Góc trưng bày chặng đường phát triển của Bảo tàng Lịch sử TP.HCM từ 1975 đến nay với chân dung các đời giám đốc - Ảnh: L.ĐIỀN

Dịp này, một triển lãm chuyên đề "Bảo tàng Lịch sử TP.HCM 90 năm hành trình từ ký ức" cũng được khai mạc cùng thời điểm. Triển lãm mang lại cái nhìn tổng quan về lịch sử của bảo tàng kể từ thời kỳ Pháp thuộc, đến giai đoạn chiến tranh Việt Nam, và từ ngày thống nhất đất nước đến nay.

Điểm nổi bật của bảo tàng này ngay từ khi người Pháp vừa thành lập là nơi được tín nhiệm để hội tụ các bộ sưu tập cổ vật "khủng" từ những nhà sưu tập có hạng.

Không kể hai bộ sưu tập mới nhất là sưu tập Vương Hồng Sển và sưu tập Dương Hà - vốn là hai bộ sưu tập nổi tiếng trong giới cổ vật tại Sài Gòn từ trước năm 1975, kể từ khi bắt đầu hoạt động, bảo tàng là nơi lưu giữ các bộ sưu tập của những người Pháp rất nổi tiếng: Sưu tập Holbé (Victor Thomas Holbé: 1857-1927), sưu tập Louis Malleret (1901-1970), sưu tập Paul Aimé Gannay...

Bộ sưu tập hiện vật bằng vàng của Louis Malleret, ông là nhà khảo cổ nổi tiếng người Pháp với tên tuổi gắn liền với cuộc khai quật khảo cổ ở Óc Eo (An Giang) năm 1944 đã phát hiện ra nền văn minh rực rỡ của vương quốc Phù Nam (thế kỷ I - VII) - Ảnh: L.ĐIỀN

Các cổ vật đá quý trong bộ sưu tập của Holbé, sau khi ông qua đời, Hội Nghiên cứu Đông Dương (SEI) đã vận động quyên góp tiền để mua lại bộ sưu tập của ông với giá 45.000 đồng Đông Dương. Bộ sưu tập cùng với hiện vật sẵn có của Hội là cơ sở để thành lập bảo tàng Blanchard de la Brosse - Ảnh: L.ĐIỀN

Trong hành trình 90 năm hoạt động ở Sài Gòn, bảo tàng đã chứng kiến mấy độ thịnh suy trong dòng chảy văn hóa bản địa, góp phần không nhỏ vào việc gìn giữ các di sản và để lại một khối lượng lớn hiện vật quý giá đến tận ngày nay. Bảo tàng Lịch sử TP.HCM hiện có 43.000 hiện vật, trong đó có 12 bảo vật quốc gia đang được lưu giữ tại đây.

Trong giai đoạn đầu kể từ khi ra đời (1929 - 1945), bảo tàng Blanchard de la Brosse mang sứ mệnh "Có mục đích tập trung và gìn giữ tất cả các vật cũ ở Đông Dương có tính cách mỹ thuật và khảo chứng, đặc biệt là những vật tìm thấy trong những dịp đào đất hay làm công tác gì trên địa hạt Nam Kỳ, kể cả những vật điêu khắc riêng biệt mà sự bảo vệ khó thực hiện được chu đáo ở nơi phát hiện vì tình thế, chất liệu hoặc kích thước của vật đó" (Nghị định ngày 24-11-1927 của Thống đốc Nam Kỳ Blanchard de la Brosse về việc thành lập Bảo tàng Nam Kỳ).

Với sự mệnh này, theo nhận định của TS Hoàng Anh Tuấn, "việc khai quật, đào bới, cướp phá các di tích di vật văn hóa của các dân tộc bị đô hộ... trong giai đoạn đầu đã dần bị hạn chế, ít ra là trên văn bản của chính quyền".

Chân dung Jean Bouchot - quản thủ đầu tiên của bảo tàng Blanchard de la Brosse - được giới thiệu tại triển lãm lần này - Ảnh: L.ĐIỀN

Đến giai đoạn tiếp theo với tên gọi Viện bảo tàng Quốc gia Việt Nam (1956 - 1975), bảo tàng cùng với tên tuổi người quản thủ là Vương Hồng Sển là tinh thần "bảo tồn, dung dưỡng tinh thần quốc gia bằng việc mở rộng phòng trưng bày về cổ vật Việt Nam".

Thời kỳ này, ông Vương Hồng Sển nỗ lực cổ xúy cho thú chơi cổ ngoạn, lan tỏa tinh thần sưu tập và bảo tồn cổ vật ra cho công chúng Sài Gòn.

Con dấu và thẻ bài của Hội Nghiên cứu Đông Dương (SEI) - Ảnh: L.ĐIỀN

Từ khi nước nhà thống nhất, bảo tàng Lịch sử TP.HCM tiếp tục phát huy lợi thế là nơi lưu giữ các bộ sưu tập có giá trị, đi đầu trong việc kết nối giới sưu tập tư nhân với bảo tàng trong nhiều đợt triển lãm chuyên đề, khảo cứu và xuất bản các ấn phẩm chuyên môn.

Giai đoạn này cũng đánh dấu sự trưởng thành của bảo tàng ở nhiều phương diện: nâng cấp cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ trong trưng bày theo phong cách hiện đại, mở rộng giao lưu hợp tác quốc tế...

Nhân kỷ niệm lần này, đại diện Hội cổ vật TP.HCM cũng hiến tặng một số hiện vật cho bảo tàng.

Ông Nguyễn Văn Phẩm - Phó chủ tịch Hội Cổ vật TP.HCM tặng hiện vật cho Bảo tàng Lịch sử TP.HCM nhân kỷ niệm 40 năm - Ảnh: L.ĐIỀN

Khách tham quan chuyên đề triển lãm Bảo tàng Lịch sử TP.HCM 90 năm hành trình từ ký ức - Ảnh: L.ĐIỀN

Chuyên đề triển lãm mở cửa tại số 2 Nguyễn Bỉnh Khiêm từ nay đến ngày 31-3-2020.

Giới thiệu hơn 130 cổ vật quý mang đậm dấu ấn lịch sử văn hóa Việt Nam

Các hiện vật được chọn lọc từ những bộ sưu tập của 27 nhà sưu tập cổ vật. Bên cạnh đó còn có một số hiện vật cổ do Bảo tàng sưu tầm từ nhiều năm qua.