Cổng thông tin điện tử Research.com đưa ra bảng xếp hạng các nhà khoa học và các trường đại học, viện nghiên cứu định kỳ hằng năm. Tuy nhiên, giới khoa học quốc tế cho rằng bảng xếp hạng này "phá hoại nền tảng học thuật".

Râu ông nọ cắm cằm bà kia, nhà khoa học nam biến thành nữ

Năm nay, Research.com công bố phiên bản thứ ba bảng xếp hạng các nhà khoa học xuất sắc nhất thế giới 26 lĩnh vực, trong đó có 10 lĩnh vực của Việt Nam được xếp hạng với tổng cộng 31 người (người Việt hoặc người nước ngoài ghi địa chỉ trường đại học ở Việt Nam) nhưng chỉ có 8 lĩnh vực với 19 nhà khoa học là người Việt đang công tác trong nước.

Mấy năm qua, nhiều người nghĩ Research.com là cổng thông tin điện tử dành cho giới học thuật thế giới, cực kỳ uy tín nên rất "vinh dự và tự hào" khi ngày càng có nhiều nhà khoa học Việt Nam lọt vào danh sách những học giả xuất sắc nhất (Best Scholars) của bảng xếp hạng này.

Tuy nhiên, theo điều tra của Tuổi Trẻ, danh sách "học giả xuất sắc nhất Việt Nam" của Research.com công bố nhiều cái tên nhà khoa học Việt Nam rất đáng ngờ. Trong đó, không ít người nước ngoài ghi địa chỉ Việt Nam nhưng chẳng liên quan gì đến các trường đại học trong nước.

Đáng chú ý, trong bảng xếp hạng này ở lĩnh vực hóa học, nhà khoa học xuất sắc nhất Việt Nam là GS Philippe Derreumaux (ghi địa chỉ Trường ĐH Tôn Đức Thắng - TDTU). Đây cũng là nhà khoa học duy nhất đại diện Việt Nam trên bảng xếp hạng năm nay ở lĩnh vực hóa học. Tuy nhiên, điều đáng nói là hồ sơ của Philippe Derreumaux trong bảng xếp hạng của Research.com lại gắn ảnh GS Nguyễn Văn Tuấn (ĐH New South Wales, Úc).

Qua tìm hiểu của phóng viên, Philippe Derreumaux là giáo sư cơ hữu ở ĐH Paris Diderot - Paris 7, Pháp (nay là ĐH Paris Cité). Ông này có tên trong danh sách Hội đồng thẩm định giải thưởng khoa học năm 2019 TDTU kiêm trưởng phòng thí nghiệm hóa sinh lý thuyết của trường này.

GS Philippe Derreumaux đã đăng 19 bài báo ghi địa chỉ TDTU từ 2019-2021 và không đăng thêm bài nào ghi địa chỉ TDTU sau năm 2021. Ông gần như không còn hoạt động nào liên quan đến trường này từ năm 2021 đến nay, nhưng trang Research.com vẫn ghi địa chỉ của tác giả này là TDTU chứ không phải cơ quan thật của ông ở Pháp.

PGS.TS Lê Hoàng Sơn (ĐH Quốc gia Hà Nội) có tên trong danh sách nhà khoa học xuất sắc nhất Việt Nam trong bảng xếp hạng của Research.com ở lĩnh vực khoa học máy tính. Tuy nhiên, trong phần giới thiệu về tác giả Lê Hoàng Sơn, Research.com đã "chuyển giới" cho ông này thành nữ và thường xuyên công bố về thực vật học, tinh dầu, y học cổ truyền chứ không liên quan gì đến khoa học máy tính.

Không rõ đang làm việc ở đâu, nhiều bài báo bị gỡ

Bên cạnh đó, còn có cả chục nhà khoa học người nước ngoài ghi địa chỉ các trường có tên trong bảng xếp hạng "nhà khoa học xuất sắc nhất Việt Nam" của Research.com nhưng không rõ thực sự họ làm việc ở đâu. Không ít người trong số này thời gian qua bị các tạp chí quốc tế gỡ bài.

Ở lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ, có hai cái tên người nước ngoài ghi địa chỉ Trường ĐH Duy Tân là Mahdi Shariati và Hossein Moayedi. Trong đó, không rõ Mahdi Shariati thực sự làm việc ở đâu. Địa chỉ trong các bài báo của người này liên tục thay đổi có lúc Trường ĐH Duy Tân, khi lại ghi TDTU hoặc các trường ở Iran, Malaysia, Trung Quốc.

Qua thống kê, có ít nhất 18 bài báo của tác giả này ghi địa chỉ TDTU, trong đó có 7 bài đứng tên cùng PGS.TS Nguyễn Thời Trung (hiện đang làm việc ở Trường ĐH Văn Lang). Mahdi Shariati công bố bài báo cuối cùng ghi địa chỉ Trường ĐH Duy Tân vào năm 2021 và gần như không còn hoạt động nào liên quan đến trường này từ đó đến nay, nhưng trang Research.com vẫn ghi địa chỉ của Mahdi Shariati là Trường ĐH Duy Tân.

Điều đáng nói, tác giả Mahdi Shariati đã có 3 bài báo bị gỡ với nhiều lý do (như đạo văn, gian lận tác giả), trong đó có 2 bài ghi địa chỉ ĐH Malaya (Malaysia) và 1 bài ghi địa chỉ Trường ĐH Duy Tân - bài báo này bị gỡ vì chứa nhiều hình ảnh trùng lặp với các bài khác và kết quả không đáng tin cậy.

Trang Research.com liệt kê các bài báo tiêu biểu nhất (Best Publications) của Mahdi Shariati, trong 4 bài đầu danh sách có đến 2 bài đã bị gỡ, dù các bài này được trích dẫn hàng trăm lần.

Tương tự, tác giả Hossein Moayedi cũng không rõ thực sự làm việc ở đâu. Địa chỉ trong các bài báo khoa học của tác giả này thay đổi liên tục trong cùng một thời gian, có lúc ghi Trường ĐH Duy Tân, lúc khác lại ghi TDTU hoặc các trường ở Iran, Malaysia.

Ở lĩnh vực khoa học máy tính, có nhà khoa học tên Anand Nayyar ghi địa chỉ Trường ĐH Duy Tân. Ông này có tên trong danh sách giảng viên của trường này. Anand Nayyar có 1 bài báo ghi địa chỉ Trường ĐH Duy Tân bị gỡ bỏ vì lũng đoạn quy trình bình duyệt.

Lĩnh vực cơ khí và kỹ thuật hàng không vũ trụ có tên Mohammad Ghalambaz ghi địa chỉ TDTU. Người này công bố tới hơn 100 bài báo ghi địa chỉ TDTU vào các năm 2019-2022. Trong cùng giai đoạn này, Mohammad Ghalambaz cũng đăng bài ghi địa chỉ Trường ĐH Duy Tân.

Hiện nay, người này đăng bài ghi địa chỉ ở Iraq và Nga. Tác giả này công bố bài cuối cùng ghi địa chỉ TDTU năm 2022 và gần như không còn hoạt động nào liên quan đến trường này từ đó đến nay, nhưng trang Research.com vẫn ghi địa chỉ của Mohammad Ghalambaz là TDTU.

Tác giả Reza Kolahchi cũng đăng hơn 30 bài báo ghi địa chỉ Trường ĐH Duy Tân trong các năm 2020-2023. Tuy nhiên, trong cùng giai đoạn này, có những bài Reza Kolahchi lại ghi địa chỉ TDTU hoặc ghi địa chỉ Iran. Hiện tại, người này đăng bài ghi địa chỉ ở Iran và Trung Quốc. Reza Kolahchi cũng có 1 bài (ghi địa chỉ Iran) bị tạp chí quốc tế gỡ bỏ do giả mạo bình duyệt.

Ở lĩnh vực y học, có nhà khoa học Maurizio Trevisan (Università Campus Bio-Medico di Roma, Ý). Ông này ở Ý, không liên quan gì đến Việt Nam, nhưng trang Research.com lại xếp vào danh sách học giả Việt Nam trong lĩnh vực y học.

Sốc: Hơn 10.000 bài báo khoa học bị hủy trong năm 2023

Số lượng bài báo khoa học bị hủy đã tăng mạnh trong năm 2023. Các chuyên gia về liêm chính cho rằng đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm.