơn, các hãng hàng không đặt hàng các công ty cung cấp suất ăn sản xuất hàng ngàn khẩu phần trên chuyến bay mỗi ngày. Các công ty này đặt gần sân bay để thuận tiện cho việc vận chuyển. 

Theo Gulli, các suất ăn thường được nấu và sử dụng ngay trong ngày. Công ty sản xuất chỉ chuẩn bị trước nguyên liệu của những món được đặt với số lượng lớn, nhưng phần xốt vẫn cần chế biến trong ngày. Các phần ăn được bảo quản trong tủ lạnh máy bay. Tiếp viên chỉ việc hâm nóng lại trước khi phục vụ hành khách.

Một yêu cầu tối quan trọng là các suất ăn và bếp núc trên máy bay phải được thiết kế sao cho thức ăn không bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi sự thay đổi độ cao và áp suất. Phi hành đoàn cũng được hướng dẫn kỹ lưỡng cách hâm nóng và trình bày thức ăn.

Vậy là ngon hay không ngon?

Con người mất từ 30% trở lên vị giác đối với muối khi ở trên không trung, theo Raphael Girardoni - giám đốc điều hành thực phẩm và đồ uống của American Airlines. Các hãng hàng không không muốn hành khách nghĩ rằng họ phục vụ thức ăn nhạt nhẽo, vì vậy có khả năng họ sẽ thêm chất điều vị, như muối hoặc đường, để bữa ăn ngon hơn.

Tuy nhiên, liệu bữa ăn nhiều muối nhiều đường có ngon thật không vẫn là chủ đề gây tranh cãi. Không ít diễn viên hài đem chất lượng đồ ăn trên máy bay ra làm đề tài chọc cười khán giả và hành khách không ngừng kêu ca, nhưng cũng không thiếu những bài viết trên các báo lớn nhỏ, nói lời công bình cho suất ăn giữa trời không.

"Máy nghiền khoai tây rõ ràng đã bị hỏng và vì vậy quý hãng đây quyết định giải pháp thay thế tốt nhất để xử lý khoai tây là qua đường tiêu hóa của một con chim" - một hành khách bay Hãng Virgin Atlantic góp ý "nhẹ nhàng" vào năm 2009. 

Trái lại, The Washington Post nhận định việc thức ăn trên máy bay kém vị chả liên quan gì đến bản thân đồ ăn. Hành khách phải ngồi chật chội đến mức gần như không thể tận hưởng bất cứ thứ gì trong khoang, khi khoảng cách trung bình giữa các ghế đã giảm từ 89cm xuống còn 79cm. 

Ăn một bữa trên chiếc bàn khay nhỏ bé giờ đây không khác gì một bài kiểm tra khả năng chịu đựng không gian ngột ngạt đối với hành khách, đặc biệt nếu vị khách đó ngồi ở ghế giữa hoặc ghế bên cửa sổ.

Mặt khác, The Washington Post cũng nhìn nhận, trong khi chất lượng dịch vụ ở khoang hạng nhất không hề suy suyển theo thời gian, điều ngược lại đang xảy ra ở khoang phổ thông. 

"Nếu bay quốc tế, bạn sẽ nhận một khay thức ăn và đồ uống, rồi chỉ có nước cầu nguyện rằng mình không làm rơi bất cứ thứ gì xuống gầm bàn để khay, chứ lỡ mà rơi thì bạn chả thể nào tự lấy lại được. Bay trong nước? Bạn có thể mua một chiếc bánh mì kẹp gà tây đắt đỏ hoặc một hộp nhỏ đựng vài cái bánh quy giòn làm món khai vị nếu gói bánh vòng bạn mua trước đó không đủ hấp dẫn" - báo này viết.

Fan cuồng đồ ăn máy bay

Ai chê mặc ai, anh Nik Loukas, sinh ra ở Úc và đang sống ở Ireland, vẫn mê đến phát cuồng đồ ăn trên máy bay. Anh đã lập nên trang Inflight Feed và tài khoản Instagram cùng tên để đăng thông tin, hình ảnh về những bữa ăn trên chuyến bay của hơn 150 hãng hàng không mà anh đã thưởng thức 15 năm qua.

Theo CNN, nhìn chung Loukas thường cho đánh giá khá tích cực về các suất ăn. Delta Air Lines, Turkish Airlines và Emirates là ba hãng được anh ưu ái nhất.

James Asquith (London) cũng đã đi du lịch trong suốt hơn 15 năm để thưởng thức các bữa ăn trên máy bay, theo Daily Mail. James đã bay hơn 2.000 chuyến nhưng anh tự nhận mình vẫn như một đứa trẻ, luôn cảm thấy háo hức và tò mò về các món ăn, đồ uống hấp dẫn trên máy bay.