Bi kịch mới cho sinh viên: Làm việc thời vụ đã thành tàn tích

TTCT - Những công việc thời vụ đã trở thành một tàn tích, một hoài niệm đối với giới trẻ ngày nay.

Tháng 7, khi thi xong môn cuối cùng và bắt đầu kỳ nghỉ hè, con gái tôi nói sẽ dành mùa hè để đọc sách trong thư viện “vì con biết sẽ không thể kiếm việc làm thêm gì được trong mùa hè năm nay”.

Hầu hết các bạn cháu cũng có dự định tương tự. Tôi cất đi bài diễn văn giáo huấn mà mình thường ca, rằng “ngày xưa ba luôn làm thêm 2-3 việc vào mùa hè và kiếm đủ tiền đi coi show nhạc rock”, bởi thời thế quả đã thay đổi tai ác đối với chúng, vì đại dịch COVID này.

Để kiếm được chi phí sinh hoạt và một phần học phí đại học sắp tới, cô nộp đơn cho gần 20 công việc mùa hè khác tại nhiều nhà hàng và tiệm bán đồ ăn nhanh. “Bọn cháu làm việc bán thời gian quanh năm chứ không chỉ tìm việc làm thêm khi nghỉ hè, nhưng ngay cả những công việc ấy giờ đây cũng rất hiếm hoi” - cô nói.

Amelia nói đúng: Việc làm thêm mùa hè - thứ đã trở thành một nghi lễ trưởng thành cho thanh thiếu niên, nay đang dần biến mất. Rồi đại dịch ập tới.

Báo cáo tháng 6-2020 về triển vọng việc làm mùa hè cho thanh thiếu niên dưới ảnh hưởng của Covid-19 của Trung tâm chính sách và thị trường lao động (ĐH Drexel, Mỹ) cho thấy nếu đại dịch không xảy ra, khoảng 31% thanh thiếu niên tìm được việc làm thời vụ, song hiện tỉ lệ này ở mức thấp lịch sử: 23%. Sarah Imran, giám đốc Trung tâm dịch vụ nghề nghiệp tại Đại học Mount Royal (Canada), cho biết các quảng cáo việc làm cho sinh viên ở trường cô giảm từ 60-70%.

Việc làm thêm mùa hè đọng trong ý thức của dân phương Tây sâu sắc đến nỗi nó được coi như một biểu tượng. Làm trong nhà hàng, thu ngân, cắt cỏ hoặc rửa ôtô có thể không phải công việc mơ ước, nhưng chúng đại diện cho một bước ngoặt đáng kể đối với những người trẻ tuổi: Cuộc sống thực và ý thức trách nhiệm thực sự.

Làm thêm vào mùa hè từ lâu được coi như một cách khám phá cảm giác tự mình đạt được thành quả gì đó không nằm trong khuôn khổ trường học, và ý thức về bản sắc như những người trẻ độc lập.

Trong khi đó, nhiều việc làm vốn dành cho thanh thiếu niên vào kỳ nghỉ hè đã được trao cho một nhóm nhân khẩu khác: những người lao động lớn tuổi - họ có kinh nghiệm hơn, cạnh tranh thành công với những người trẻ tuổi thiếu kinh nghiệm làm việc.

Đó là chưa kể tới sự gia tăng dân nhập cư có kỹ năng thấp trong vài thập kỷ qua, các loại việc làm thời vụ cho thanh thiếu niên hiếm dần.

Mất việc làm thêm mùa hè đối với thanh thiếu niên không chỉ là mất một cơ hội kinh tế, mà còn là mất đi cơ hội phát triển ý thức độc lập và bản sắc. Đây là một ví dụ nữa về sự thay đổi liên tục theo hướng bấp bênh về kinh tế và biến động xã hội, mà thanh thiếu niên ngày nay phải đối diện.

Giới trẻ ngày nay không biết thời trước sự kiện 11-9, không biết thời chiến. Họ chỉ biết tới một thời đại của các vụ xả súng trong trường học, và một sự suy giảm những cơ hội may mắn về kinh tế, thế giới trở nên bấp bênh hơn.

Meredith Kyser, 18 tuổi, ở bang Virginia (Mỹ), nói rằng thế hệ cô lao động cật lực trong mùa hè chỉ để kiếm tiền học đại học, chẳng hề có chút gì gọi là vui chơi. Cô làm việc gần 35 giờ một tuần và dự định trở lại với công việc này ngoài giờ học khi học kỳ mới lại bắt đầu, và cả trong kỳ nghỉ đông dài.

Công việc đầu tiên mà một thiếu niên đảm nhận trong mùa hè chính là dấu ấn quan trọng đầu đời của giai đoạn trưởng thành, và một cách để tìm ra bản sắc cá nhân. Những công việc đó tạo cơ hội để khắc ghi một dấu ấn khác của tuổi trưởng thành: khám phá, trải qua nhiều tình huống và môi trường làm việc khác nhau trước khi quyết định con đường sự nghiệp.

Nay những cơ hội như thế không còn là bao, và những thanh thiếu niên cảm thấy bị bỏ lại phía sau.■

Theo cơ quan thống kê Canada, sinh viên thường là những người đảm nhận các công việc bấp bênh trong những ngành vốn dĩ đã chao đảo nhiều nhất trong đại dich, như dịch vụ lưu trú và thực phẩm.

Những sinh viên ban đầu cho biết họ đã có sẵn một cơ hội nghề nghiệp sau khi ra trường, nay 31% thông tin lại cho biết họ bị mất việc và 40% nói công việc mới “tuy vẫn còn nhưng chưa biết khi nào mới thực sự bắt đầu”, chỉ 13% cho biết công việc đó thành hiện thực.

Các khảo sát về lực lượng lao động ở Canada cho thấy tỉ lệ việc làm cho sinh viên từ 20-24 tuổi đã giảm từ mức 52,2% (hồi tháng 2) xuống 29,8% trong tháng 4. 58% nói rằng họ cực kỳ lo lắng sẽ mất đi cơ hội nghề nghiệp trong tương lai và 67% nói họ lo sẽ không thể tìm nổi việc trong tương lai gần.