Tôi được chứng kiến con đường bù lún mỗi năm, những mảnh ruộng dần mọc lên cao ốc, từng khu dân cư từ vắng lặng đến sôi động, đông đúc lại thêm cơ duyên nghề nghiệp được tìm hiểu về sự đổi thay, được gặp những người đã trực tiếp xắn tay làm từ ngày đầu. Đất ở mà thành đất thương…

Thành phố mới trên đất xưa

Cột mốc 50 năm là dài quá với vùng đất này. Tính từ 30 năm trở về trước, sang Nhà Bè chưa có cầu Kênh Tẻ, Rạch Đĩa, chưa có đường Nguyễn Hữu Thọ, sang Bình Chánh chưa có cầu Nguyễn Tri Phương, Chánh Hưng, đường Phạm Hùng. 

Đường đi khó đúng là vì ngăn sông cách ruộng. Hiệp Phước, Long Thới - Nhà Bè, Bình Hưng, Đa Phước - Bình Chánh những năm ấy xuất hiện trên Tuổi Trẻ với bài viết về những đứa trẻ lặn lội trong rừng lá bắt cua bắt còng, những đứa trẻ mơ tương lai với nghề chằm lá, những thanh niên ban ngày lặn sông, tối tối bày mâm rượu trắng, lớp học họp theo con nước lớn - ròng và học trò phải chèo ghe đi từ 5h sáng… 

Cách một con sông mà ánh đèn thành phố khó rọi tới nơi đây. Thế rồi bắt đầu từ những năm 1990 mọi thứ bắt đầu thay đổi, phát triển với tốc độ ngày càng nhanh.

Sống cả đời trên đất Tân Thuận Tây, thầy giáo già Tư Nhãn nhớ những ngày ông khấp khởi ra xem máy xúc, máy ủi, xe tải chở đất, chở đá san nền để làm Khu chế xuất Tân Thuận. 

Hàng triệu khối đất đá đã đổ xuống đầm lầy để khu chế xuất đầu tiên của cả nước hình thành, đi vào hoạt động, hiệu quả vượt trội, làm hình mẫu cho những khu chế xuất khác, làm nền phát triển cho cả khu vực Nhà Bè, Bình Chánh, sang cả Cần Giờ, Long An. Từ Khu chế xuất Tân Thuận, đường Bắc Nhà Bè - Nam Bình Chánh (tức đại lộ Nguyễn Văn Linh) được phóng thẳng tắp 18km. 

Từ Khu chế xuất Tân Thuận, Nhà máy điện Hiệp Phước, cảng Hiệp Phước đã được xây dựng và phát triển. Từ Khu chế xuất Tân Thuận, khu đô thị Phú Mỹ Hưng đã hình thành và ngày càng mở rộng, ngày càng hoa lệ; đại lộ Nguyễn Văn Linh đã nối hai đầu quốc lộ - cao tốc từ miền Tây tới miền Đông, tới các cảng, hơn 20 năm gánh vai trò trục lộ huyết mạch vành đai thành phố; những khu dân cư mới mọc lên cao vút dọc Nguyễn Văn Linh, Nguyễn Hữu Thọ, Phạm Hùng… 

Đổi thay đã mang đến cho Nhà Bè, Bình Chánh những cư dân mới, việc làm mới, đời sống kinh tế - xã hội hoàn toàn khác xưa.

Một lần thuê thuyền đi khảo sát bờ sông Rạch Đĩa, dăm ba câu chuyện với anh lái thuyền Năm Phương kéo chúng tôi về tới mấy mươi năm. Khoát tay chỉ lên những dãy biệt thự, trường học san sát bờ sông khu Phú Mỹ Hưng, anh kể: "Khu vực này trước đây là rừng lá, là ruộng của gia đình tôi. 

Từ đời ông bà ngoại, ông bà nội chúng tôi đã sống ở đây rồi, tất nhiên là nghèo, cực lắm. Lúa làm mỗi năm một vụ, thời gian còn lại đi cắt lá dừa, chài lưới trên sông. Rồi khu vực được quy hoạch, mấy anh chị em được đền bù, được đi học nghề tìm những việc làm khác, di dời lên khu dân cư mới ở Tân Kiểng, mấy đứa nhỏ con - cháu có trường để đi học đủ cấp…".

Sau mười mấy năm làm thợ, anh Năm Phương lại muốn quay về đắm mình vào dòng sông quê. Anh đóng mới con thuyền, xuống sông thả lưới, có khách muốn đi chơi sông thì hóa thân thành hướng dẫn viên du lịch không chuyên.

Vừa thả tay cho thuyền lượn theo con rạch, anh tâm sự: "Từ dưới sông ngó lên bờ thấy những chủ nhân mới của khu này, đôi khi tôi cũng chạnh lòng. Nhưng cuộc thay đổi là như vậy, vùng đất đã lột xác thật sự rồi, mình tìm một vị trí phù hợp với mình thôi, cái được nhất là con cái đã có điều kiện học tốt hơn để có tương lai khác".

Cơ duyên từ ánh mắt trẻ

Tương lai của những đứa trẻ cũng chính là xuất phát điểm trong tư tưởng của những người đầu tiên bắt tay vào công cuộc thay đổi Nhà Bè. Ấy là khi ông Phan Chánh Dưỡng đọc được bài báo viết về những đứa trẻ Nhà Bè ước mơ làm nghề chằm lá. 

"Vùng đất chỉ cách thành phố mấy kilômet, gần sông gần cảng mà không cho nổi con trẻ một ước mơ đẹp?", con người thầy giáo trong ông day dứt hỏi con người đang đau đáu làm những dự án kinh tế. Đến khảo sát, nhìn vào mắt những đứa trẻ ông càng thêm quyết tâm. Ông đưa những nhà lãnh đạo thành phố đến. 

Ông đưa những nhà đầu tư mà mình tin tưởng đến. Thêm một người nữa nhìn vào mắt các em bé hồn nhiên chạy ra xem người lạ. 

Ông Lawrence S. Ting sau khi chia kẹo cho bọn trẻ đã quay lại bảo: "Nhìn sự hồn nhiên, trong sáng, vui vẻ của chúng, tôi tin đất nước anh có tương lai tươi sáng". Hợp đồng đầu tư xem như đã được chốt từ lúc ấy.

Hôm nay, ông Phan Chánh Dưỡng đã soạn ra cả tập bài giảng cho các lớp cao học kinh tế từ kinh nghiệm vượt qua những thiên nan vạn nan trên con đường tiên phong làm kinh tế trên đầm lầy, biến rừng lá thành khu đô thị kiểu mẫu. 

Những bài học đều có thể học được từ cách nhìn nhận cơ hội, lập dự án, đề xuất chính sách, thuyết phục nhà quản lý, nhà đầu tư… Khó tiếp thu và học theo nhất chính là nhiệt tâm trong sáng mà ông đã nuôi giữ được suốt bao năm đồng hành với công cuộc xây dựng nên vùng đất mới Nam Sài Gòn với bao nhiêu cơ hội làm giàu. 

Ông tâm sự: "Cơ hội để làm giàu ư? Rất dễ, chính tôi đã trao cho bao nhiêu người cơ hội giàu có khi đến làm ăn trên đất này nhưng với riêng tôi thì không. Tôi đã được trao cho cơ hội chung tay xây dựng thành phố, được góp phần cho những đứa trẻ nơi đây đổi đời, như thế là quá nhiều rồi. Cơ hội quý giá để được làm việc lớn lao ấy tôi không thể mạo hiểm để nó có thể bị tổn hại, bị mất đi".

Nhắc đến đóng góp cho sự đổi thay của thành phố hôm nay, những người theo dõi, quan sát không thể không nhắc tên Phan Chánh Dưỡng và ông thì lại nhắc tên những người khác đã cùng chung tay với mình: ông Võ Văn Kiệt, Võ Trần Chí, Lawrence S. Ting, nhóm Thứ Sáu… 

Về hưu nhưng ông vẫn tiếp tục rong ruổi khắp mọi miền đất nước với những hoạt động của Quỹ từ thiện Lawrence S. Ting, đi tìm cơ hội phát triển từ ánh mắt của những đứa trẻ như cơ duyên năm xưa, mang những câu chuyện một đời cống hiến của mình truyền lửa cho lớp trẻ. Thành phố đã đổi thay và đất nước sẽ đổi thay từ những nỗ lực và hy vọng như vậy.

-------------------------------

Chúng tôi đến công trường xây dựng cầu Sài Gòn 2 lúc công nhân đang tất bật thi công. Đây là công trình cực kỳ quan trọng giảm bớt áp lực cho cầu cũ quá tải suốt nhiều năm.

Kỳ tới: Cầu Sài Gòn mới cho thành phố thêm vươn xa

50 năm Sài Gòn - TP.HCM - Kỳ 6: Đường Phạm Văn Đồng đi sân bay nhanh ơi là nhanh

Dài gần 14km với 12 làn xe, đường Phạm Văn Đồng với cây cầu Bình Lợi sừng sững bắc qua sông Sài Gòn như một biểu tượng đón chào tất cả mọi người.