Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ trao đổi tại hội nghị - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Tại hội nghị trực tuyến với 63 điểm cầu về vấn đề an toàn trường học, phòng chống diễn ra ngày 17-4, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ nói "ngành GD-ĐT phải xác định trách nhiệm và đi tiên phong trong việc tìm giải pháp giải quyết".

Ông Nhạ cũng cho rằng cần có những giải pháp đi sâu vào hoạt động chuyên môn để giải quyết vấn nạn này, không "chống theo phong trào".

Tỉ lệ học sinh bị bạo lực ở mức cao

PGS.TS Trần Thành Nam, Trường ĐH Giáo dục (ĐH Quốc gia Hà Nội), đưa ra những con số rất đáng suy nghĩ. Số liệu của Plan International và Trung tâm Nghiên cứu quốc tế về phụ nữ (ICRW) khảo sát trên 5 quốc gia là Campuchia, Việt Nam, Indonesia, Pakistan và Nepal cho thấy cứ 10 học sinh thì có 7 em từng bị bạo lực học đường.

Chỉ tính trong 6 tháng (từ tháng 10-2013 đến tháng 3-2014), số học sinh bị bạo lực (tinh thần, thể xác...) tại trường học của Indonesia là 75%, Việt Nam đứng thứ hai với 71%.

Theo ông Nam, bạo lực với trẻ em và người vị thành niên xảy ra không riêng ở Việt Nam mà nhiều quốc gia khác. Đó cũng là lý do các quốc gia đều có những giải pháp tầm quốc gia để ngăn ngừa.

Trong bài phát biểu về thực trạng và ứng phó với tình hình mất an toàn và bạo lực học đường, ông Bùi Văn Linh, phó vụ trưởng Vụ Công tác HSSV (Bộ GD-ĐT), cho biết Bộ GD-ĐT đã ban hành đến 25 văn bản liên quan tới phòng chống bạo lực học đường, mới nhất là chỉ thị về việc tăng cường giải pháp phòng chống bạo lực học đường trong cơ sở giáo dục của bộ trưởng ban hành ngày 16-4.

Nỗ lực là có nhưng tình trạng mất an toàn và bạo lực học đường vẫn gia tăng, thậm chí xuất hiện những vụ việc có mức độ nghiêm trọng.

Ông Lê Văn Quý - phó chủ tịch UBND tỉnh Điện Biên - khẳng định công tác tuyên truyền về phòng chống bạo lực học đường chưa hiệu quả, nhiều văn bản nhưng việc tổ chức thực hiện đạt hiệu quả thấp.

Ông Quý dẫn chứng ngay cả chỉ thị mới đây của bộ trưởng Bộ GD-ĐT về nội dung này thì có khi nhiều giáo viên cũng không biết. Việc không tiếp cận đến nơi đến chốn các văn bản, quy định làm cho việc thực hiện ở nhiều nơi còn lỏng lẻo. Tuy nhiên, không thể đổ hết lỗi cho ngành giáo dục mà cần sự phối hợp, trợ sức mạnh mẽ từ gia đình và xã hội.

Ông Quý cũng đề nghị Bộ GD-ĐT phối hợp với Bộ Thông tin - truyền thông quản lý nhà mạng, không để các nội dung, clip xấu lan truyền, trong đó các clip về bạo lực học đường phải được xóa ngay, không gây những tác động xấu đến học sinh.

Cũng bày tỏ quan ngại về sự "bùng nổ không gian mạng", GS.TS Nguyễn Văn Minh, hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, cho rằng việc thiếu kiểm soát không gian mạng là một lỗ hổng lớn, gia tăng nguy cơ cho học sinh bị xâm hại bởi những vấn đề tiêu cực, trong đó có bạo lực.

Học tôn trọng, yêu thương, trách nhiệm...

Ông Nguyễn Văn Hòa - chủ tịch HĐQT Trường THCS&THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm, Hà Nội - cho rằng thay vào việc chỉ kỷ luật giáo viên, xử phạt học sinh khi sự việc đã xảy ra thì phải đi tìm một giải pháp tích cực hơn như đưa giá trị sống vào dạy trong nhà trường phổ thông, như một môn học chính khóa - cách mà trường đã làm và khá thành công.

Trước đó, TS Nguyễn Tùng Lâm, chủ tịch hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng, cũng có chung kiến nghị này, xuất phát từ chính thực tiễn của trường mà ông điều hành. Theo các nhà giáo thì những giá trị tôn trọng, yêu thương, trách nhiệm... là những nền tảng quan trọng để thầy cô giáo và học sinh hướng đến một môi trường lành mạnh hơn, không có bạo lực.

Ông Nguyễn Văn Phê, giám đốc Sở GD-ĐT Hưng Yên và bà Nguyễn Thị Diễm Thu, phó giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM, đều chia sẻ những việc đã làm và đề xuất giải pháp tăng cường vấn đề tư vấn, hỗ trợ tâm lý đối với cả giáo viên và học sinh, bồi dưỡng cho giáo viên, nhất là giáo viên chủ nhiệm kỹ năng xử lý các tình huống sư phạm.

Bà Thu cho biết nhiều nhà trường ở TP.HCM hiện đã triển khai các chương trình tư vấn cho học sinh kỹ năng tự vệ để sinh tồn, khả năng tự phục vụ, chia sẻ cộng đồng. Bên cạnh đó là sự chia sẻ kinh nghiệm, cùng phối hợp hỗ trợ học sinh giữa các nhà trường và cha mẹ.

Bà Thu cho biết bắt đầu từ năm 2012 đến nay, hầu hết các trường học đều có cán bộ tư vấn tâm lý và vì được can thiệp sớm nên tình trạng bạo lực giảm nhiều.

Bà Nguyễn Thị Hằng, giám đốc Sở GD-ĐT Thanh Hóa, cho biết UBND tỉnh đã đồng ý mở khóa đào tạo, tập huấn riêng cho giáo viên chủ nhiệm vì xác định vai trò của giáo viên chủ nhiệm rất quan trọng trong việc nắm bắt tâm lý, can thiệp sớm để ngăn chặn bạo lực.

GS Nguyễn Văn Minh cho biết ngoài nhiệm vụ bồi dưỡng, tập huấn cho giáo viên để có năng lực trở thành "nhà giáo dục", Trường ĐH Sư phạm Hà Nội tới đây sẽ dự báo các tình huống sư phạm có thể xảy ra để các nhà trường có sự chuẩn bị, xử lý tốt trong thực tế.

Trong khi đó, bà Vũ Thị Thu Thủy - phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh - cho biết đang khuyến khích các trường, nhất là trường tư lắp đặt hệ thống camera giám sát để phụ huynh học sinh yên tâm quan sát các hoạt động giáo dục, chăm sóc trẻ trong nhà trường.

Tình hình đang rất "nóng"

Đại tá Phạm Mạnh Thường - phó cục trưởng Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an)

Đại tá Phạm Mạnh Thường - phó cục trưởng Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an) - đánh giá tình hình bạo lực học đường đang rất "nóng". Tuy không nói số liệu cụ thể gần đây, nhất là quý 1-2019 do đó là "số liệu phản cảm", nhưng đại tá Thường cũng cho biết tính từ năm 2010 đến nay, các vụ vi phạm pháp luật, bạo lực học đường liên quan đến nhà trường chiếm tỉ lệ lớn trong các vụ vi phạm hình sự. Trong đó có những vụ việc nghiêm trọng về dâm ô trẻ em nữ, dâm ô trẻ em nam, bạo lực ngay tại lớp học.

Nhiều vụ việc xảy ra rất đáng tiếc, có khi chỉ từ việc "nhìn đểu", ghen tị vì bạn mặc quần áo đẹp hơn, rồi tuổi yêu đương nảy sinh ghen tuông... cũng gây xích mích, bạo lực, thậm chí dẫn đến án mạng...

Tuy nhiên, ông Thường cho rằng cần có những mô hình riêng, chứ không thể có công thức chung vì trường thành phố khác trường miền núi... Việc quan sát, tìm hiểu hoàn cảnh học sinh, ngăn chặn những hành vi xấu ngay khi còn ở dạng manh nha rất quan trọng.

Hiện tại, ngành công an đã chỉ đạo lực lượng công an các cấp vào cuộc, giám sát địa bàn xung quanh, phối hợp với ban giám hiệu để làm trong sạch địa bàn từng trường. Về phía nhà trường cần quan tâm đến những trường hợp học sinh đặc biệt.

"Cha mẹ ly thân, ly hôn hay vướng vào pháp luật, cha mẹ đi làm ăn xa để con cái ở với ông bà... thì công tác quản lý giáo dục trong gia đình chắc sẽ kém hơn, học sinh dễ bị lôi kéo, sa ngã hơn. Do đó cần sự quan tâm của công tác quản lý với mô hình hợp tác gia đình, nhà trường" - đại tá Thường nhấn mạnh.

TTO - Vì sao khi tiếp cận một bạn có dấu hiệu yếu thế thì những học sinh lại dùng sức mạnh để chèn ép, xúc phạm? Đó phải chăng là biểu hiện của sự kỳ thị đang chi phối rõ trong hành vi ứng xử?