AI gieo quẻ nói rằng…

Tại Triển lãm điện tử tiêu dùng (CES) diễn ra từ ngày 9 đến 12-1, Tập đoàn công nghệ SK Group (Hàn Quốc) trình làng "thầy bói" AI Fortune Teller, có khả năng đoán vận may của người dùng bằng cách đọc cảm xúc của họ. 

Máy sẽ chụp ảnh chân dung và yêu cầu thân chủ chọn một lá từ bộ bài trên màn hình. Trong giây lát, AI sẽ phân tích các đặc điểm trên khuôn mặt cũng như lá bài được chọn và in ra "lời tiên tri" là một thông điệp hoặc lời khuyên ngắn về tương lai.

AI Fortune Teller chỉ là sản phẩm trình bày tại hội chợ và chưa có phiên bản thương mại nên không thể đánh giá khả năng "phân tích" thật sự của nó hay chỉ là phân phát ngẫu nhiên những mẫu câu được lập trình sẵn. Tuy nhiên, kết hợp công nghệ và tâm linh không còn là chuyện mới khi đã có nhiều nền tảng cung cấp khả năng này với những thành công nhất định.

Số hóa tâm linh

"Chúng ta đang ở trong một cuộc cách mạng tâm linh" - cây bút Nika Simovich Fisher nhận xét trong bài "AI tạo sinh đã mở ra thời kỳ mới của tâm linh số" trên Wired hồi tháng 10-2023. Trước khi tìm hiểu thời kỳ mới, hãy nhìn lại lược sử số hóa những thực hành pha trộn giữa tâm linh và dị đoan.

Chiêm tinh học có lẽ là bộ môn bước vào kỷ nguyên số hóa đầu tiên, nhờ sự phát triển của các phần mềm vẽ biểu đồ chiêm tinh. Trong giai đoạn từ thập niên 1970 đến những năm 2000, các trang web chuyên về bói toán mọc lên rầm rộ, từ cá nhân tự phát đến những công ty hẳn hoi như Astrodienst với trang astro.com được quảng bá là "một trong những trang web chiêm tinh thành công nhất trên Internet".

Thập niên 2010 mở ra mảnh đất màu mỡ mới cho thuật huyền học với sự ra đời của mạng xã hội, khi người dùng non trẻ thay nhau chia sẻ các "dự báo" về ngày mới, tuần mới dựa trên bản đồ sao và cung hoàng đạo. 

Các công cụ tiên đoán vận mệnh được đóng gói thành bài trắc nghiệm chỉ mất vài phút để hoàn thành và được chia sẻ với tốc độ chóng mặt dù kết quả đáng tin hay không thì không ai kiểm chứng.

Bản thân Fisher cũng có trải nghiệm thực tế với sự xâm lấn của công nghệ trong một lĩnh vực tưởng chừng an toàn trước sự thay thế bởi máy móc. Cô từng dành tháng lương đầu tiên sau khi ra trường để đi xem bói tại nhà một nhà chiêm tinh ở thành phố New York. 

Thế nhưng bức màn huyền bí ban đầu của buổi gặp nhanh chóng bị xé toạc khi người này đưa cho cô 33 trang giấy chi tiết kết quả tham vấn các vì sao được in ra từ máy tính rồi đọc vanh vách từ đó ra.

"Quẻ bói" dài dằng dặc này được tạo ra bằng phần mềm của Công ty Matrix Software, do lập trình viên và chiêm tinh gia Michael Erlewine thành lập năm 1977. Phần mềm này đưa ra phân tích dựa trên đối chiếu với sự giao thoa của các hành tinh tại ngày giờ và vị trí nơi người dùng sinh ra. Về căn bản cũng là việc mà nhà chiêm tinh bằng xương thịt sẽ làm, nhưng được tự động hóa và nhanh hơn nhiều.

"Người đồng hành tâm linh"

Banu Guler, CEO của ứng dụng chiêm tinh Co-Star, cho rằng thứ mà người ta nhận được từ việc đi gặp thầy bói không phải là một trải nghiệm tâm linh mà đơn giản là kiến thức mới - một khuôn khổ để đánh giá cảm xúc bản thân ở thời điểm hiện tại. 

Co-Star tự quảng cáo có thể đưa ra góc nhìn sâu sắc về tính cách và tương lai của người dùng nhờ kết hợp dữ liệu về tọa độ các hành tinh từ NASA và AI, cụ thể là công cụ xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP). Năm 2019, công ty huy động được 5 triệu USD tài trợ từ các công ty đầu tư mạo hiểm, theo Business Insider.

Các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) - bước tiến của NLP - hứa hẹn giúp những phản hồi của thầy bói online còn chân thật hơn nữa khi không chỉ đối chiếu dữ liệu đầu vào để phản hồi bằng các mẫu sẵn có mà còn có thể tùy biến câu trả lời dựa trên hàng ngàn dữ kiện khác nhau, mang đến trải nghiệm "tâm linh" thật sự trong sự thoải mái ngay tại nhà mình.

Nhà nghiên cứu AI Shira Eisenberg chỉ ra các mô hình trong tương lai có thể được đào tạo về bất kỳ dạng văn bản nào, không chỉ gói gọn trong bói toán mà còn có thể mang tính thần học hơn, chẳng hạn như các bản văn kinh thánh.

Cô giả định rằng một ngày nào đó mỗi người sẽ có một thầy bói cá nhân, được đào tạo dựa trên các bộ giá trị của riêng họ - một người đồng hành tâm linh đúng nghĩa. Tất cả phụ thuộc vào việc bạn có tin vào một thế lực cao hơn hay không, nhưng nếu có, nó có thể trở thành một cách kết nối với đức tin của chính mình.

Fisher từng yêu cầu ChatGPT đoán các cung hoàng đạo của mình dựa trên những bài viết đã xuất bản của cô, và AI này đã đoán chính xác đến 3/4 cung. 

Theo Hilary Thurston, một người tự xưng là "nhà tarot học" trong những video trên TikTok, khả năng đoán chính xác cung hoàng đạo của ChatGPT "phản ánh nhiều hơn về tính hiệu quả của AI trong việc đối chiếu và trình bày thông tin đã có về chủ đề này".

Nở rộ bói toán online

Sự phong phú của nội dung chiêm tinh sẵn có trên mạng khiến nó trở thành mục tiêu hấp dẫn cho các LLM phân tích và xâu chuỗi, và sự kết hợp giữa công nghệ và bói toán sẽ "mở ra những khả năng mới cho những cá nhân đang tìm kiếm sự hướng dẫn và suy ngẫm về bản thân" - tác giả Sylvia viết trên Medium.

Để kiểm chứng khả năng thấu thị của AI, báo Daily Star tìm đến một trang web cung cấp dịch vụ bói bài tarot và đặt câu hỏi "Làm sao biết khi nào là thời điểm thích hợp để lập gia đình?". 

Chương trình trả về lá bài Eight of Wands trong bộ bài tarot - mang ý nghĩa về hành động, chuyển động hoặc thay đổi một cách nhanh chóng - kèm lời diễn giải có phần huề vốn: "Xét câu hỏi của bạn, lá bài có thể gợi ý rằng khi đến thời điểm thích hợp cho một quyết định quan trọng như hôn nhân, mọi việc sẽ bắt đầu diễn ra một cách tự nhiên và nhanh chóng".

Thầy bói AI này cũng không quên bồi thêm một câu kiểu nước đôi để chừa đường lui (như một thầy bói thực thụ) rằng điều quan trọng phải nhớ là "những lá bài tarot chỉ phản ánh những tình huống có thể xảy ra chứ không phải kết quả tuyệt đối".

Faladdin - ứng dụng bói toán của Thổ Nhĩ Kỳ với hơn 20 triệu lượt tải về - bắt nguồn từ một dự án cho vui của nhà sáng lập, nhưng nay đã trở thành công việc kinh doanh toàn thời gian và phải vất vả để đáp ứng số lượng người dùng ngày càng tăng. 

"Một thầy bói thật chỉ có thể tiếp từng khách hàng một. Chúng tôi muốn thứ gì đó giống như xe Uber tự lái, tức là loại bỏ tài xế và chỉ giữ lại chiếc xe" - nhà sáng lập Sertaç Taşdelen nói với trang Rest of World hồi năm 2020. Chiếc xe đó, trong ngữ cảnh này, chính là AI.

Trào lưu bói toán online cũng đang nhen nhóm ở Ấn Độ, nơi những ứng dụng như Taaraka và Bhrigoo từng có lúc đạt mức tăng trưởng người dùng lên đến hai chữ số mỗi tháng. "Taaraka là sản phẩm của AI và học máy. Mọi góc nhìn đều được đánh giá và mức độ chính xác được tiêu chuẩn hóa. Các thuật toán phát hiện các hình mẫu (trong dữ liệu đầu vào của người dùng) và ánh xạ nó tới đầu ra. Cách làm truyền thống thì tốn thời gian và dễ mắc sai sót hơn" - nhà sáng lập Taaraka Jikku Abraham nói với trang Business Today.

Còn trên các mạng xã hội thiên về video như TikTok và Snapchat, thầy bói đã biến hóa thành những bộ lọc (filter) mà người dùng chèn lên nội dung của mình với khả năng tiên tri đủ thứ từ cách mà bạn sẽ chết, tuổi của người yêu tương lai, cho đến liệu cuộc hôn nhân của bạn có bền vững không. 

Một trong những bộ lọc đang thịnh hành nhất với hàng triệu lượt sử dụng đưa ra dự báo bằng cách xóa người yêu hoặc phối ngẫu ra khỏi những bức ảnh chụp chung, được người dùng diễn giải là ám chỉ mối quan hệ này sẽ không thể bền lâu.

"Đây là bản chất và lịch sử của bói toán và cờ bạc. Thẻ bài, xương, lá trà, tất cả các thể loại đồ vật (dù là kỹ thuật số hay không) đều có thể được sử dụng để diễn giải sự thay đổi và sự không chắc chắn - để chơi đùa với câu hỏi điều gì sẽ xảy đến tiếp theo?" - Karen Gregory, giáo sư xã hội học tại Đại học Edinburgh, nói với trang Vox.