Tạm chia phản ứng phụ vaccine thành 3 nhóm: quá mẫn,  đáp ứng miễn dịch và phản ứng hiếm gặp.

-Quá mẫn/dị ứng, có pha nhanh chậm, nhưng là nhóm sớm nhất, tức thì như sốc phản vệ. Hạn cho  nhóm này khoảng 3 ngày sau tiêm.

-Đáp ứng miễn dịch là nguồn phản ứng phụ chủ lực. Đổ đồng người tiêm có 10 ngày để nếm trải những khó ở chính chủ này.

-Phản ứng hiếm gặp, thời sự như đông máu/giảm tiểu cầu ( 4 - 28 ngày ), và viêm cơ tim (2- 4 ngày) của vaccine viral vector và mRNA.

Như vậy, tạm tính, người tiêm có tròm trèm 1 tháng  đối mặt với phản ứng phụ các loại, trong đó đông máu /giảm tiểu cầu-xu hướng chậm chân nhất.

Căn bản vẫn là  các phản ứng miễn dịch thông thường (sốt, ớn lạnh, mệt mỏi, đau đầu...). Đại để, đây là kết quả tương tác giữa cơ thể và hệ miễn dịch thời chiến. Sốt là minh họa tiêu biểu. Tựu trung, mức độ cũng như thời điểm xuất hiện của phản ứng phụ tùy độ khỏe của 2 cơ địa: cơ địa cơ thể và cơ địa của hệ miễn dịch. Điều này giải thích vì sao thanh niên đau mình nhức mẩy hơn cô bác sau mũi tiêm.

Quay lại tim đường. Vậy việc phản ứng phụ xuất hiện muộn lành dữ ra sao? Chuyện này lắm ngả nhiều lối. Lại phải phân đôi cớ sự có hay không liên quan vaccine. 

*Liên quan vaccine. Trước hết phải kể hội chứng đông máu/giảm tiểu cầu, có tận 4- 28 ngày diễn biến.  Kế là các phản ứng phụ muộn, do người thế này kẻ thế khác. Minh họa cho biết về cơ địa. Chẳng hạn một  số người có ngưỡng đau cao hơn số đông, nên họ thường ít đau đầu, đau cơ hơn, chứ không phải hoàn toàn có phản ứng phụ nào.

Nguồn khác vừa do vaccine vừa không do vaccine. Đơn cử, vì sát trùng kém khiến chỗ tiêm bị nhiễm trùng, nên các phản ứng phụ nhầm là muộn, thật ra là triệu ứng nhiễm trùng “vết mổ”. Chuyện còn đơn giản nữa, đó là phản ứng phụ đã có trước nhưng trở nặng sau đó. Đơn cử do tương tác thuốc mà người ta dùng chữa bệnh mạn tính.

*Không liên quan vaccine. Dễ đoán đó là một ca nhiễm đột phá. Như đã biết, miễn dịch sau mũi 1 vaccine khá phải chăng, và cần thời gian đạt hiệu lực tối đa. Xui rủi, dính  SARS-CoV-2 ngay trước, trong và sau mũi tiêm chân ướt chân ráo, thì cái gọi là phản ứng phụ rất có thể  chính là triệu chứng mắc Covid-19. Biến thể Delta có dấu chứng lâm sàng khác mơ hồ, càng  dễ nhầm sốt, mệt sau tiêm.

Chốt hạ, không sớm không muộn, đó thuần là một vấn đề sức khỏe bất kỳ (cảm mạo, dị ứng thời tiết, viêm xoang tái phát ..), thực không dính miếng da đến vaccine.

Suy đi xét lại, không chắc chắn, nhưng nghiêng nhiều về hướng đó là phản ứng không liên quan vaccine, hoặc mượn tay vaccine nhiều hơn. Nếu đúng, cái nhìn và cách đối xử với chúng có phần khác. Tất nhiên hay nhất là phân định rõ  nhưng không dễ. Nặng nhẹ khó định, dù thế nào cần nâng mức cảnh giác và theo dõi sát những ể mình gõ cửa muộn này. Thuốc men, nếu cần với giảm đau, chườm mát thông thường.Tình hình không ổn, liên hệ ngay cơ sở y tế gần nhất.

Nhắc thêm một chút về hội chứng huyết khối/giảm tiểu cầu. Theo khuyến cáo sau tiêm, nhất là sau mũi AstraZeneca, J&J, người dùng cần theo dõi  trong 28 ngày các triệu chứng phù chân/tay ( tắt mạch chi), tức ngực/khó thở ( thuyên tắc phổi), đau bụng dai dẳng ( tắt mạch cơ quan), đau đầu/nôn ói/ nhìn mờ /co giật/liệt nửa người (tắt mạch não). Đây là phản ứng nghiêm trọng nhất trong các phản ứng muộn.