Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Quang Vinh (bìa phải) trao đổi với các đại biểu tại hội nghị SOM ASEAN - Ảnh: N.Khánh

Một trong nhiều nội dung được đề cập là làm sao Asean tăng cường vai trò trung tâm của mình trong việc giải quyết các thách thức, trong đó có tranh chấp chủ quyền trên biển Đông.

Trao đổi với báo chí, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Quang Vinh cho biết trong cuộc gặp, các bên đã chia sẻ về các diễn biến phức tạp trên biển Đông, cụ thể là việc Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan và đưa rất nhiều tàu hộ tống, bảo vệ, liên tục gây ra những hành động gây hấn, đâm va với tàu Việt Nam.

Thứ trưởng Phạm Quang Vinh, trưởng đoàn quan chức cấp cao Việt Nam, cho biết nhìn từ góc độ khu vực, các hành động của Trung Quốc trên biển Đông đã ảnh hưởng trực tiếp đến hòa bình, an ninh, an toàn hàng hải ở khu vực. Thứ hai, việc sử dụng sức mạnh để áp đặt đòi hỏi chủ quyền của một nước là trái với thỏa thuận của ASEAN và Trung Quốc nằm trong Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) cũng như trái với các nguyên tắc của luật pháp quốc tế. Thứ ba, việc đưa những giàn khoan, tàu như vậy là trái với Công ước Luật biển của Liên Hiệp Quốc (UNCLOS).

Trong bối cảnh đó, tiếng nói và vai trò của Asean như thế nào là câu hỏi được đặt ra tại cuộc họp SOM Asean đặc biệt lần này tại Hà Nội. Theo Thứ trưởng Vinh, ASEAN phải khẳng định ủng hộ việc bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải khu vực; tuân thủ luật pháp quốc tế và Công ước Luật biển; tuân thủ DOC và đặc biệt quan trọng là không được sử dụng sức mạnh để áp đặt đòi hỏi chủ quyền.

“Đây là nguyên tắc rất lớn của ASEAN trong quan hệ quốc tế. ASEAN là tập hợp một loạt nước nhỏ nên muốn các quốc gia phải trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau. Do đó việc sử dụng sức mạnh để áp đặt những chủ kiến, những đòi hỏi chủ quyền của mình đều không được chấp nhận” - ông Vinh nói.

Trả lời Tuổi Trẻ bên lề cuộc họp, ông Aung Lynn - trưởng đoàn SOM Myanmar, nước đang giữ chức chủ tịch luân phiên ASEAN - bác bỏ thông tin cho rằng Trung Quốc đang không muốn xúc tiến việc thảo luận về Bộ quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC). Ông nói: “Nước CHND Trung Hoa hiểu rõ quan hệ của họ với Asean về mọi mặt, trong đó có vấn đề biển Đông. Như các bạn đã biết, Asean và Trung Quốc đang trong tiến trình tiến tới COC. Chúng tôi mong chờ có tiến bộ ở điều này”. Ông cho biết trong những tháng tới đây, hai bên sẽ có cuộc gặp quan chức cấp cao tiếp theo để bàn về chủ đề này.