Báo cáo UFO: Chẳng nhắc gì đến người ngoài hành tinh

 

Văn phòng giám đốc tình báo quốc gia Mỹ (DNI) ngày 25-6 công bố báo cáo về “các hiện tượng trên không chưa xác định” (UAP) - một tên gọi mới dành cho vật thể bay chưa xác định (UFO).

Báo cáo dài chỉ 9 trang có lẽ là một sự thất vọng với những người chờ đợi: nó không khẳng định cũng chẳng chối bỏ mối liên hệ giữa UFO và người ngoài hành tinh, và cũng không đưa ra lời giải thích thỏa đáng cho bất kỳ vụ nhìn thấy UFO nào, ngoại trừ trường hợp duy nhất được khẳng định là một... quả bóng bay bị xì hơi.

Nhưng theo nhiều nghĩa, báo cáo chính thức đầu tiên của tình báo Mỹ về UFO sau gần 50 năm giả ngơ hoặc phủ nhận hoàn toàn sự tồn tại của chúng là bước đệm quan trọng để việc nghiên cứu, hoặc chí ít là bàn luận về chủ đề bí ẩn này, được đường hoàng bước ra ánh sáng.

Màn “ăn vụng chùi mép” rườm rà

Sự hứng thú kỳ lạ của người dân Mỹ đối với UFO bắt đầu từ năm 1947, khi lực lượng không quân nước này được đồn thổi là đã bắt giữ một “phi thuyền của người ngoài hành tinh” cùng những sinh vật trên tàu sau khi vật thể này rơi xuống sa mạc gần thành phố Roswell, bang New Mexico.

Trên thực tế, thứ đã rơi xuống là một khinh khí cầu do không quân nước này bí mật phát triển nhằm do thám chương trình hạt nhân của Liên Xô. Phản ứng của quân đội Mỹ sau đó mới khiến thiên hạ nghi ngờ: họ hối hả dọn dẹp hiện trường vụ tai nạn và tỏ ra né tránh truyền thông khi trả lời những câu hỏi xoay quanh chuyện gì thật sự đã xảy ra ở Roswell.

Sự kiện là khởi đầu cho nhiều thập niên nở rộ của thuyết âm mưu - và cả một ngành du lịch ăn theo xoay quanh Roswell, nơi được xem là “thánh địa” của những người tin vào sự hiện diện của người ngoài hành tinh giữa chúng ta.

Trong bối cảnh căng thẳng của Chiến tranh lạnh khi đó, đôi khi các quan chức Mỹ cũng cố tình mập mờ để cho phép các thuyết âm mưu lan rộng như một cách che đậy hiệu quả cho các chương trình quân sự tối mật, tờ New York Times nhận xét.

Cụ thể, vào những năm 1960 Cơ quan tình báo trung ương Mỹ (CIA) đã biết rõ khoảng một nửa số vụ nhìn thấy UFO do người dân trình báo trong thập niên trước đó thực chất chỉ là các chuyến bay thử nghiệm của máy bay trinh sát U-2 và A-12, theo David Robarge, “người chép sử” của CIA. Dù vậy, khi được hỏi, không quân nước này trả lời công khai rằng những vụ việc đó chỉ là hiện tượng tự nhiên hoặc chưa thể xác định được.

Nhiều thập niên sau đó, niềm say mê của người Mỹ đối với ý tưởng về sự thăm viếng của những nền văn minh bên ngoài Trái đất dần dà trở thành một thứ giáo phái, ngay cả khi Chính phủ Mỹ sau đó “khai thật” về sự tồn tại của các dự án quân sự tối mật và thừa nhận chẳng có phi thuyền của người ngoài hành tinh nào từng rơi hay hạ cánh xuống hành tinh của chúng ta cả. Câu trả lời muộn màng không đủ làm lung lay niềm tin đã ăn sâu vào máu những người ủng hộ thuyết âm mưu này.

 

Bom tấn hay bom xịt?

Báo cáo về UFO mới đây của DNI cũng là động thái chẳng đặng đừng. Chuyện là năm 2017, báo New York Times đăng tải bài viết với tiết lộ chấn động về một chương trình bí mật của chính phủ nhằm thu thập và phân tích thông tin liên quan đến các vụ nhìn thấy vật thể bay không xác định.

Việc vén bức màn che đậy sự tồn tại bí mật của “Chương trình nhận dạng mối đe dọa hàng không nâng cao” - khởi động từ năm 2007 và kết thúc 5 năm sau đó - đã làm nóng lại sự bàn tán của công chúng Mỹ về UFO, nhất là khi đi kèm với bài báo là 3 đoạn video quay UFO do chính các phi công không quân Mỹ ghi nhận rải rác từ năm 2004.

UFO, hay UAP theo cách gọi mới, trở thành câu chuyện quá lớn để quân đội nước này có thể tiếp tục làm ngơ. Tháng 8-2020, Lầu Năm Góc tuyên bố đang trong quá trình thành lập Lực lượng đặc nhiệm UAP chịu trách nhiệm “tiêu chuẩn hóa việc thu thập và báo cáo” các vụ nhìn thấy UAP.

Tới tháng 12 năm ngoái, Đạo luật ủy quyền tình báo được thông qua, buộc Cơ quan tình báo Mỹ phải báo cáo với Quốc hội về kết quả của các cuộc điều tra liên quan đến UAP. Báo cáo ngày 25-6 của DNI là một “bom tấn” được chờ đợi, và là báo cáo đầu tiên trong số nhiều báo cáo mà công chúng dự kiến được tiếp cận trong thời gian tới.

Những người tìm kiếm từ khóa “người ngoài hành tinh” trong báo cáo của DNI hẳn sẽ thất vọng. “Chính phủ không nói rằng có người ngoài hành tinh. Dù mọi người có thể trông chờ một sự thừa nhận như vậy, báo cáo không phải là một cuộc nghiên cứu sâu về sự sống bên ngoài Trái đất” - nhà báo khách mời Julian Barnes nói trong chương trình podcast The Daily của báo New York Times số ra ngày 30-6.

Điều gần nhất với thứ gì đó vượt ngoài khả năng giải thích của con người xuất hiện trong báo cáo có thể là các chuyển động bay bất thường của vật thể, nhưng DNI cũng thừa nhận các chuyển động thách thức quy tắc vật lý mà hệ thống máy bay ghi nhận được có thể chỉ là sản phẩm của cảm biến bị hỏng, hoặc cùng lắm là công nghệ bí mật của Mỹ hoặc một quốc gia khác đang có mà những người điều tra UAP chưa nắm được.

Nói cách khác, khả năng đó là công nghệ của nền văn minh bên ngoài Trái đất là rất thấp, dù báo cáo vẫn chừa đường lui bằng cách để ngỏ khả năng thứ 5 là “những trường hợp khác”.

 

Chủ đề cấm kỵ

Dù gây nhiều hụt hẫng, báo cáo đã mở đường cho những bàn luận công khai hơn về UFO trong quân đội, các cơ quan chính phủ cũng như giới khoa học gia sau hơn 3/4 thế kỷ là đề tài “cấm kỵ”. “Ý nghĩa của báo cáo là rất quan trọng vì nó mở ra cánh cửa cho một cái nhìn nghiêm túc về UFO” - Chris Impey, giáo sư thiên văn học thuộc Đại học Arizona, viết cho The Conversation.

Theo GS Impey, UFO từng là vùng đất cấm của các nhà khoa học, vì vậy các báo cáo chưa có lời giải về UFO đã không nhận được sự xem xét kỹ lưỡng về góc độ khoa học mà chúng xứng đáng được nhận. Giới khoa học tin rằng các vụ “nhìn thấy UFO” đều có thể lý giải bằng các hiện tượng hết sức bình thường, ví dụ hình ảnh của sao Kim hoặc một thiên thạch nào đó.

Một lý do khác lý giải cho sự lưỡng lự của giới khoa học là UFO đã ghi dấu ấn không mấy thiện cảm trong văn hóa đại chúng. Các nhà khoa học có lý do để lo lắng cho danh tiếng và sự nghiệp của họ, và bất kỳ sự liên hệ nào giữa UFO và những câu chuyện viễn tưởng như người ngoài hành tinh đến xâm lăng Trái đất hay bắt cóc con người làm thí nghiệm đều sẽ khiến các nhà nghiên cứu né tránh chủ đề này.

Các nghiên cứu về UFO cũng ít có khả năng nhận được tài trợ hơn. Trong số 90.000 phần tiền tài trợ nghiên cứu gần đây do Quỹ khoa học quốc gia Mỹ trao cho các dự án, không một nghiên cứu nào đề cập đến UFO hoặc các hiện tượng có liên quan, theo GS Impey.

“Tôi đã phục vụ trong các hội đồng đánh giá đề tài nghiên cứu trong 35 năm và có thể hình dung phản ứng của các đồng nghiệp nếu một đề xuất như vậy được đưa ra để xem xét: một cái nhướn mày và lập tức bỏ phiếu phủ quyết” - ông chia sẻ.

Báo cáo của DNI thừa nhận “có thể cần đến kiến thức khoa học bổ sung để giúp thu thập, phân tích và mô tả thành công các hiện tượng UAP”, đồng nghĩa các nhà khoa học có thể sẽ là trợ thủ đắc lực của quân đội trong công tác nghiên cứu về UFO trong tương lai.

 

Đưa UFO ra ánh sáng

Việc dỡ bỏ sự kỳ thị xung quanh đề tài UFO cũng giúp các phi công quân đội sẵn sàng trình báo về các hiện tượng lạ mà họ bắt gặp hơn. Một điểm đáng chú ý được tiết lộ trong báo cáo là việc quân đội Mỹ không có một quy trình tiêu chuẩn nào để các quân nhân báo cáo việc nhìn thấy UFO cho đến tháng 3-2019, khi một cơ chế như vậy được hải quân nước này thiết lập. Cơ chế này sau đó được lực lượng không quân áp dụng từ tháng 11-2020, tức chỉ mới hơn nửa năm trước!

Báo cáo cũng thừa nhận số lượng các trình báo về UFO có thể đã được giữ ở mức thấp hơn nhiều so với thực tế vì sự kỳ thị từ lâu đã gắn với chủ đề này, đặc biệt là trong cộng đồng quân đội và tình báo. “Rủi ro về danh tiếng có thể khiến nhiều nhà quan sát im lặng, làm phức tạp thêm việc theo đuổi một cách khoa học chủ đề này” - báo cáo nhìn nhận.

Việc thu thập dữ liệu về UFO một cách khoa học và tiêu chuẩn hóa sẽ tạo một mẫu đủ lớn cho công tác nghiên cứu. “Thời gian sẽ trả lời liệu điều này có đủ để thu hút các nhà khoa học tham gia vào nỗ lực này hay không, nhưng tính minh bạch trong quyết định công bố rộng rãi báo cáo đã đảo ngược một lịch sử lâu dài của sự bí ẩn xung quanh các báo cáo của Chính phủ Mỹ về UFO” - GS Impey nhận xét.

 

Chưa rõ nguồn gốc của UFO là từ Trái đất hay ngoài hành tinh, nhưng rõ ràng nhân loại sẽ học được những điều mới mẻ và thú vị khi nghiên cứu chúng một cách khoa học. “Một nghiên cứu khoa học mới mẻ cung cấp bằng chứng có thể tái tạo được cho các vụ nhìn thấy UFO và đi đến bản chất của chúng sẽ chứng minh sức mạnh của khoa học trong việc trả lời một câu hỏi rõ ràng là rất được công chúng quan tâm” - trang Scientific American nhìn nhận.

Việc tìm ra câu trả lời mang tính kết luận trên cơ sở dữ liệu mở sẽ nâng cao niềm tin của công chúng vào kiến thức dựa trên bằng chứng, thay vì ngấu nghiến những thuyết âm mưu không có cơ sở. Các thiết bị đo đạc tối tân cộng với luồng dữ liệu khổng lồ cần được xử lý bởi một hệ thống máy tính tiên tiến sẽ thúc đẩy nhiều nhánh khoa học phát triển, cũng như nuôi dưỡng niềm hứng thú với khoa học vũ trụ của không ít người trẻ.

“UFO từng là vùng đất cấm của khoa học chính thống, nhưng từ nay trở đi có lẽ sẽ là câu chuyện khác” - GS Impey viết.■