Một hộ bao chiếm đất rừng phòng hộ xây dựng nhà ở, nhà chứa máy phát điện và hồ nuôi tôm kiên cố tại xã An Ninh Đông, huyện Tuy An - Ảnh: V.TR.

Nhìn từ trên cao, những dải đất ven đầm Ô Loan thuộc 5 xã An Cư, An Hiệp, An Hòa, An Hải và An Ninh Đông gần như không còn chỗ trống. Thay vào đó là chi chít hồ nuôi tôm (hồ nổi) xây dựng rất kiên cố.

Những khu rừng tiếp giáp với đầm thì nham nhở do bị người dân lấn chiếm, san ủi để xây dựng hồ nuôi tôm, lán trại. Toàn bộ nước thải nuôi tôm ở đây không được xử lý mà xả thẳng ra đầm Ô Loan và sông Lễ Thịnh, làm danh thắng quốc gia ngập ngụa trong ô nhiễm.

Bao chiếm 349ha đất để nuôi tôm

Tỉnh Phú Yên quy hoạch đến năm 2030 khu vực đầm Ô Loan sẽ có 291ha nuôi tôm. Tuy nhiên, hiện nay diện tích nuôi tôm tại đây đã lên tới 414ha với 1.039 hồ của 752 hộ. 

UBND huyện Tuy An xác nhận tại đây chỉ có 65ha hồ nuôi hợp pháp, tức có quyết định giao đất. Còn lại 349ha do người dân tự lấn chiếm nuôi trái phép. Tình trạng này xảy ra ở cả 5 xã quanh đầm và kéo dài nhiều năm qua.

Để xây dựng hồ trên cạn, người ta đúc ống thoát nước cỡ lớn bằng bêtông, sau đó xếp dựng đứng cạnh nhau, rồi bơm đầy cát vào để tạo thành bức tường vững chắc. Cứ thế, các hồ nuôi tôm kiên cố nhanh chóng được hình thành và sẽ rất khó tháo dỡ. 

Ông Phạm Ngọc Tuấn - phó chủ tịch UBND xã An Ninh Đông - cho biết tại khu vực sông Lễ Thịnh có 11 hồ nuôi tôm cao triều, tổng diện tích hơn 10.700m².

Thời gian qua, UBND xã An Ninh Đông lập biên bản 6 hộ lấn chiếm đất rừng phòng hộ xây dựng lán trại, công trình, hồ nuôi tôm trái phép với diện tích gần 2.000m². UBND huyện Tuy An ra quyết định xử phạt hộ ông Võ Ngọc Thi nhưng hiện hồ sơ đã bị thất lạc, còn xã phạt 5 trường hợp. Điều đáng nói: các hộ này nộp phạt rồi tiếp tục xây dựng!

Vì sao các hộ dân chiếm rừng, bãi bồi xây dựng hồ nuôi tôm cao triều rầm rộ, quy mô như vậy mà chính quyền không phát hiện ngăn chặn từ đầu?

Trả lời câu hỏi này, phó chủ tịch UBND xã Phạm Ngọc Tuấn nói do địa bàn xã rộng, khu này cách UBND xã rất xa nên khó phát hiện. Mặt khác, cũng chưa có quy định xử lý việc chuyển từ nuôi thấp triều sang xây dựng hồ nuôi cao triều nên rất lúng túng.

Bơm cát trái phép vào các ống bêtông làm hồ nuôi tôm ở xã An Ninh Đông, huyện Tuy An - Ảnh: V.TR.

Phạt cứ phạt, xây vẫn cứ xây

Năm 2015, các quyết định giao 65,7ha đất nuôi thủy sản của UBND huyện Tuy An tại khu vực đầm Ô Loan đều hết hạn. Mặc dù không được giao đất tiếp nhưng người dân vẫn tiếp tục nuôi, thậm chí góp tiền hạ thế điện và xây dựng hồ nổi để nuôi quy mô lớn hơn. 

Các địa phương gần như "buông" cho dân bao chiếm bãi bồi và rừng để xây dựng hồ. Chỉ có một số hộ bị phát hiện lập biên bản phạt vi phạm hành chính, nhưng họ vẫn cứ xây. Ông Hoàng Ngọc Mùi - trưởng phòng Tài nguyên và môi trường huyện Tuy An - cho biết có khá nhiều hộ ở nơi khác đến sang nhượng đất rừng, đất bãi bồi để xây hồ nuôi tôm.

Ông Vũ Ngọc Khoa - nguyên Huyện ủy viên, trưởng phòng Tài chính huyện Tuy An - có bốn hồ nuôi tôm, diện tích bao chiếm vi phạm được xác định hơn 2.200m², trong đó đất rừng phòng hộ 1.500m² và đất bãi bồi 822m². Việc bao chiếm rừng và bãi bồi của ông Khoa được phát hiện vào năm 2018. 

Ngày 20-4-2018, ông Khoa cho san ủi 1.623m² rừng phòng hộ tại thôn Phú Sơn, xã An Ninh Đông để xây dựng hồ nuôi tôm cao triều. UBND xã phạt 4 triệu đồng và yêu cầu trả lại hiện trạng nhưng ông Khoa vẫn thi công, thả tôm nuôi. 

Tiếp đó ngày 13-5, địa phương lại phát hiện ông Khoa tiếp tục thi công hồ nuôi tôm thứ hai rộng 300m². Ngày 14-5, chính quyền lại phát hiện ông Khoa cho hai xe ủi và một xe múc san ủi đất rừng phòng hộ làm hồ nuôi tôm thứ ba. Hiện ông Khoa có bốn hồ nuôi tôm với tổng diện tích gần 18.000m².

Trao đổi với báo chí, ông Khoa nói rằng vào năm 2015, khi hết thời hạn giao đất thì ông có làm đơn xin xã tiếp tục giao đất. Xã đồng ý và chuyển lên huyện. Huyện xin ý kiến tỉnh thì bảo chờ.

"Chờ biết đời nào, có biết mấy ổng cho phép hay không cho phép. Trước đây làm rồi, bây giờ chẳng lẽ bỏ. Cả vùng này nuôi hồ chìm không được nên buộc phải làm kiên cố để nuôi cao triều và phải đụng vô rừng dương 5-10m" - ông Khoa nói.

UBND xã An Ninh Đông còn lập biên bản xử phạt vi phạm các hộ Nguyễn Tiến Sinh, Huỳnh Xuân Bảo, Võ Ngọc Hân, Trần Kim Minh, Nguyễn Thanh Tuấn, Võ Ngọc Thi do vi phạm sử dụng đất không đúng mục đích, lấn chiếm đất bãi bồi làm hồ nuôi tôm... 

Tuy nhiên, mức phạt chỉ vài triệu đồng nên các hộ này vẫn tiếp tục thi công. Hiện nay, các hồ nuôi tôm kiên cố ở quanh đầm Ô Loan hầu như đã hoàn chỉnh và hoạt động rầm rộ. Một cán bộ của huyện Tuy An nói hệ thống hồ nổi tại đây được xây dựng rất kiên cố, muốn tháo dỡ không hề đơn giản!

* Mời bạn đọc xem phóng sự truyền hình "Băm nát" danh thắng đầm Ô Loan trên Truyền hình Tuổi Trẻ (tv.tuoitre.vn).