Phóng to

Nguyễn Bính

Bạn đọc trẻ hôm nay rất dễ tìm ra các cuốn sách in thơ Nguyễn Bính ở hầu như mọi hiệu sách, mọi tủ sách nhỏ nào trong nước; vì thế hẳn các bạn khó có thể hình dung đời sống văn học không có thơ Nguyễn Bính như những năm trước và cả sau khi nhà thơ này qua đời. Mà đó lại là sự thật.

Những năm 1960-1970, Nguyễn Bính còn sống ở miền Bắc, còn in thơ trong vài tạp chí văn nghệ địa phương, hoặc một vài tập sách diễn ca, nhưng báo chí văn nghệ chính thống thì ngoài việc đăng "tin buồn" ông mất, hầu như không nhắc gì đến thơ văn ông.

Tôi nhớ, tạp chí Tác phẩm mới (1969-1976) của Hội Nhà văn Việt Nam nhắc đến Nguyễn Bính duy nhất một lần, trong một mẩu giai thoại về một bài thơ Bính trêu ông bạn già mê bắn chim, là kẻ thù của những chim sẻ, chào mào, sáo sậu, vành khuyên, ấy vậy mà ông lại mang tên Quyên (tên một loài chim)!

Lại phải nhắc rằng Nguyễn Bính cũng như Hàn Mặc Tử, Vũ Trọng Phụng không hề có tên trong danh mục tác gia được làm tuyển tập tác phẩm những năm 1980. Nhưng, như kết quả một phép màu, ngay sau tuyên cáo đổi mới, các tuyển thơ Nguyễn Bính và Hàn Mặc Tử, tuyển văn Vũ Trọng Phụng đã lập tức xuất hiện và được đón nhận nồng nhiệt.

Năm 1986, đó là điểm mới, đánh dấu thời kỳ tác phẩm Nguyễn Bính giành lại quyền trở về sống trong công chúng, cũng là điểm khởi đầu cho quá trình nhìn nhận lại giá trị thơ văn ông, cho phép dự đoán một phần sáng tác của Nguyễn Bính sẽ nhập vào nguồn vốn cổ điển của thơ ca tiếng Việt.

Từ 1990 đến nay đã có không ít cuốn sách nói riêng về tác gia Nguyễn Bính, như Nguyễn Bính, thi sĩ của yêu thương (Hoài Việt biên soạn, NXB Hội Nhà văn, 1990), Nguyễn Bính, thơ và đời (Hoàng Xuân biên soạn, NXB Văn học, 1994), Nguyễn Bính, thi sĩ của đồng quê (Hà Minh Đức biên soạn, NXB Giáo dục, 1995), Thơ và giai thoại Nguyễn Bính (Vũ Nam biên soạn, NXB Lao động, 1999), Nguyễn Bính - về tác gia và tác phẩm (Hà Minh Đức và Đoàn Đức Phương biên soạn, NXB Giáo dục, 2001)...

Thế nhưng trong việc tiếp cận Nguyễn Bính như một tác gia văn học, người ta vẫn thấy còn nhiều khiếm khuyết, bất cập.

Về tác phẩm của Nguyễn Bính, đã có khá nhiều ấn phẩm in lại thơ Nguyễn Bính, dưới dạng các cuốn sách tuyển hoặc các tác phẩm riêng lẻ, nhưng hầu như chưa thấy rõ những cố gắng hệ thống hóa các sáng tác của ông thành những cuốn trong một bộ tuyển hoàn chỉnh.

Hơn nữa, phần sáng tác của Nguyễn Bính trong kháng chiến 1946-1954 ở Nam Bộ và ở miền Bắc thời kỳ 1955-66 hầu như còn chưa được tập hợp và tái bản. Trong một số ấn phẩm, thí dụ những tập thơ gốc của Nguyễn Bính được in lại với sự biên tập của Hồng Châu và Hồng Cầu, người ta đã thấy dụng ý chính xác hóa văn bản các tác phẩm thơ Nguyễn Bính.

Nhưng nói chung, di sản thơ Nguyễn Bính vẫn chưa được người nghiên cứu và người xuất bản tiếp cận ở bình diện văn bản học.

Về nghiên cứu tác gia Nguyễn Bính, người ta thường mới chỉ thấy các bài bình thơ, ít thấy những nghiên cứu sâu vào đặc sắc thơ ông, và tuy đã có một số cuốn sách về ông, nhưng hầu như chưa thấy ra mắt chuyên khảo nào về thơ Nguyễn Bính.

Phương diện tiểu sử nhà thơ cũng còn rất ít nhà nghiên cứu đề cập; những đoạn đời nhà thơ này đã trải, những hoạt động trong văn nghệ, những quan hệ tình cảm (*), điều càng hệ trọng đối với các nhà thơ, tất cả đều mới chỉ được một vài bài viết bâng quơ tạt qua...

Nhìn vào một "Thư mục về Nguyễn Bính" trong sách Nguyễn Bính - về tác giả và tác phẩm chỉ gồm không đầy 100 tư liệu, người ta không thể không nhận thấy sự mỏng manh những xuất bản phẩm và nghiên cứu về một trong những nhà thơ tiếng Việt tiêu biểu của thế kỷ 20. Nhân một dịp tưởng nhớ như thế này, đây là điều đáng được lưu ý.