Năm 1994, thị trấn Bến Quan được thành lập trên cơ sở dân số của 12 đội sản xuất thuộc Nông trường Quyết Thắng.

Dân số được nhập về thị trấn Bến Quan nhưng đất đai, địa giới hành chính lại không sáp nhập. Do vậy ngay từ ngày đầu thành lập, một nửa số hộ dân thị trấn này bỗng trở thành dân xâm cư khi có hộ khẩu thị trấn nhưng sinh sống trên đất xã khác.

30 năm qua, chính quyền thị trấn Bến Quan và huyện Vĩnh Linh tìm cách sáp nhập địa giới hành chính để chấm dứt nhiều hệ lụy từ tình trạng này nhưng chưa được.

Chủ tịch UBND thị trấn Bến Quan Dương Đình Quang cho hay năm 2013, thị trấn xây dựng đề án mở rộng địa giới ôm trọn toàn bộ địa giới của các khóm xâm cư. 

Tuy nhiên, xã Vĩnh Khê là xã đặc thù miền núi với 100% dân số người Vân Kiều nên không thể cắt đất về thị trấn. Đề án này bị dừng lại.

Năm 2019, Huyện ủy Vĩnh Linh thay đổi đề án, mở rộng Bến Quan về phía nam, nhập ba thôn của xã Vĩnh Hà (có người dân xâm cư). Còn xã Vĩnh Khê giữ nguyên địa giới hành chính, 202 hộ dân vẫn tiếp tục xâm cư.

Tình trạng xâm cư gây nên nhiều vấn đề trái khoáy cho cả người dân và chính quyền. "Chính quyền gặp khó về quản lý đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đầu tư hạ tầng... khó đảm bảo hết quyền lợi cho người dân", ông Quang cho hay.

Dân của thị trấn nhưng sống trên xã khác nên mỗi khi đầu tư hạ tầng như nhà văn hóa, điện đường, trường trạm... cũng nhiêu khê. 

Hay khi có tranh chấp đất đai, thị trấn Bến Quan phải phối hợp nhờ xã bạn đứng ra giải quyết. Một số thủ tục người dân phải giải quyết ở cả thị trấn và xã đang xâm cư.

Có 381 hộ dân diện này không thể làm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Ông Trần Trọng Toàn, 60 tuổi, là người dân khóm 2, thị trấn Bến Quan nhưng đang xâm cư trên xã Vĩnh Khê. 

Trước mặt nhà ông là con đường nhựa chia đôi khóm 2, phía bên kia đã được cấp sổ đỏ, phía còn lại trầy trật thủ tục.

Bà Hồ Thị Ngoan - cán bộ địa chính xã Vĩnh Khê - cho hay đất ở các khu vực này không được đưa vào địa giới của các thôn, không có địa chỉ thửa đất nên không thể làm sổ đỏ.

"Vừa rồi có hướng dẫn của cấp trên, chúng tôi sẽ đưa các khu đất xâm cư vào các thôn gần nhất để quản lý. Người dân Bến Quan khi muốn cấp sổ đỏ, xã Vĩnh Khê sẽ phối hợp lấy ý kiến khu dân cư để ra sổ", bà Ngoan nói.

Trên 23.000 sổ đỏ đã ký tại Quảng Trị nhưng chưa ai nhận

Quảng Trị hiện còn tồn 23.196 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) tại các địa phương. Cơ quan chức năng sẽ mời người dân đến nhận sổ đỏ và hoàn thành trong năm 2024.