Phóng to

Cá chết trên bãi biển ở bang Mississipi tháng 7-2010. Vụ tràn dầu để lại hậu quả nặng nề về môi trường cho năm bang của nước Mỹ - Ảnh: Reuters

Phiên tòa diễn ra ngày 25-2 (giờ Mỹ) được nói là sẽ kéo dài nhiều tháng liền, trải qua nhiều giai đoạn. Theo AFP, thời gian qua BP đã phải giải quyết hàng ngàn đơn kiện liên quan đến thảm họa chết người này bên ngoài tòa án, bao gồm cả một khoản tiền phạt kỷ lục 4,5 tỉ USD cho Chính phủ Mỹ hồi năm ngoái sau khi thừa nhận tội lỗi.

Vụ tràn dầu trên vịnh Mexico ngày 20-4-2010 xảy ra sau một vụ nổ trên giàn khoan mà BP thuê của Deepwater Horizon làm 11 người thiệt mạng. Giàn khoan bị chìm kéo theo hàng triệu thùng dầu tràn ra biển, nhuộm đen các bãi biển ở năm bang của nước Mỹ (Alabama, Florida, Louisiana, Mississipi và Texas), ảnh hưởng nặng nề đến du lịch cũng như ngư nghiệp tại những bang này. Tuy nhiên, chỉ có bang Alabama và Louisiana tham gia phiên tòa.

Phiên tòa ba giai đoạn

Phiên tòa xử vụ tràn dầu sẽ diễn biến qua nhiều giai đoạn. Giai đoạn thứ nhất là xác định nguyên nhân vụ việc và lỗi của các bên để xem liệu BP hay các nhà thầu có “bất cẩn nghiêm trọng” hay không. Giai đoạn này có thể mất đến ba tháng.

Các công tố viên Mỹ sẽ kiên quyết chứng minh BP đã “bất cẩn nghiêm trọng” trong khi BP cũng sẽ cố tránh bị phán quyết như vậy, bởi một phán quyết tương tự có nghĩa là họ sẽ phải nộp phạt một số tiền khổng lồ. Luật sư trưởng của BP Rupert Bondy tuyên bố đây chỉ là một tai nạn xuất phát từ nhiều nguyên nhân và liên quan đến nhiều bên. BP hi vọng sẽ đẩy bớt trách nhiệm và có thể cả tiền bồi thường sang cho công ty điều hành giàn khoan Transocean và nhà thầu phụ Halliburton.

Nếu thẩm phán Carl J. Barbier phán quyết BP là “bất cẩn nghiêm trọng” thì hãng khai thác dầu khí này có thể phải đối mặt với khoản phạt lên tới 17,6 tỉ USD theo Luật nước sạch. Còn nếu BP và các nhà thầu bị phán quyết là “bất cẩn” (mức độ nhẹ hơn), số tiền phạt theo số thùng dầu bị tràn sẽ được áp dụng, ước tính 4 tỉ USD.

Đây là giai đoạn hai của phiên tòa và sẽ không diễn ra sớm, ít nhất là trong vài tháng nữa. Đây chính là điểm phức tạp của vụ kiện và đang gây nhiều tranh cãi. BP khẳng định Chính phủ Mỹ đã ước tính số dầu tràn ra biển quá cao, ít nhất là cao hơn 20% so với thực tế.

Giai đoạn thứ ba của phiên tòa sẽ bàn đến các thiệt hại về môi trường và kinh tế.

Dàn xếp

Mặc dù BP tuyên bố sẽ kiên quyết tự bảo vệ trước cáo buộc là “bất cẩn nghiêm trọng”, song nhiều chuyên gia tin rằng hãng này sẽ đạt được một sự dàn xếp bên ngoài tòa án với Chính phủ Mỹ về các khoản tiền phạt.

Theo New York Times, chính quyền liên bang và địa phương đang đưa ra mức tiền phạt tổng cộng 16 tỉ USD bao gồm: 6 tỉ USD nộp phạt theo Luật nước sạch, 9 tỉ USD bồi thường thiệt hại đối với tài nguyên thiên nhiên và tái tạo môi trường sống, 1 tỉ USD để lập quỹ chi trả cho những thiệt hại môi trường phát sinh sau này. Đề xuất này được cho là sẽ giúp BP giảm bớt được số tiền nộp phạt và tiền thuế. Trong khi đó, các nhà môi trường học và những người bị ảnh hưởng bởi vụ tràn dầu lại mong muốn thẩm phán sẽ đưa ra mức phạt cao nhất có thể. Dù sao trong mọi thỏa thuận, như New York Times cho biết, BP đều muốn trả tiền bồi thường hơn là nộp phạt. Bởi vì những khoản tiền bồi thường, chẳng hạn như trả cho thiệt hại đối với tài nguyên thiên nhiên, sẽ không bị đánh thuế, còn các khoản tiền phạt vì phạm luật lại bị đánh thuế.

Thời gian qua, BP đã bỏ ra khoảng 14 tỉ USD để đối phó với vụ tràn dầu và dọn dẹp hậu quả, đồng thời trả thêm 10 tỉ USD cho những công ty, cá nhân và chính quyền địa phương không tham gia vụ kiện. Tuy nhiên, hãng này vẫn đang vướng vào các khoản tiền hàng tỉ USD chi phí hủy hoại môi trường phát sinh, bao gồm cả việc tái tạo môi trường sống.