TTO giới thiệu:

Tháng 1-2012

Một nhóm các nhà khoa học tại ĐH Khoa học và y khoa Oregon, Mỹ đã thành công vượt mong đợi trong lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc, mở ra triển vọng trong nghiên cứu di truyền học trên con người. Họ tiến hành chiết xuất các tế bào từ trong phôi của sáu cặp khỉ bố mẹ, kết hợp chúng vào một phôi thai duy nhất trong phòng thí nghiệm. Sau đó, phôi thai mới được cấy vào dạ con của khỉ cái. Kết quả là có ba chú khỉ con ra đời, trong đó có Roku (ảnh) và Hex là cặp sinh đôi và chú khỉ còn lại được đặt tên là Chimero.

Phóng to

Khỉ con Roku mang gen của sáu khỉ bố mẹ khác nhau - Ảnh: BBC

Các nhà khoa học Anh phát hiện loài cua “Hoff” có lông rậm ở phần ngực - được lấy theo tên của nam diễn viên người Mỹ David Hasselhoff có bộ ngực trông khá hoàn hảo - là một khám phá quan trọng khác trong tháng 1-2012. Loài cua này “nuôi” vi khuẩn trên bộ lông ngực rậm rạp, sau đó lấy vi khuẩn làm thức ăn. Điều kỳ lạ là chúng sống tràn ngập xung quanh những miệng phun thủy nhiệt có độ sâu khoảng 2,5km dưới vùng biển Nam cực - nơi có nhiệt độ rất nóng khó loài nào có thể tồn tại. Trong năm 2012, cách thức sử dụng tên của nhân vật nổi tiếng để đặt tên cho loài mới phát hiện cũng được áp dụng cho loài cá nước ngọt sinh sống các vùng nước chảy xiết đông bắc nước Mỹ và hóa thạch của loài thằn lằn đã tuyệt chủng cách đây khoảng 65 triệu năm. Cả hai loài này đều mang tên của tổng thống Mỹ Barack Obama, đó là cá Etheostoma obama và thằn lằn Obamadon gracilis.

Tháng 2-2012

Cuối năm 2011, sau khi thực hiện thí nghiệm OPERA, nhóm nhà khoa học tại Tổ chức Nghiên cứu hạt nhân châu Âu (CERN) và Phòng thí nghiệm Gran Sasso ở Ý thông báo đã phát hiện đột phá mới trong lĩnh vực vật lý khi cho rằng các hạt neutrino chuyển động với tốc độ lên tới 300.000,6km/giây, nhanh hơn tốc độ ánh sáng khoảng 6km/giây. Tuy nhiên trong tháng 2-2012, các nhà nghiên cứu mới tìm thấy vấn đề ảnh hưởng đến kết quả của thí nghiệm OPERA. Hóa ra sai lầm chỉ là do kết nối đường cáp không chuẩn. Sự công bố vội vàng này dẫn đến sự từ chức của giáo sư Antonio Ereditato tại CERN, chủ nhiệm dự án OPERA - người đã trực tiếp đo và đưa ra kết quả.

Tháng 3-2012

Nhiệt độ bề mặt sao Thủy cao trên 400 độ C. Do đó, các nhà khoa học vô cùng bất ngờ khi tàu thăm dò Messenger của Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) tìm thấy bằng chứng về sự tồn tại của nước ở dạng băng trên hai cực của sao Thủy.

Một tin khoa học môi trường khác nổi bật trong tháng 3-2012 là lần đầu tiên các nhà khoa học Anh triển khai thí nghiệm trồng giống lúa mì biến đổi gen có thể kháng được rệp tại hạt Hertfordshire, Anh. Tuy nhiên, dự án này không được tiến hành thuận lợi khi trong tháng 5-2012, cảnh sát địa phương phải bắt giữ hàng trăm người biểu tình đang phá hủy cánh đồng lúa mì biến đổi gen khi họ cho rằng chúng có thể gây ra những vấn đề tiêu cực đối với sức khỏe con người và ô nhiễm môi trường xung quanh.

Tháng 4-2012

Các nhà khoa học Hà Lan đã công bố xác nhận về sự tồn tại của hạt Majorana fermions - một loại hạt giống electron có phản hạt riêng của nó. Loại hạt Majorana fermions sẽ mang đến cho con người một ứng dụng trong thực tế, đó là cách thức lưu trữ thông tin đơn giản và hiệu quả hơn trong điện toán lượng tử.

Tháng 5-2012

Một bước tiến mới trong lĩnh vực không gian khi vào tháng 5-2012, Công ty không gian tư nhân SpaceX (Mỹ) đã thực hiện thành công sứ mệnh phóng tàu vũ trụ Dragon mang theo chuyến hàng hóa đầu tiên lên Trạm không gian quốc tế - khởi đầu cho kỷ nguyên hàng không vũ trụ thương mại.

Trong khi đó, các nhà khoa học Thụy Sĩ đã thành công trong việc đánh thức phần “não cột sống” của các con chuột bại liệt bằng cách tiêm các loại hóa chất kết hợp tế bào vào cơ thể chúng, làm các con chuột bị liệt cử động trở lại. Đây một bước tiến lớn trong việc tìm kiếm phương pháp điều trị cho các bệnh nhân bị chấn thương cột sống.

Một nghiên cứu khoa học thành công khác trong tháng 5-2012 khi một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã giải mã thành công bộ gen cà chua - có 35.000 gen, mở đường cho nghiên cứu các biện pháp nâng cao hàm lượng dinh dưỡng và tìm ra giống cà chua ngon hơn trong vòng năm năm.

Tháng 6-2012

Ngày 6-6-2012, giới thiên văn học đã tận mắt chiêm ngưỡng được hiện tượng thiên văn xảy ra “lần cuối trong đời người”, đó là sao Kim đi ngang Mặt trời hay còn gọi là “sự đi qua của sao Kim (Venus Transit)” bởi lần kế tiếp xảy ra hiện tượng này là vào ngày 11-12-2117. Kim tinh nằm “chính xác” ngay giữa Trái đất và Mặt trời, sao Kim xuất hiện như một dấu chấm đen tí hon so với ánh sáng chói lòa của Mặt trời. Các nhà khoa học đã 7 lần phát hiện hiện tượng này vào những năm 1631, 1639, 1761, 1769, 1874, 1882 và 2004.

Phóng to

Hiện tượng thiên văn kỳ thú sao Kim đi ngang Mặt trời vào ngày 6-6-2012 - Ảnh: BBC

Trong tháng 6-2012, thế giới cũng chú ý đến Hội nghị thượng đỉnh về môi trường Rio+20 tại bang Rio de Janero, Brazil. Gần 100 nguyên thủ quốc gia và thủ tướng chính phủ đã đến dự hội nghị dưới sự chủ trì của Liên Hiệp Quốc. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki Moon kêu gọi chính phủ các nước xóa dần nạn đói trên thế giới và có những cam kết về vấn đề như năng lượng sạch. Tuy nhiên sau ba ngày họp, Rio +20 đã khép lại vào ngày 22-6-2012 nhưng không vạch ra được những mục tiêu và lộ trình cụ thể để hướng tới một sự phát triển bền vững.

Tháng 7-2012

Một loại hạt mới có các đặc điểm tương thích với hạt cơ bản Higgs - hay còn gọi là “hạt của Chúa” - loại hạt tạo nên khối lượng cho vật chất được phát hiện tại Máy gia tốc hạt lớn (LHC) của Tổ chức Nghiên cứu nguyên tử châu Âu (CERN). Đây được xem là hạt cơ bản cuối cùng cần thiết để hoàn thành chuỗi mắc xích trong mô hình chuẩn của vật lý hạt - thuyết cơ bản của vật lý hiện đại mô tả về tính tương tác mạnh, yếu của tất cả các hạt hạ nguyên tử và được dùng để giải thích mọi hiện tượng trong vũ trụ.

Trong khi đó, tại Thế vận hội Olympic London 2012, các nhà khoa học tuyên bố phòng thí nghiệm doping đã được xây dựng và áp dụng công nghệ xét nghiệm “siêu nhanh và nhạy” để phát hiện chất cấm nhằm tạo sự công bằng cho tất cả vận động viên tham dự.

Tháng 8-2012

Robot “Tò mò" của Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) chỉ mất “7 phút kinh hoàng” để đi vào bầu khí quyển sao Hỏa và hạ cánh xuống bề mặt hành tinh này vào ngày 6-8-2012. NASA cho biết mục tiêu của dự án trị giá 2,5 tỉ USD này là đánh giá xem liệu sao Hỏa có tồn tại sự sống hay không. “Sự kiện này đánh dấu một thành tựu công nghệ chưa từng có và là niềm tự hào quốc gia trong nhiều năm tới ” - Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố.

Ngày 25-8-2012, thế giới vô cùng thương tiếc khi chỉ huy trưởng sứ mệnh Apollo 11 - phi hành gia người Mỹ Neil Armstrong đã qua đời ở tuổi 82 sau các biến chứng từ ca phẫu thuật tim hồi đầu tháng 8. Ông Armstrong đã trở thành người đầu tiên đặt bước chân lên Mặt trăng vào ngày 20-7-1969, đánh dấu bước ngoặt vô cùng trọng đại trong lịch sử hàng không vũ trụ nước Mỹ trong cuộc chạy đua thám hiểm không gian với Liên Xô. “Đây là bước chân nhỏ của con người, nhưng lại là bước tiến vĩ đại của nhân loại” - câu phát biểu nổi tiếng của Armstrong khi ông bước lên bề mặt Mặt trăng. Hài cốt của Armstrong đã được thủy táng trong một nghi thức đám tang trang trọng diễn ra ngày 14-9-2012, trên tàu hàng không mẫu hạm USS Philippine Sea giữa Đại Tây Dương.

Phóng to

Phi hành gia nổi tiếng người Mỹ Neil Armstrong đã qua đời ở tuổi 82 - Ảnh: BBC

Tháng 9-2012

Một tin tức môi trường đáng lo ngại được Trung tâm Dữ liệu băng tuyết quốc gia Mỹ công bố trong tháng 9-2012, đó là diện tích biển băng ở Bắc cực đang ở mức thấp kỷ lục - giảm xuống 3,41 triệu km2 vào ngày 16-9-2012, thấp hơn 50% so với mức trung bình trong giai đoạn 1979-2000.

Bên cạnh đó, tín hiệu vui đã đến ở lĩnh vực y học khi vào ngày 5-9-2012, các nhà khoa học đã công bố bản đồ chi tiết nhất về bộ gen người - công trình nghiên cứu chung của hơn 400 nhà khoa học tại 32 phòng thí nghiệm ở các nước: Anh, Mỹ, Tây Ban Nha, Singapore và Nhật Bản. “Bản đồ Google” bộ gen người được kỳ vọng giúp giới khoa học tìm hiểu sâu hơn nhiều loại bệnh, từ đó có hướng điều trị hiệu quả hơn.

Trong tháng 9-2012, lần đầu tiên Cơ quan Bảo vệ thiên nhiên và môi trường nước Anh đã cấp giấy phép hoạt động cho nông dân, cho phép họ bắn và tiêu diệt những con lửng hoang dã (badger) trên quy mô lớn - loài động vật thuộc họ chồn bị tình nghi lây nhiễm vi khuẩn gây bệnh lao cho gia súc như bò. Tuy nhiên, vấn đề con lửng truyền tải bệnh lao giữa các gia súc vẫn còn gây tranh cãi nên đã xuất hiện làn sóng của những người biểu tình, buộc phải trì hoãn việc tiêu diệt con lửng đến mùa hè năm 2013.

Tháng 10-2012

Ngày 14-10-2012, Felix Baumgartner - vận động viên nhảy dù người Áo - đã thực hiện cú nhảy ngoạn mục ở độ cao 39km từ một khoang chứa đặc biệt gắn dưới một khinh khí cầu khổng lồ tại một địa điểm ở bang New Mexico, Mỹ. Sau lời chào đến hàng triệu người theo dõi khắp thế giới, Baumgartner đã nhảy khỏi khoang chứa và tăng tốc rất nhanh, đạt tốc độ 1.340km/giờ, nhanh hơn tốc độ âm thanh.

Giải Nobel - giải thưởng uy tín nhất được trao hàng năm cho các lĩnh vực y học, vật lý và hóa học. Trong năm 2012, giải Nobel y học được trao cho các nhà khoa học Shinya Yamanaka (người Nhật) và John Gurdon (người Anh) với công trình tái lập trình tế bào trưởng thành thành các tế bào gốc đa năng. Serge Haroche (người Pháp) và David Wineland (người Mỹ) được nhận giải Nobel vật lý vì đã tìm ra cách nghiên cứu và quan sát trực tiếp các hạt lượng tử riêng lẻ mà không phá hủy chúng. Hai người Mỹ Robert Lefkowitz và Brian Kobilka đã giành giải Nobel hóa học với công trình nghiên cứu tập trung vào việc đột phá về các phản ứng của các thụ thể trong tế bào cơ thể với môi trường xung quanh.

Tháng 11-2012

Mực nước biển toàn cầu tăng 11 mm trong hai thập kỷ qua. Đó là kết quả các nhà khoa học đã công bố trong tháng 11-2012 trong quá trình họ nghiên cứu các tảng băng ở hòn đảo Greenland, Bắc cực và tại Nam cực, điều này cho thấy các tảng băng đã tan chảy nhanh hơn bao giờ hết.

Trong tháng 11-2012, Ob River - tên tàu chở khí đốt hóa lỏng đầu tiên - đã băng qua Bắc cực. Công ty Dynagas (Hi Lạp) sở hữu tàu Ob River cho biết cuộc hành trình con tàu thật thú vị khi nó vượt Bắc Băng Dương - nơi băng đang tan chảy - để tới Nhật Bản. Thời gian di chuyển của tàu giảm 20 ngày so với lộ trình thông thường. Các nghiên cứu cho thấy những điều kiện biến đổi khí hậu trên Bắc Băng Dương hiện nay đang trở nên thuận lợi hơn cho hoạt động vận tải. Lợi nhuận sẽ tăng khi quãng đường giảm tới 40%, đồng nghĩa với việc tiết kiệm 40% nhiên liệu.

Tháng 12-2012

Hội nghị biến đổi khí hậu lần thứ 18 của Liên Hiệp Quốc diễn ra tại thủ đô Doha, Qatar thảo luận các vấn đề nổi bật như việc các quốc gia giàu phải bồi thường cho các nước nghèo hơn vì những vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu. Ngoài ra, các quốc gia phát triển cần thực hiện triệt để các cam kết cắt giảm lượng khí phát thải gây hiệu ứng nhà kính.

Một tin khoa học nổi bật trong tháng cuối năm 2012 là nhà thiên văn học nổi tiếng người Anh Patrick Moore đã qua đời vào ngày 9-12, thọ 89 tuổi. Ông từng dự đoán hành tinh bên ngoài hệ Mặt trời sẽ được phát hiện trong 50 năm tới và con người có thể đi du lịch tới Mặt trăng, sao Hỏa và vượt ra khỏi hệ mặt trời vào cuối thế kỷ này.