Phóng to

Bà Nguyễn Thị Mai vác bao hàng trên 50kg ở chợ Đồng Xuân (Hà Nội). Theo quy định, từ hôm nay bà không được làm việc nặng này? - Ảnh: Ng.Khánh

Phóng to

Bà Nguyễn Thị Thúy, 45 tuổi, làm việc tại chợ Bình Điền, Q.8, TP.HCM. Hằng ngày từ 21g-6g, ngoài việc kéo cá giao cho khách, bà Thúy cũng như nhiều chị em làm việc tại đây phải ngâm trong nước bẩn nhiều giờ - Ảnh: Quang Định

Đây không phải là lần đầu tiên có quy định không được sử dụng lao động nữ làm một số việc, mà từ gần 30 năm trước (năm 1986), liên bộ Lao động - Y tế đã ban hành thông tư nêu rõ 16 nhóm ngành nghề phụ nữ không được làm. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp, cá nhân thuê người lao động và chính những người lao động ngỡ ngàng vì “chưa từng biết chuyện này”.

Người lao động không biết

Được coi là người phụ nữ hiếm hoi của ngành y tế thực hiện công việc mổ tử thi, bà Đoàn Thị Thẩm, Trung tâm Giám định pháp y tỉnh Cao Bằng, cho biết đây là công việc quá sức của phụ nữ, vậy nhưng bà đã thực hiện công việc này rất nhiều năm rồi và bà thật sự gắn bó với công việc.

“Tôi không nhớ mình đã mổ bao nhiêu tử thi trong hơn chục năm qua, dù có không ít những lúc cảm thấy rất tủi thân, nhưng chưa bao giờ nghĩ mình sẽ thôi không làm công việc này nữa” - bà nói. Bà Thẩm cũng cho biết bà chưa biết gì về thông tư mới này, nhưng “nếu cơ quan sắp xếp một công việc khác thì tôi cũng sẵn lòng làm”.

Khác với bà Thẩm, những nữ nhân công đang làm công việc nặng nhọc tại chợ đầu mối nông sản Bình Điền (nằm trên đường Nguyễn Văn Linh, Q.8, TP.HCM) - một trong những chợ đầu mối nông sản lớn nhất cả nước - đều cảm thấy rất khó tin khi được hỏi về thông tư mới của Bộ LĐ-TB&XH.

Hoàng Thị Vân (18 tuổi, quê Diễn Châu, Nghệ An) làm công việc kéo cá ở khu nhà lồng F, chợ Bình Điền. Hằng ngày, cứ 1g sáng, Vân bắt đầu vào chợ kéo cá. Tiền công cho mỗi khay cá nặng từ 11-15kg Vân kéo được là 3.000 đồng. Vân kể: “Mỗi chuyến em phải cố chất lấy 4-6 khay để được 12.000-15.000 đồng. Chuyến nhẹ chừng 50kg, còn phải kéo khoảng 70-80kg/chuyến cũng là chuyện bình thường. Kéo đến chừng 6g sáng được 150.000-200.000 đồng”.

Khi hỏi nếu không được kéo cá nữa, em sẽ làm gì? Vân buồn buồn nói: “Nếu vậy chắc chỉ có đường về quê làm ruộng thôi. Làm việc khác nhẹ nhàng hơn nhưng tiền công kiếm được chỉ đủ mình em ăn, không còn để gửi về quê cho bố mẹ và bốn đứa em nữa”.

Quản lý lúng túng

Mỗi đêm vựa cá của bà Năm Mọi (từ ô F7 đến F12, khu nhà lồng F) phải thuê đến gần 30 lao động nữ để bốc dỡ, xử lý sơ chế hải sản. Có những công việc như kéo cá từ xe vào kho có thể thay phụ nữ bằng đàn ông nhưng những việc sơ chế, xử lý hải sản thì không thể thay thế.

Bà Hiền, chủ vựa hải sản Cúc Yến, khu nhà lồng F, chia sẻ: “Hầu hết các công việc đều bắt đầu từ chập tối và kết thúc vào khoảng gần trưa ngày hôm sau. Mỗi đêm, vựa nhỏ cũng phải mướn 5-10 người, vựa lớn thì mướn cả mấy chục người. Giờ mà cấm, chúng tôi biết tìm đâu ra lao động bù vào?”.

Khu nhà lồng D và F, ban ngày khi cá tôm đã được chuyển đi tiêu thụ hết vẫn xộc lên mùi hôi thối, tanh ngòm của xác các loại thủy hải sản. Những lao động nữ làm mướn ở đây mỗi ngày đều phải chịu đựng thứ mùi này và ngâm trong nước bẩn nhiều giờ.

Còn ông Đông, giám đốc Trung tâm Pháp y Cao Bằng, thừa nhận là có nghe nói đến việc bảo vệ sức khỏe chị em nhưng ông không hề biết đến thông tư của Bộ LĐ-TB&XH. Ông Đông cho biết hiện tại cả tỉnh Cao Bằng chỉ có ba cán bộ pháp y mổ tử thi. “Theo quy hoạch cán bộ thì cần phải có ít nhất bốn người. Trung tâm chưa bao giờ đủ người cả, nhưng nếu pháp luật quy định như thế thì phải bố trí công việc khác cho chị Thẩm sau khi có ý kiến chỉ đạo của sở” - ông Đông nói.

__________________

Chỉ áp dụng trong trường hợp có quan hệ lao động

Ông Bùi Đức Nhưỡng, phó cục trưởng Cục An toàn lao động (Bộ LĐ-TB&XH), nhấn mạnh như vậy khi trao đổi với Tuổi Trẻ về danh mục công việc không sử dụng lao động nữ. Ông Nhưỡng nói:

- Thứ nhất, tôi xin khẳng định đây không phải danh mục được xây dựng hoàn toàn mới hay lần đầu tiên quy định công việc không sử dụng lao động nữ. Trước đây danh mục công việc không sử dụng lao động nữ đã được thông tư liên tịch số 40/2011 do Bộ Y tế ban hành, trong đó về danh mục công việc cũng quy định như hiện nay. Còn thực tế, do Bộ luật lao động có thay đổi quy định thẩm quyền ban hành danh mục công việc là Bộ LĐ-TB&XH, vì vậy khi xây dựng thông tư Bộ LĐ-TB&XH không tăng thêm danh mục công việc mà chỉ làm rõ và chi tiết hơn đối với từng ngành nghề.

* Thực tế có khá nhiều phụ nữ vẫn đang làm công việc nằm trong danh mục 77 công việc không sử dụng phụ nữ. Đã có ý kiến băn khoăn về tính khả thi của thông tư, ông nghĩ sao?

- Thứ nhất, trong quá trình xây dựng danh mục, chúng tôi nhận thức rất rõ, với quá trình phát triển thường xuyên của công nghệ hiện nay, nhận thức của mình ở giai đoạn này có thể là ngành nghề này nguy hại cần cấm nhưng ở giai đoạn sau chưa chắc đã là nguy hại, hoặc ngày xưa cho rằng nguy hại nhưng bây giờ thấy chưa phải nguy hại. Vì vậy khi rà soát, bổ sung đã thực hiện rất kỹ để đảm bảo khi ban hành có tính khả thi cao nhất. Do vậy, với danh mục 77 công việc không sử dụng lao động nữ đã ban hành, đây là danh mục có tính khả thi cao để áp dụng.

Thứ hai, khi xây dựng danh mục, chúng tôi đã quy định khá rõ về đối tượng áp dụng. Thật ra với danh mục này, phụ nữ chính là người thụ hưởng. Có thể có người nhầm tưởng là tất cả những việc trong danh mục là cấm hết đối với phụ nữ, nhưng thực tế không phải vậy. Cần xem rõ đối tượng áp dụng, trong đó ghi rõ là áp dụng với những trường hợp có quan hệ lao động, sử dụng lao động như doanh nghiệp, hợp tác xã... Còn những trường hợp tự quản thì Bộ luật lao động không điều chỉnh tới, vì vậy thông tư cũng không điều chỉnh tới.

* Từ ngày 15-12, danh mục 77 công việc không sử dụng lao động nữ sẽ có hiệu lực thi hành. Xin hỏi việc kiểm tra và chế tài đối với những đơn vị vi phạm sẽ được thực hiện ra sao, thưa ông?

- Đương nhiên trong quá trình thực hiện sẽ phải có kiểm tra. Tôi xin nói rõ là việc kiểm tra sẽ được thực hiện với những trường hợp có sử dụng lao động, có quan hệ lao động. Đây là cơ sở để khi các đơn vị kiểm tra, thanh tra thực hiện việc xử phạt, xử lý các trường hợp vi phạm. Còn việc chế tài, xử phạt sẽ áp dụng theo nghị định 95/2013 quy định rất chi tiết về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động.