Bản đồ Burundi

1. Thân thiện và nhiệt tình

Bất kỳ người nào bạn gặp trên đường cũng có thể tươi cười và nói với bạn "Bwakeye / Mwaramutse!" (Xin chào!). Khi cần hỏi đường và nhờ giúp đỡ mọi người dễ dàng nhận lời. Họ cũng có thể vì bạn mà thay đổi lịch trình, đi cùng bạn tới nơi bạn muốn đến trước sau đó mới quay lại con đường của mình.

Nếu gặp ôtô bị chết máy, các thanh niên nhiệt tình kéo đến mở nắp xe, kiểm tra xe như một người... thợ sửa xe chuyên nghiệp. Sau khi giúp bạn xong  thì họ vui vẻ nói xin chào và đạp xe rời đi.

Chỉ tập nói "Bwakeye / Mwaramutse!" là bạn có thể kết bạn với người dân ở đất nước này. Ảnh: Mai Linh

2. Không bao giờ... đúng giờ

Nếu bạn nào sang Burundi (hoặc các nước Đông Phi) làm văn phòng và tuân theo nội quy giờ giấc của công ty thì chắc phải sinh hoạt một thời gian mới hiểu hết được văn hóa giờ giấc ở nước này.

Nếu bạn hẹn một đối tác đến bàn công việc và nghe người này nói "Tôi đang đến!" thì điều này có nghĩa là khoảng một đến hai giờ sau bạn mới thấy được người.

Khi bạn vào nhà hàng ăn uống, bạn gọi món xong thì chắc chắn phải đợi từ 30 phút trở lên. Nếu người phục vụ nói với bạn là "Năm phút nữa" điều đó có nghĩa là... 20 phút hoặc hơn.

Có những nhà hàng bạn phải đợi tận... 2 giờ đồng hồ thì thức ăn mới bắt đầu được phục vụ. Tôi thường hát nhại đùa vui rằng "Đừng tin những gì người Burundi nói" khi chờ món ăn là vì vậy...

Chờ tí nhé, tôi đang đạp xe đạp đến nơi hẹn. Ảnh: Mai Linh

3. Khách hàng chẳng là thượng đế

Lẽ thường chỉ cần bạn gọi đến một công ty nào đó và nói với họ là bạn muốn mua hàng hoặc muốn ký hợp đồng thuê mướn, dịch vụ… Chỉ trong một vài tiếng đồng hồ sau các thứ bạn cần sẽ được mang tới tận văn phòng.

Còn Burundi rất lạ, nếu bạn muốn mang lại lợi ích, tiền bạc cho một tổ chức, công ty nào đó thì bạn phải là người chủ động mọi việc.

Ví dụ bạn đi thuê không gian của một nhà hàng cho tiệc của mình thì tất cả giấy tờ, hợp đồng, thủ tục, tiền bạc đều phải mang đến tận nơi và phải xin cuộc hẹn. Tất cả phụ thuộc hoàn toàn về phía nhà cung cấp. 

Nếu làm phật ý có thể họ thà chấp nhận không có số tiền đó chứ không chịu làm thủ tục cho bạn thuê nữa.

Hoặc trường hợp như bạn vào quán café, thực đơn của quán này có món nước ép cam và cà rốt. Nếu nói với phục vụ là bạn đau dạ dày không thể uống cam, họ sẽ giữ nguyên tắc "cam cà rốt" thì nhất định phải là cam và cà rốt (hoặc ngược lại), còn nếu bạn "lăn tăn" với món đó, họ sẽ đề nghị bạn đi nơi khác.

Bạn đi mua hoa cũng nên hỏi thử họ có bán nhiều loại vào một bó không nhé? Ảnh: Mai Linh

4. Xin xỏ khắp mọi nơi

Một số người dân có thói quen xin xỏ là điều không thể tránh. Do vậy bạn sẽ đừng quá ngạc nhiên khi một người làm văn phòng, quần áo bảnh bao, có lương hàng tháng cũng dễ dàng... ngửa tay xin bạn bất cứ thứ gì họ muốn.

"Câu chuyện nhỏ của tôi" mà họ nói với bạn sẽ là: "Hôm nay tôi hư xe hay tôi mất hết tiền". Hoặc "Ông bà, cha mẹ tôi mới mất, bạn có thể giúp đỡ tôi không?"...

Suy nghĩ của người dân rất đơn giản, họ có thể xin bất cứ thứ gì họ muốn. Còn việc cho hay không đó là quyền của bạn. Không ai trách móc ai hay bị phiền lòng gì cả nếu bạn không giúp họ.

Trẻ em Burundi

5. Ưu tiên số 1 cho người đi bộ

Tại đất nước Burundi này chưa có nhiều cột đèn giao thông. Ý thức giao thông của người dân là nhường nhịn nhau, hạn chế bóp kèn.

Có hôm ngay giữa ngã ba đường, chỉ có hai chiếc xe cứ nhường nhau mà kẹt lại một dòng ở phía sau. Và lẽ thường, khi người điều khiển xe trông thấy bạn đi bộ từ xa, họ sẽ giảm tốc độ để nhường đường.

Nếu bạn có ngơ ngác lỡ trớn băng qua đường mà quên ngó nghiêng hai bên thì cũng không bị bác tài nào la mắng.

Họ chỉ nói với bạn làm như thế rất nguy hiểm và tự bạn sẽ cảm thấy áy náy mà cẩn thận cho lần sau. Dù bất cứ tình huống nào thì người đi bộ cũng được ưu tiên hàng đầu.

Trên những tuyến phố khá cũ kỹ, nguyên tắc ưu tiên cho người đi bộ vẫn là số 1 ở Burundi. Ảnh: Mai Linh

6. Không đánh nhau

Khi đi ngoài đường phố ở Burundi, bạn sẽ thường nghe tiếng la ó ồn ào của một đám thanh niên, ai nấy đều cao to lực lưỡng lao sầm vào nhau thật đáng sợ. Nhưng khi nhìn kỹ bạn sẽ nhận ra họ chỉ... xô đẩy nhau như đang chơi bóng bầu dục chứ không đánh nhau.

Họ cứ đẩy qua đẩy lại cả một buổi đến khi nào "chán thì... giải tán". Bạn sẽ thấy họ nóng giận đỏ mặt tía tai nhưng nhất định là không đánh nhau.

Sau này tôi mới hiểu, người Burundi hiếm khi có chuyện đánh nhau hay đâm chém vì xích mích cá nhân do có thể luật ở đây phạt rất nặng cho những tội ăn cắp vặt hay đánh nhau.

7. Không sống về đêm

Rất nhiều nơi ở Burundi, việc không có điện, không có nước và không có Internet là điều bình thường. Tất cả sinh hoạt phố xá sẽ dừng lại sau 6 giờ chiều. Bạn sẽ không tìm thấy siêu thị nào mở cửa, không tìm thấy hàng quán để mua nước, thậm chí đi trong thành phố mà cứ tưởng như mình đang ở miền quê xa xôi vì màn đêm bao phủ.

Nếu có ý định du lịch đến các quốc gia nghèo của Châu Phi bạn hãy sẵn sàng cho điều này khi đến Burundi. Còn tôi thì khi rời đi cũng thấy nhớ rất nhiều về những điều tưởng như là... chuyện cổ tích chỉ có ở Phi Châu!

Ở Burundi không chỉ có nắng và gió...

... mà còn có hồ Tanganyika mát lạnh vào mùa hè