Nguyên liệu chế biến món gỏi cá rô đồng trộn xoài xanh - Ảnh: Minh Kỳ

Những cơn mưa mờ mịt đất trời, ruộng đồng lênh láng nước. Chợt nhớ ngày thơ ấu từng lội đồng, thả lờ bắt cá rô giữa ngày mưa giá lạnh.

Thuở ấy, tháng 9 âm lịch là thời điểm lúa vụ ba ngậm sữa sau gần 3 tháng gieo hạt, chăm bón với bao nỗi nhọc nhằn. Lũ trẻ chúng tôi háo hức đợi chờ những cơn mưa nặng hạt, nước mấp mé tràn qua bờ ruộng.

Những chiếc lờ đan bằng nan tre cật vót láng bóng treo bên chái nhà được mang ra lau chùi cẩn thận như vỗ về người bạn tâm giao.

Mặc mưa lạnh, đám trẻ í ới gọi nhau khoác áo che mưa ra đồng thả lờ bắt cá. Bước chân nhẹ nhàng trên bờ ruộng tìm đến nơi nước chảy găm thanh tre vót nhọn gắn vào chiếc lờ xuống đất rồi nhổ ít cỏ phủ lên trên để bẫy cá vào lờ.

Chừng nửa giờ quay lại, nhẹ tay gỡ lờ với nỗi mừng vui khôn tả khi những con cá rô giương vây quẫy rột roạt vì bị nhấc lên khỏi mặt nước. Rô lớn, rô bé bị tóm gọn cho vào chiếc giỏ đan bằng nan tre đeo bên hông.

Những buổi dầm mưa lội ruộng như thế đứa nào cũng kiếm được lưng lửng giỏ cá rô đồng.

Rô nướng trộn khế chua - Ảnh: Minh Kỳ

Về đến nhà, mẹ đổ cá ra rổ tre lựa những con lớn rộng vào lu nước để dành cho ngày sau. Cá rô thóc cỡ bằng ngón tay cái được cho vào thau nước với ít muối để cá nhả hết chất bẩn. Còn tôi dạo quanh xóm xin trái xoài xanh đậu quả trái vụ mang về làm gỏi.

Mẹ vớt cá ra khỏi thau nước, rửa sạch cho vào chảo dầu phộng chiên xù đến chín vàng. Xoài xanh thái sợi cho vào thau trộn với cá cùng nước mắm, muối, tiêu, đường và ít tỏi băm nhuyễn. Sau đó gắp ra đĩa, cho thêm ít rau thơm lên trên thế là đủ để mấy anh em líu ríu xới thêm bát cơm nóng.

Miếng gỏi có vị chua của xoài, vị mặn của mắm, muối hòa tan cùng vị ngọt thơm từ thịt cá và đường, vị cay dịu của tiêu xen lẫn hương thơm từ tỏi và rau thơm đọng mãi nơi đầu lưỡi.

Món gỏi cá rô đồng trộn xoài xanh phảng phất hương vị ruộng đồng từ thịt cá, ấm áp tình quê nơi rau trái vườn nhà.

Rô nướng dầm mắm - Ảnh: Minh Kỳ

Bữa cơm ngày lạnh thêm đậm đà với món rô nướng dầm mắm. Cá mổ bụng, rửa sạch rồi vớt ra rổ để cho ráo nước bên bếp lửa cháy bập bùng. Sau đó, cho cá lên vỉ sắt, nướng trên bếp than hồng.

Canh chừng trở đều đến khi cá chín, cháy sém hai bên và tỏa mùi thơm thì nhấc xuống khỏi bếp. Gắp cá ra đĩa rồi rưới ít nước mắm pha chanh, đường, ớt, tỏi khi cá còn nóng để vị mặn thấm đều vào thịt cá tạo hương vị đặc trưng riêng.

Vào mùa khô, cả vây lẫn vảy cùng xương cá khá cứng, nhai trệu trạo rát cả miệng. Nhưng vào những ngày mưa, cá rô đồng “ngọt mềm đến tận xương”, ăn luôn cả đầu cá cũng không sợ bị hóc. Vì thế, món cá rô đồng dầm mắm luôn được “ưu ái” cả bữa cơm.

Đĩa gỏi cá rô đồng trộn xoài xanh - Ảnh: Minh Kỳ

Để “nâng tầm” cá rô ngày mưa không thể thiếu món rô nướng trộn khế chua với cách chế biến khá đơn giản. Dạo quanh xóm tìm vài trái khế chua gần chín, chớm ngả sang màu vàng. Dùng dao gọt bỏ các cạnh rồi rửa sạch, thái mỏng và vắt sơ cho ráo nước.

Cho cá nướng và khế vào chiếc tô lớn cùng với ít muối, đường và tiêu xay nhuyễn. Thêm vài nhánh tỏi đập giập cùng với mắm rồi dùng đũa trộn đều. Tiếp đến, bày cá và khế ra đĩa, điểm thêm vài cọng hành lá lên trên.

Thế là đã có món gỏi cá trông thật bắt mắt với màu vàng của khế lẫn cùng màu sẫm của cá nướng chín, màu xanh của hành và màu đỏ của ớt chín như gọi mời.

Vị ngọt từ cá và đường xen lẫn vị chua dịu của khế hòa cùng vị mặn của mắm, muối quyện với vị cay dịu của tiêu…ngon khó diễn tả thành lời.

Cá rô nướng trộn khế cho bữa cơm gia đình thêm ấm cúng và là món để những bác nông phu lai rai cùng vài ly rượu quê sau cả ngày vất vả trên đồng.