Tổng thống Trump tuyên bố bình thường hóa quan hệ Israel - UAE tại Nhà Trắng ngày 13-8 - Ảnh: Whitehouse.gov

Thỏa thuận mới với tên gọi Hiệp ước Abraham là thỏa thuận đầu tiên kể từ khi Israel và Jordan ký hiệp ước hòa bình vào năm 1994. Theo đó, Israel đã nhất trí đình chỉ áp đặt chủ quyền đối với các khu vực thuộc Bờ Tây mà nước này đang thảo luận về việc sáp nhập.

Thỏa thuận hòa bình "lịch sử" này được xem như một cơn địa chấn ở Trung Đông. Trong khi nhiều nước gọi đây là "đột phá to lớn", một số coi thỏa thuận này như lưỡi dao đâm sau lưng thế giới Hồi giáo.

Kỳ vọng giải pháp 2 nhà nước

Tổng thống Mỹ Donald Trump hoan nghênh thỏa thuận hòa bình lịch sử giữa UAE và Israel, tuyên bố sẽ sớm tổ chức lễ ký kết thỏa thuận hòa bình lịch sử giữa Israel và UAE tại Nhà Trắng trong 3 tuần tới.

"Chúng tôi đang thiết lập một nền hòa bình chính thức và đầy đủ, một thỏa thuận ngoại giao đầy đủ, với đại sứ quán, đầu tư, thương mại, du lịch, các chuyến bay thẳng giữa Tel Aviv, Dubai và Abu Dhabi" - Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu tại Jerusalem, mô tả đây là khởi đầu cho kỷ nguyên mới giữa Israel với thế giới Ả Rập.

Trong khi đó, việc Israel ngưng kế hoạch sáp nhập Bờ Tây theo thỏa thuận với UAE đã mở ra những kỳ vọng cho đàm phán hòa bình giữa Israel và Palestine. Trong tuyên bố sau đó, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres hi vọng nó sẽ tạo cơ hội cho các nhà lãnh đạo Israel và Palestine tái đàm phán.

Ông Guterres cho biết việc sáp nhập Bờ Tây sẽ đóng chặt cánh cửa đàm phán giữa Israel và Palestine, hủy hoại tương lai của giải pháp 2 nhà nước. Pháp và Anh cũng lên tiếng hoan nghênh việc Israel quyết định đình chỉ sáp nhập Bờ Tây.

UAE tuyên bố thỏa thuận là nhằm giải quyết mối đe dọa đối với giải pháp hai nhà nước và kêu gọi Israel và Palestine trở lại bàn đàm phán.

Ngoại trưởng Jordan Ayman al-Safadi nhấn mạnh rằng tác động của thỏa thuận trên đối với các nỗ lực hòa bình còn phụ thuộc vào các hành động của Israel. Theo ông, Nhà nước Do Thái cần chấm dứt các hành động "bất hợp pháp" và việc vi phạm các quyền của người Palestine.

Thế giới Hồi giáo nổi giận

Palestine ngay lập tức đã triệu đại sứ tại UAE về nước để tỏ thái độ phản đối. Tổng thống Mahmud Abbas của Palestine gọi thỏa thuận giữa Israel và UAE là chống lại nhân dân Palestine, cáo buộc UAE bán đứng láng giềng. 

Người phát ngôn Hazem Qasem của nhóm Hamas kiểm soát Dải Gaza mô tả "thỏa thuận với UAE là phần thưởng cho các tội ác và sự chiếm đóng của Israel".

Gọi thỏa thuận là một sự "ngu ngốc chính trị", Bộ Ngoại giao Iran cũng chỉ trích UAE đâm sau lưng người dân Palestine và cả thế giới Hồi giáo. Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố Trung Đông sẽ không bao giờ quên việc UAE phản bội Palestine vì lợi ích của mình.

Aaron David Miller, chuyên gia của Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế, cho rằng đây là thắng lợi cho bộ ba UAE, Israel và Mỹ.

"UAE sẽ nói rằng mình đã ngăn được việc sáp nhập Bờ Tây. Mỹ đạt được đột phá lớn trong việc bình thường hóa quan hệ giữa Israel và thế giới Ả Rập, còn ông Netanyahu sẽ có chiến thắng to lớn và thoát khỏi những rắc rối và cái bẫy sáp nhập. Kẻ thua cuộc lớn nhất là người Palestine, khi chứng khiến thế giới Ả Rập ngày càng xích lại gần Israel" - ông Miller nhận định.

Các nước kỳ vọng giải pháp 2 nhà nước từ thỏa thuận Israel - UAE

TTO - Nhiều nước hoan nghênh thỏa thuận hòa bình lịch sử giữa Israel và Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE), kỳ vọng thỏa thuận sẽ giúp hiện thực hóa giải pháp 2 nhà nước giữa Israel và Palestine.