Bầu cử tổng thống Mỹ: Những hứa hẹn của hai phe

Trong khi ứng viên Harris ít nhiều chia sẻ thành bại của Tổng thống Joe Biden mà bà đứng phó và từ đó lập chương trình cho riêng mình, thì ứng viên Trump đã có bốn năm theo dõi thế sự, quan sát và hoạch định những gì ông cho là cần thiết để "nước Mỹ trở lại".

Chương trình của ông Trump

Trên website chính thức của ông Trump, donaldjtrump.com, nổi bật tiêu đề chính "Chương trình nghị sự 47" - nêu chi tiết các chính sách sẽ được thực hiện khi ông đắc cử tổng thống Hoa Kỳ thứ 47.

Cụ thể, website liệt kê "20 lời hứa cốt lõi của Tổng thống Trump để làm nước Mỹ vĩ đại trở lại (MAGA)" đánh số từ 1 tới 20, có thể tạm chia thành các nhóm chủ đề:

(1) Nhập cư và an ninh quốc gia, bao gồm đóng cửa biên giới và ngăn chặn "cuộc xâm lược của người nhập cư" (lời hứa số 1); thực hiện chiến dịch trục xuất lớn nhất lịch sử nước Mỹ (số 2); chấm dứt "nạn dịch tội phạm di cư", trấn áp băng đảng ma túy và tội phạm nước ngoài bằng vũ lực (số 10); và trục xuất "những kẻ cực đoan ủng hộ Hamas", đồng thời "làm cho trường đại học của chúng ta an toàn và lại là nơi yêu nước" (số 18).

Yếu tố "dân tộc chủ nghĩa" này là thành phần cốt lõi tạo thành "chủ nghĩa Trump", theo trang Baron. Trang này còn giải thích bằng cách dẫn lại phát biểu của ông Trump trong lễ nhậm chức hồi tháng 1-2017: "Đất nước tồn tại là để phục vụ công dân của mình".

Lời hứa số 18 cũng hé lộ chính kiến của ông Trump trước những vấn đề thời sự thế giới nóng bỏng hiện giờ: chiến tranh ở Ukraine và Trung Đông.

(2) Kinh tế tài chánh, về cơ bản cũng dựa trên ý tưởng MAGA từng giúp ông thắng cử nhiệm kỳ đầu. Nôm na mà nói, "nước Mỹ trước hết" là một hình thức đóng cửa nước Mỹ, hoặc chí ít là chặn đứng toàn cầu hóa. 

Trong diễn văn tranh cử năm 2016, ông Trump từng tố cáo mặt trái của toàn cầu hóa: "Các chính trị gia Mỹ đã tích cực theo đuổi chính sách toàn cầu hóa - chuyển việc làm, của cải và nhà máy sang Mexico và các nước khác. Toàn cầu hóa khiến giới tinh hoa tài chính - những kẻ đã bỏ tiền tài trợ cho các chính trị gia - trở nên rất giàu có, nhưng lại khiến hàng triệu công nhân Mỹ không còn lại gì ngoài nghèo đói và đau khổ".

Trên cơ sở đó, ông chủ trương: Chấm dứt lạm phát và khôi phục thanh khoản của nước Mỹ (số 3); đảm bảo đồng đô la vẫn là đồng tiền dự trữ của thế giới (số 13); dừng quá trình đưa sản xuất ra nước ngoài, và biến Hoa Kỳ thành siêu cường sản xuất (số 5); giảm thuế lớn cho người lao động và không đánh thuế tiền tip (số 6); và biến nước Mỹ trở thành nhà sản xuất năng lượng thống trị thế giới (số 4).

Những lý lẽ này là nhắm vào nhiệm kỳ tổng thống sắp kết thúc của ông Biden, khi tỉ lệ lạm phát ở Mỹ từ năm 2021 tới tháng 8-2024 bình quân là 5,2%/năm, và cao nhất là 9,1% vào tháng 6-2022. Tỉ lệ lạm phát trong nhiệm kỳ 2017-2021 của ông Trump bình quân chỉ là 1,9%/năm, theo so sánh trên Investopia 16-9.

(3) Về chính trị xã hội, ông Trump hứa: Bảo vệ hiến pháp và các quyền cơ bản như tự do ngôn luận, tự do tôn giáo và sở hữu vũ khí (số 7); chấm dứt tình trạng "chính phủ biến thành vũ khí chống lại người dân" (số 9); bảo vệ các cuộc bầu cử, bao gồm bỏ phiếu trong ngày, nhận dạng cử tri, lá phiếu giấy và bằng chứng về quyền công dân (số 19); đấu tranh và bảo vệ an sinh xã hội và chăm sóc y tế, không cắt giảm các khoản này, bao gồm không thay đổi tuổi nghỉ hưu (số 14); cắt giảm tài trợ liên bang với những trường học thúc đẩy "lý thuyết chủng tộc, hệ tư tưởng giới tính cấp tiến và nội dung chủng tộc, tình dục hoặc chính trị không phù hợp khác với trẻ em" (số 16); không cho đàn ông tham gia các môn thể thao dành cho phụ nữ (số 17); tái thiết đô thị Mỹ (số 11); đoàn kết đất nước (số 20); và hủy bỏ yêu cầu bắt buộc sử dụng xe điện và cắt giảm các quy định tốn kém và phiền hà (số 15).

(4) Về quốc phòng an ninh, ông chủ trương: Ngăn chặn chiến tranh thế giới thứ ba, khôi phục hòa bình ở châu Âu và Trung Đông, xây dựng lá chắn phòng thủ tên lửa cho toàn bộ nước Mỹ, tất cả đều sản xuất nội địa (số 8); tăng cường và hiện đại hóa quân đội (số 12).

Chương trình của bà Harris

Website tranh cử của bà Harris thì giới thiệu "Con đường mới cho tầng lớp trung lưu", tập trung vào hai chủ đề chính: "Kế hoạch giảm chi phí cho các hộ gia đình", và "Tạo dựng nền kinh tế mang tới cơ hội". 

Không dùng từ ngữ "lời hứa" bùi tai như ông Trump, bà Harris gọi chương trình nghị sự của mình là "chủ điểm", chia làm 13 phần. Cách diễn đạt này có thể là bởi bà đang là phó tổng thống rồi, nên đây là những chuyện bà bắt buộc phải nhận diện và giải quyết trong nhiệm kỳ tới, chứ không thể hứa hẹn gì nữa.

Bà Harris đã chọn giai cấp trung lưu làm mục tiêu tranh cử chính, bởi theo bà, "khi tầng lớp trung lưu mạnh, nước Mỹ sẽ mạnh. Đó là lý do tại sao việc xây dựng tầng lớp trung lưu sẽ là mục tiêu quyết định của chính quyền". 

Về mặt thống kê, theo Pew Research, trong năm 2023, tỉ lệ người có thu nhập trung bình tại Mỹ là 51%, so với tỉ lệ người có thu nhập thấp là 30%, và thu nhập cao là 19%. Thành ra, bà Harris nhấn mạnh: 

"Chính phủ Mỹ nhận thức rất rõ rằng giá cả vẫn còn quá cao với các gia đình trung... Các ưu tiên kinh tế hàng đầu của chính phủ sẽ là giảm chi phí cho các nhu cầu hằng ngày và cắt giảm thuế cho hơn 100 triệu người Mỹ lao động và trung lưu".

Cụ thể, kế hoạch của bà gồm: (1) giảm thuế cho người lao động; (2) giảm chi phí thực phẩm và hàng tiêu dùng thiết yếu; (3) giảm chi phí chăm sóc y tế; (4) giảm chi phí thuốc kê toa; (5) giảm chi phí năng lượng; (6) bảo vệ người tiêu dùng trước các loại phí ngầm và gian lận; (7) giúp người dân mua và trả tiền thuê nhà; (8) đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ thúc đẩy tăng trưởng, đổi mới và việc làm; (9) đầu tư vào đổi mới và sức mạnh công nghiệp do người lao động Mỹ thúc đẩy; (10) đảm bảo an ninh và cơ hội cho người lao động và xây dựng nền kinh tế chăm sóc; (11) tăng cường cơ hội cho các cộng đồng dân cư; (12) đảm bảo người Mỹ được "nghỉ hưu trong phẩm giá"; và (13) xây dựng bộ luật thuế công bằng và thúc đẩy tăng trưởng.

Cử tri Mỹ có đủ thời giờ kiểm chứng những hứa hẹn và thực tế đã trải qua để chọn lựa. Tất nhiên còn phải tính đến các đại cử tri và thể thức bầu cử Mỹ, vốn là một câu chuyện hoàn toàn khác.■