Bạn của ta, thuốc của ta

TTCT - Bạn bè rất cần cho một sức khỏe tốt, giống như thói quen ăn uống lành mạnh hay giấc ngủ ngon.

Các chuyên gia về các mối quan hệ cho biết họ quan sát thấy giữa tình bạn với tình yêu, mọi người sẽ ưu tiên tình yêu và cho hội bạn ra rìa. Nhưng nếu tin ở khoa học, bạn chớ làm như vậy. Bạn bè rất cần cho một sức khỏe tốt, giống như thói quen ăn uống lành mạnh hay giấc ngủ ngon.

"Là bác sĩ y khoa, tôi ước gì có thể kê toa tình bạn cho tất cả mọi người" - Kelli Harding, giáo sư tâm lý học lâm sàng tại Trung tâm y khoa Irving (Đại học Columbia), nói. Còn Marisa G. Franco, giáo sư tại Đại học Maryland (Mỹ), tác giả cuốn Platonic nói về tình bạn dưới góc nhìn khoa học, cho biết: "Trong cuộc sống, chúng ta liên tục nhận được thông điệp nói rằng tình yêu là mối quan hệ rất quan trọng. Do đó, mặc định là chúng ta ưu tiên tình yêu. Nhưng tình bạn thuần khiết, sâu đậm có ưu điểm hơn tình yêu lãng mạn theo nhiều cách".

Nghiên cứu cho thấy những người có chiến hữu vào sinh ra tử cùng họ thường có sức khỏe tinh thần tốt hơn. Họ cũng có thể lực tốt hơn, thậm chí sống thọ hơn. Và quan hệ xã hội rộng giúp giảm nguy cơ tử vong sớm nhiều hơn so với việc chỉ tập thể dục hoặc ăn uống điều độ.

Một nghiên cứu kéo dài 6 năm với 736 tình nguyện viên là nam giới trung niên ở Thụy Điển cho thấy việc có bạn đời hay không không ảnh hưởng đến nguy cơ tử vong do đau tim hoặc bệnh mạch vành. Nhưng thiếu bạn bè thì lại có thể gây ra nguy cơ này.

Một nghiên cứu trong 10 năm ở Úc ghi nhận rằng nguy cơ tử vong của người lớn tuổi nhiều bạn bè thấp hơn 22% so với những người ít bạn bè. Đáng chú ý, việc có đông con cháu và người thân không ảnh hưởng đến tỉ lệ sống sót của họ.

Giáo sư Franco lý giải rằng điều này không khó hiểu. Chúng ta cần cả một cộng đồng để cảm thấy trọn vẹn. Ở cạnh những người khác (ngoài con cháu, họ hàng) giúp một cá nhân thể hiện được những khía cạnh khác nhau trong bản sắc của mình.

Billy Baker, tác giả cuốn tự truyện Chúng ta cần tụ tập, cho biết anh hối hận vì lẽ ra mình cần chăm lo cho mối quan hệ bạn bè đã có ở trường trung học, đại học. Trong cuốn sách, Baker kể anh không có nhiều người bạn đủ thân để có thể gọi họ lúc nửa đêm khi khẩn cấp. Để khắc phục điều này, Baker đã lập hội các ông bố bỉm sữa trong khu phố để cánh đàn ông gặp nhau vào mỗi tối thứ tư. Giờ đây, khi đã thân thiết và gắn bó với nhau, nhóm gặp nhau vào nhiều ngày trong tuần.

Có nhiều giải thích hợp lý về quan hệ giữa tình bạn và sức khỏe tốt. Một phần lý do có thể là do người khỏe mạnh thì dễ kết bạn. Có nhiều bạn bè hơn thì khi hữu sự bạn có thể có sự trợ giúp tốt hơn để được đưa đến phòng khám. Do đó, mạng lưới bạn bè rộng có thể là dấu hiệu cho thấy một ai đó có thể được tiếp cận dễ hơn, nhiều hơn với dịch vụ y tế.

Tình bạn cũng có vai trò đáng kể với sức khỏe tinh thần. Bạn bè giúp chúng ta đối phó với căng thẳng tốt hơn. Trong một nghiên cứu tại Đại học Virginia ở Mỹ, nhiều người thấy "chùn bước" trước viễn cảnh phải leo lên một ngọn đồi cao.

Nhưng các nhà nghiên cứu phát hiện những ai có bạn bè đứng cạnh thì đánh giá ngọn đồi ít khó vượt qua hơn so với những người ở một mình. Chẩn đoán hình ảnh não cho thấy tình bạn ảnh hưởng đến phần não liên quan đến phần thưởng, căng thẳng và cảm xúc tiêu cực. Điều này lý giải tại sao bạn bè có lợi cho sức khỏe và tinh thần chúng ta.

Bạn bè dường như còn ảnh hưởng đến phản ứng miễn dịch của cơ thể. Theo một nghiên cứu đáng chú ý dù đã thực hiện từ hồi năm 1997, những người có quan hệ xã hội rộng có sức đề kháng tốt hơn, ít bị các triệu chứng cảm lạnh.

Nhà báo khoa học Lydia Denworth, tác giả một cuốn Friendship: The Evolution, Biology, and Extraordinary Power of Life's Fundamental Bond về nền tảng sinh học, tâm lý và tiến hóa của tình bạn, cho biết sự cô lập xã hội thật sự ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của con người. Chẳng hạn, khi một người cô đơn, các tế bào bạch cầu của họ sẽ thay đổi hành vi, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm nhiều hơn và phản ứng miễn dịch suy yếu.

"Tôi nghĩ thật tuyệt vời khi cơ thể chúng ta hoạt động theo cách này" - Denworth nói với BBC. Ngược lại, thiếu thốn tình bạn là yếu tố dự báo quan trọng của các bệnh mạn tính. Trong một số trường hợp, sự mất kết nối xã hội là nguy cơ tử vong cao hơn so với các thủ phạm phổ biến như hút thuốc và cholesterol cao.

Bạn bè không tự nhiên xuất hiện. Mạng lưới bạn bè giống như nguồn vốn xã hội của một người nên tốt nhất là vừa chăm sóc cho nguồn vốn đã có và luôn mở rộng cơ hội tiếp cận những nguồn vốn mới.

Theo BBC, một thông điệp rõ ràng mà khoa học tình bạn nói cho ta biết là việc nuôi dưỡng tình bạn nên là một quá trình lâu dài. Nói như Denworth: "Đó là bài học cả đời và là một cơ bắp phải được luyện tập thường xuyên".

Trong khi đó, giáo sư Franco khuyên chúng ta hãy chủ động trước các cơ hội có những kết nối mới, như tham gia các câu lạc bộ thể thao hay nghệ thuật, tham gia một lớp học… vì đây là dịp bạn gặp người mới và có thể có kết nối sâu sắc với họ.

Với những người bạn cũ, hãy nhắn tin, gọi điện hỏi thăm. Khi ai đó chủ động liên lạc, hãy bày tỏ rằng bạn thật sự cảm kích hành động của họ. Hãy rủ bạn bè cùng ăn trưa, uống cà phê, cùng chạy bộ - những việc bạn hay làm một mình để đưa nhiều bạn bè vào thế giới của bạn. ■

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Communication Research đầu năm nay cho rằng tám chuyện một lần với một người bạn trong ngày là liều thuốc "ngon, bổ, rẻ" cho sức khỏe tâm thần. Trong mắt các chuyên gia, sự kết nối, ngay cả ở mức độ nhỏ nhất là nhu cầu cơ bản của con người. "Con người, dù hướng ngoại, hướng nội hay ở giữa hai xu hướng này đều thăng hoa khi được liên kết với những người khác về tâm lý cũng như sinh lý" - bác sĩ Naomi Torres-Mackie, chuyên gia tâm lý học tại Bệnh viện Lenox Hill (Mỹ), cho biết.

Nghiên cứu thực hiện trên 900 người tham gia, đến từ 5 trường đại học, trước, trong và sau các đợt phong tỏa vì COVID-19. Các tình nguyện viên được hướng dẫn phải tham gia 1 trong 7 hành vi giao tiếp (hỏi thăm; trò chuyện ý nghĩa; đùa giỡn; thể hiện sự quan tâm; lắng nghe; nhận xét về người khác; đưa ra lời khen chân thành) mỗi ngày và báo cáo lại cảm nghĩ của họ về sự căng thẳng, kết nối, âu lo, cô đơn và cảm giác chung của ngày hôm đó.

Kết quả cho thấy bất kể hành vi giao tiếp là gì, chỉ riêng việc chủ động liên lạc với một người bạn đã đủ mang lại tác động tích cực cho tâm trạng và hành vi nói chung của những người tham gia. Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh cuộc trò chuyện không cần phải kéo dài hoặc sâu sắc; thay vào đó, "hãy tìm những khoảnh khắc bạn có thể nhắn cho bạn mình, ngay cả khi khoảng thời gian đó không nhiều".