Do lương bệnh nhân đền điều trị sốt xuất huyết quá lớn nên hai bệnh nhân này phải nằm giường bệnh tại hành lang Bệnh viện Bệnh nhiệt đới đới trung ương - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Bà Tiến chất vấn: tiền chống dịch (Hà Nội) không thiếu, máy móc không thiếu, chiến dịch diệt lăng quăng cũng tổ chức rồi, vì sao dịch vẫn tăng?

Bảy tháng đầu năm 2017, số mắc sốt xuất huyết cả nước khoảng 80.555 ca, cao gần gấp 3 cả năm 2014 và sắp bằng số mắc cả năm 2016.

Ngành y tế có lúng túng trong kiểm soát dịch, liệu có xảy ra tình trạng vỡ trận trong điều trị cho bệnh nhân sốt xuất huyết...?

Chúng tôi đã đặt những câu hỏi này cho ông Trần Đắc Phu - cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế. Ông Phu nói:

- Dịch sốt xuất huyết có xu hướng ngày càng lan rộng chứ không thu hẹp, kể cả về số quốc gia có dịch và số bệnh nhân. Đến nay có 128 quốc gia, vùng lãnh thổ có dịch, với trên 3 tỉ người sống trong vùng có dịch sốt xuất huyết. Năm nay dịch gia tăng không chỉ ở VN mà ở châu Á thì Sri Lanka tăng rất mạnh, châu Mỹ thì nhiều nước tăng.

Ở VN trung bình mỗi năm có khoảng 100.000 ca mắc, năm nay đến nay đã có gần 80.555 ca mắc và 24 người bệnh đã tử vong.

Ông Trần Đắc Phu - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH Số lượng bệnh nhân chắc chắn sẽ vượt năm 2016. Miền Nam sẽ không tăng nhiều nhưng miền Bắc thì còn tăng. Mục tiêu là khống chế dịch, không để lây lan nhiều thêm; nỗ lực để thay đổi về hành vi, mỗi gia đình, mỗi ngõ xóm đều phải ngăn chặn dịch.

* Tại sao dịch gia tăng mạnh ở VN?

- Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Miền Bắc năm nay ít ngày rét, trong khi miền Nam thì mùa mưa đến sớm. Đô thị hóa và giao lưu đi lại cũng là điều kiện thuận lợi cho sốt xuất huyết lan truyền.

Về môi trường, trước đây trong các nhà chỉ có 5-10 dụng cụ chứa nước, nay có nhà có đến 30 loại dụng cụ chứa nước.

Tại các công trình xây dựng thì các chỗ gồ ghề trên sàn, các bể chứa nước, lán trại... đều có thể phát sinh muỗi và lăng quăng.

* Có một vấn đề là dịch sốt xuất huyết đang bùng phát ở mức độ rất mạnh. Điều này có liên quan đến dự báo dịch chưa sát, thưa ông?

- Chúng tôi đã coi đây là dịch lưu hành và đã dự báo từ đầu năm, các hướng dẫn kỹ thuật là đầy đủ. Chỉ có vấn đề là những hướng dẫn và thông tin về dịch chưa đến được từng gia đình, chưa thay đổi được hành vi của người dân. Quyết liệt chỉ đạo, hướng dẫn dập dịch nhưng người dân chưa tự giác cũng có, mà thiếu kiểm tra, giám sát các tổ nhóm được giao làm nhiệm vụ phòng và dập dịch cũng có.

Tình hình hiện nay phải quyết liệt hơn, nơi nào đã cam kết mà không thực hiện thì phải xử lý. Khu vực nào có dịch, thuộc trách nhiệm của phường xã nào, cá nhân nào phụ trách chống dịch thì phải làm rõ và có biện pháp chế tài. Chỗ nào có công trình xây dựng cơ quan y tế không vào kiểm tra được, mà dịch có chừa chỗ nào đâu? Cho nên chính quyền các cấp phải vào cuộc cùng ngành y tế.

Nguồn: Bộ Y tế - Đồ họa: N.KHANH

* Dịch đã gia tăng từ tháng 5, cách đây gần 3 tháng. Nhưng đến giờ thì nhiều biện pháp phòng chống mới bắt đầu được triển khai, khi đã có 80.555 người mắc bệnh và 24 người tử vong. Có phải có lúng túng trong phòng chống dịch?

- Không phải là lúng túng. Lúng túng là không có giải pháp. Còn ở đây là có nhưng khi triển khai giải pháp chống dịch thì chưa kèm theo các yêu cầu về kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả. Có tình trạng nhân viên vào nhà phun hóa chất diệt muỗi thì chỉ phun ở một vài phòng, không lên tầng, hoặc nhà phun nhà không.

Có nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng này: nhiều địa phương chậm cấp kinh phí, không có kinh phí cho phòng dịch mà khi dịch xảy ra mới cấp kinh phí, lúc ấy thì dịch bùng lên rồi. Khi phun hóa chất, loại trừ lăng quăng chống dịch thì nhiều nơi cũng chưa giám sát, từ đó cũng không phát hiện ai làm sai, mà làm sai cũng không bị chế tài (Hà Nội mới phạt hai người không hợp tác phòng chống dịch - PV).

* Các giải pháp trong thời gian tới như thế nào, thưa ông?

- Chúng tôi hiểu được diễn biến mùa dịch, có giải pháp, có kiểm tra quyết liệt từ đầu năm. Nhưng sốt xuất huyết không giống như các dịch bệnh khác, nếu 2-3 tuần lơ là thì có một lứa muỗi mới và có những ổ dịch mới ngay.

Trong cuộc làm việc của Bí thư Hoàng Trung Hải tại quận Hoàng Mai ngày 10-8, tôi đã đề xuất: hiện Hà Nội đã có đội xung kích phòng chống dịch, do đó phải kiểm tra thời gian các đội tham gia chống dịch, đội nào quản lý khu vực mà vẫn phát sinh dịch thì đội đó phải có trách nhiệm.

Phải lên danh sách là những nhà nào đã loại trừ được lăng quăng, đã phun hóa chất diệt muỗi, nhà nào chưa... Còn nếu cứ không rõ ràng, kiểu đi vận động được thì được không thì thôi sẽ không hiệu quả.

Tiến tới là phải xử phạt: nơi nào để nhiều nước đọng, công trường nào để chỗ ăn ở của công nhân có nhiều ổ bọ gậy, có muỗi nhưng không xử lý sẽ chịu phạt...

* Nhiều bệnh viện phải dành hội trường cho bệnh nhân sốt xuất huyết. Nếu dịch vẫn gia tăng, làm thế nào để người dân được chữa bệnh?

- Tôi được biết chiều 10-8 Bộ Y tế đã có cuộc làm việc với UBND TP Hà Nội. Hà Nội đã rà soát và có thể cung cấp thêm 700 giường điều trị cho bệnh nhân sốt xuất huyết. Nguyên tắc là người có sốt bất thường và sống trong vùng dịch nên đến cơ sở y tế để được thăm khám, xét nghiệm.

Trách nhiệm của cơ sở y tế là phân luồng phân tuyến bệnh nhân, nếu nặng thì chuyển bệnh nhân lên bệnh viện chuyên khoa hoặc tuyến trên, nếu nhẹ thì hướng dẫn và theo dõi. Thế nào là bệnh nặng/nhẹ sẽ tùy theo quyết định của bác sĩ. Còn nếu giữ điều trị cả bệnh nhân nặng, nhẹ cùng nhau thì bác sĩ sẽ rất vất vả, cơ sở y tế thì quá tải và sẽ phát sinh lo lắng cho người bệnh.

20 tỉnh thành có số ca mắc sốt xuất huyết/100.000 dân cao nhất - Nguồn: Bộ Y tế - Đồ họa: N.KHANH