Phở gánh - Ảnh tư liệu

Hành trình chu du dài nhất của tôi khi ấy là quãng đường từ nhà tôi đến nhà nội, đâu chừng mươi phút đi bộ. Vài chục nóc nhà san sát hai bên con đường đất dẫn tôi đến nhà nội với dăm ba tủ thuốc lá, quầy tạp hóa nhỏ không có bấy nhiêu mặt hàng và ba hàng thức ăn sáng. Một hàng hủ tiếu, một hàng cháo và một gánh xôi. Đó cũng là những bữa sáng quen thuộc của tôi suốt thuở nhỏ.

Hồi tôi năm tuổi.

Nội tôi còn khỏe, vẫn ngày ngày đạp xe ba gác chở hàng cho những người bán hàng trong chợ. Và tôi luôn là vị khách đặc biệt trên chuyến xe cuối ngày của nội. Tôi vẫn nhớ mỗi chiều tan lớp mẫu giáo được mẹ đón về và đưa lên nhà nội chơi.

Tôi vẫn nhớ những lần tôi lon ton chạy ra cổng ngóng nội đạp xe về. Cái dáng gầy gầy, quắc thước của nội in đậm trên con đường đất vàng ánh trời chiều. Hồi đó tóc nội đã bạc nhiều, nhưng đôi mắt nhuốm màu mờ đục vẫn luôn nheo nheo mỉm cười khi thấy tôi.

Hồi tôi năm tuổi.

Thị trấn nhỏ chẳng biết có bao nhiêu quán phở, nhưng với tôi khi đó chỉ có mỗi quán bà Lan là bán thức quà thơm lừng ấy. Hồi bé tôi khá kén ăn, lúc nào cũng chỉ thích ăn cơm với thịt heo kho, còn những món khác dù có ngon cách mấy tôi cũng chẳng buồn đụng vào.

Vậy mà tôi lại bị món phở lay động. Một chiều chễm chệ trên chiếc ba gác, cùng nội thong dong qua những con đường nhỏ xíu trong thị trấn, tôi phát hiện mùi thức ăn thơm lừng đến lạ và lập tức muốn thử ngay.

Quán phở bà Lan nằm bên phải con đường. Chiếc xe ba gác của nội chầm chậm lướt đến, hơi chần chừ rồi lại chầm chậm lướt đi. Tôi cứ xoay người nhìn miết nồi phở bốc khói trên mớ củi cháy bùng, nhìn mấy vị khách xì xụp thức quà mà tôi đoán là phải ngon lắm.

Chiếc xe quay đầu trở về, lại ngang qua quán phở và giữa cái chép miệng thèm ăn của tôi là lời nói thoảng qua của nội: "Bữa khác nội mua cho con nghe. Hôm nay nội chỉ đủ tiền để cho bà nội đong gạo".

Tôi không nhớ bao lâu sau ngày đầu tiên biết đến mùi phở, tôi được nội đãi một tô phở ở quán bà Lan. Lúc đó tôi đã quên béng đi cảm giác thèm ăn thức quà mới. Nhưng khi chiếc ba gác rẽ vào con đường ấy, khi mùi phở thơm lừng xuôi gió chạm đến cánh mũi, tôi lại thấy vẹn nguyên cái háo hức ban đầu về phở.

Bữa đó, tôi chễm chệ ngồi ở bàn ăn cùng nội. Hai ông cháu và một tô phở bò viên. Tôi vẫn nhớ cảm giác nước bọt ứa ra đầy miệng khi tô phở được bưng ra bàn. Mấy cục bò viên tròn trĩnh nằm trên lớp bánh phở trắng ngần, thứ nước dùng bốc khói thơm lừng được điểm tô những lá hành xanh ngắt.

Đó cũng là lần đầu tiên tôi được nếm vị tương đen và lập tức phải lòng gia vị này. Khi đó tôi chưa biết dùng đũa, nên nội phải đút cho tôi từng chút một. Khi đó tôi nghĩ rằng món phở bò viên của tôi là ngon nhất trong quán rồi, mấy tô phở tái, phở nạm, gầu gân gì đấy không sánh được.

Khi đó tôi chưa biết rằng nội chỉ đủ tiền mua phở bò viên - món có giá thấp nhất trong thực đơn của quán. Khi đó tôi vẫn ngây thơ tin rằng nội không thích ăn phở, nên chỉ mua mỗi một tô cho tôi.

Mùi phở thơm vẫn đọng lại đâu đó trong ký ức tuổi thơ có nội, có những buổi chiều ông cháu cùng nhau thong dong qua thị trấn thưa người, có tiếng nội vỗ tay khen ngợi khi tôi lần đầu tiên tự gắp được một sợi phở.

Tôi của hai mươi năm sau vắng nội, vẫn ấp ủ trong lòng hình ảnh một cụ già quắc thước và bí mật về những bữa phở hiếm hoi cùng đứa cháu nhỏ.

TTO - Từ hơn 1.000 tác phẩm, sáng kiến gửi về cho hai cuộc thi đồng hành cùng 12-12 do báo Tuổi Trẻ khởi xướng, ban tổ chức đã chọn ra 18 tác phẩm xuất sắc đoạt giải cao.