Món trùng trục hấp lá bưởi đậm đà dư vị - Ảnh: N.T.Lượng

Những ngày này, muốn đổi khẩu vị, người dân thôn quê miền trung du Bắc bộ chỉ cần xắn quần lội xuống ao ngòi hì hụp mò trùng trục về chế biến món ăn. Loài trùng trục dân dã, sống dưới ao bùn vốn quen thuộc nhưng khi chịu khó "biến tấu" sẽ thành những món ăn ngon, vô cùng lạ miệng.

Trùng trục bé hơn con trai, cọc rào rất nhiều, mình chỉ độ to hơn ngón tay trỏ, con dài cũng chỉ khoảng hai đốt tay. Ấy vậy mà chúng sống và sinh sôi khỏe đến lạ. Trùng trục sống sâu dưới đáy ao, bờ ngòi, ven ruộng nước, cắm mình tua tủa xuống bùn để sống và sinh nở. 

Từ lâu, người nông dân Bắc bộ luôn coi trùng trục là con vật lành, dân dã và dùng nó như một thứ thực phẩm tự nhiên giàu chất dinh dưỡng.

Trùng trục béo nhất là vào giữa và cuối thu. Vì thế, vào mùa này, người ta tranh thủ lúc nông nhàn, lội xuống chừng nửa đầu gối nước là có thể mò về hàng chậu đầy trùng trục. 

Những chú trùng trục đang độ béo vỏ bóng mượt, chỉ cần ngâm nước độ hai giờ cho trùng trục nhả bớt bùn là có thể mang ra chế biến.

Trùng trục đang độ béo giữa mùa thu - Ảnh: N.T.Lượng

Người dân quê chế biến trùng trục thành nhiều món ăn khác nhau. Mỗi món để lại dư vị riêng đầy ấn tượng.

Giữa tiết trời mùa thu mát mẻ, ngồi bên chõng tre thưởng thức món trùng trục hấp lá bưởi thì không còn gì thú vị bằng. Món này dễ chế biến như để ngon thì cần sự cầu kỳ về gia vị. 

Trùng trục rửa sạch, cho vào nồi cùng vô số lá bưởi tươi cùng một chút củ sả. Đun lửa chừng 15 phút là có một món trùng trục hấp nóng hổi. Khi ấy, trùng trục tự tách đôi vỏ, để lộ phần thịt vàng ươm bên trong. Khi ăn chấm nước mắm ngon, cộng với ớt chín đỏ băm nhuyễn. 

Dân sành ẩm thực thường ăn trùng trục kèm chuối xanh, mấy quả ớt tươi, rau tía tô và uống thêm bát nước luộc đậm đà. Thưởng thức món này, thực khách như cảm nhận được vị thơm ngọt tự nhiên của trùng trục, như thu tất cả các hương vị thơm ngon vườn nhà.

Nguyên liệu để chế biến món ăn từ trùng trục khá phong phú - Ảnh: N.T.Lượng

Trùng trục hấp lá bưởi mang vừa ngon vừa lạ miệng - Ảnh: N.T.Lượng

Thú nhất là ngồi bên bếp than hồng, kẹp từng con trùng trục vào cặp tre rồi nướng trên than. Món trùng trục nướng vừa thơm vừa béo ngậy, vừa ngon cả ở sự chờ đợi khi nướng.

Tinh tế và đậm đà dư vị hơn với món cháo trùng trục ăn vào cuối thu và cả đầu đông. Người ta dùng thịt trùng trục băm nhỏ với củ hàng khô sau đó phi hành mỡ xào khô dùng làm nhân cháo. 

Nồi cháo được nấu riêng với nước luộc trùng trục, khi ăn múc ra tô rồi rắc nhân thịt trùng trục lên trên kèm theo rau thơm thái chỉ.

Bát cháo trùng trục vừa quen lại vừa lạ. Thực khách thấy quen ở cái vị gạo ngọt bùi nơi đồng quê nhưng lại thấy lạ ở cái nhân thịt trùng trục vừa ngọt vừa thơm.

Cháo trùng trục thêm chút lá tía tô còn là bài thuốc giải cảm khá tốt của dân gian, ăn xong, người thấy nhẹ nhõm, toát mồ hôi.

Bát nước luộc trùng trục có vị ngọt tự nhiên - Ảnh: N.T.Lượng

Món cháo trùng trục thơm ngon và bổ dưỡng - Ảnh: N.T.Lượng

Vào mỗi buổi chiều thu, những bà mẹ quê vùng trung du Bắc bộ lại trổ tài khéo tay chế biến món ăn chỉ có ở nơi này. Món trùng trục dân dã là thế vậy mà qua bàn tay thơm thảo của những người dân quê lại trở thành món ăn đầy dư vị, đậm đà khó quên.