Một thời yên ả

Từ một con đường cảnh quan thơ mộng, Trần Phú đã trở thành con đường thương mại - du lịch biển hiện đại bậc nhất của Việt Nam.

Đường Trần Phú thời xưa là con đường đất nối liền hai xóm chài: xóm Cồn với xóm Chụt và cửa Bé.

Trở lại một chút với câu chuyện của bà Gabrielle Maude Candler Vassal (người Anh) theo chồng đến Nha Trang năm 1904 (đã nói ở những kỳ trước), khi bà đi trên con đường này bằng chiếc xe gọi là "Hoa Kỳ" thì đây là con đường còn có những đoạn như đường mòn đầy ổ gà, cùng những bãi cát và bùn lầy.

Nhưng đây là con đường được người Pháp chọn làm thành đại lộ bãi biển được chỉnh trang nhiều năm ngày càng đẹp hơn.

Trong bài Dương xanh cát trắng, nhà nghiên cứu Quách Giao, có ghi: "Ngày xưa con đường Trần Phú là một con đường như được dành riêng cho người Pháp ở dọc theo bờ biển. Tuy nhiên vì cư dân ngoại kiều ít nên họ chỉ chiếm một đoạn đường từ đầu đường Lê Thánh Tôn đến đầu đường Nguyễn Bỉnh Khiêm hiện nay".

Đô thị mới Nha Trang ngay lúc đầu (năm 1924) có tuyến Route ColonnialeNo1 - Rue Graffeuil (Thống Nhất - Phan Bội Châu ngày nay) không chỉ đóng vai trò trục giao thông đối ngoại lớn nhất đô thị mà còn tạo nên những khu thương mại đông đúc. Route ColonnialeNo1 sau đổi tên là Độc Lập, rồi đến Thống Nhất, là nơi có Lầu 7 - tòa nhà cao nhất Nha Trang, có Nhà văn hóa tỉnh (rạp Tân Tân cũ) diễn ra các sự kiện quan trọng, có chợ Đầm - trung tâm thương mại lớn nhất...

Nói chung tuyến đường này từng diễn ra nhịp sống sôi động nhất của thành phố. Qua bao thăng trầm, vẫn tuyến đường buôn bán sầm uất nhất Nha Trang, cho đến những năm cuối thế kỷ 20.

Cũng trong suốt thời gian đó, Avenue de la Plage (đại lộ bãi biển) vẫn đẹp mơ màng với hàng loạt biệt thự nằm nghe sóng vỗ. Avenue de la Plage, sau là Duy Tân, rồi Trần Phú đến đầu thập niên 1990, có nhiều khách sạn, công sở, khu ăn uống, cửa hàng... song vẫn là con đường cảnh quan khá yên ả.

Đổi thay

Đường Trần Phú được đánh thức, khi khách sạn Lodge 13 tầng mọc lên (năm 1996) soán ngôi tòa nhà cao nhất thành phố của khách sạn Nha Trang (Lầu 7).

Đến năm 2002, khi cầu Trần Phú bắc qua sông Cái, đưa con đường dọc biển dài ra phía Bắc (thành đường Phạm Văn Đồng), vượt đèo Vĩnh Lương, nối vào quốc lộ 1.

Trục đường Trần Phú - Phạm Văn Đồng trở thành một trục giao thông đối ngoại quan trọng xuyên suốt chiều Bắc - Nam thành phố, khiến mật độ xe cộ trên con đường này giờ cao điểm thuộc loại đông đúc nhất. Kẹt xe đã thường xuyên xảy ra trên con đường dạo mát, thưa vắng bóng người ngày trước.

Trước đây, giống như nhiều người ở TP.HCM nói "lên Sài Gòn" là lên quận nhất, người lớn tuổi ở gần Hòn Chồng thường nói: "Vô Nha Trang" tức là vô khu trung tâm thành phố. Tương tự, người sống nhiều năm ở Chụt cũng hay nói "lên Nha Trang".

Anh tài xế xe lam ở chợ Bình Tân kể: "Hồi trước chạy xe từ Cầu Đá lên đến chợ Đầm nhưng ghi tên tuyến là: Cầu Đá - Nha Trang, vì ai ai cũng nói là lên Nha Trang hết".

Nha Trang khoảng từ năm 2000 đổ về trước, phần nội thành thường được hình dung với giới hạn từ biển lên đến đường Lê Hồng Phong và bờ nam sông Cái trở vô đến mé sân bay cũ. Ngoài phạm vi đó, thì đã được coi là... "vùng rìa".

Khi đường Trần Phú vượt qua sông Cái kéo các "vùng rìa" vào trung tâm, cũng là lúc từ trung tâm, các khu phố sầm uất tràn ra các "vùng rìa". Khách sạn cao cấp theo đường "Trần Phú 2" - đường Phạm Văn Đồng, tràn ra đến tận chân núi Cô Tiên.

Nên giờ, không còn mấy người ở Hòn Chồng nói "vô Nha Trang" nữa. Ở hướng ngược lại, người dưới Chụt cũng không còn mấy người nói "lên Nha Trang" nữa, vì có cảm giác đã ở trong lòng thành phố rồi.

Con đường biệt thự trở thành đường cao ốc

Sau khách sạn Lodge 13 tầng, những kỷ lục nhà cao tầng trên đường Trần Phú liên tục thay thế. Trên đường Trần Phú bây giờ có gần 20 tòa nhà 40 tầng trở lên (còn những tòa nhà 30 - 40 tầng thì khó đếm xuể).

Những biệt thự cổ phải nhường chỗ cho những cao ốc tân kỳ. Trần Phú từ con đường biệt thự trở thành con đường cao ốc. Và sự thay đổi chóng mặt của đường Trần Phú cũng đã đưa đến lo ngại về một "bức tường cao ốc" chắn biển, đem lại bất lợi cho sự phát triển hài hòa không gian đô thị, đòi hỏi chính quyền phải có những giải pháp phù hợp để điều chỉnh.

Còn ở chiều phát triển, trên đường Trần Phú liên tiếp mọc lên những khách sạn quốc tế sang trọng Novotel, Sheraton, Best Western, InterContinental... Đêm xuống cả tuyến đường rực rỡ ánh đèn của hàng loạt khách sạn, nhà hàng, trung tâm thương mại, siêu thị tiện ích, chợ đêm... Trong đó, có những trung tâm thương mại hiện đại phải kể đến như Nha Trang Center, A&B Central Square, Vincom Plaza,...

Ngày trước, mọi người thường xuống đường Trần Phú để đi dạo, ngắm cảnh. Còn bây giờ, không chỉ để ngắm cảnh, mà còn là đi ăn uống, mua sắm, tham dự sự kiện... Con đường đẹp nhất thành phố không chỉ biến đổi lớn về cảnh quan - kiến trúc, mà còn hình thành một trục dịch vụ - thương mại mới.

Khi Vinpearl Land và khu du lịch Hòn Tằm (cùng được thành lập vào năm 2006) và nhiều khu du lịch biển khác tạo nên một biến đổi lớn cho Nha Trang phía ngoài biển, thì đường Trần Phú là cầu nối phía bờ với các khu du lịch đó, tạo nên một quần thể du lịch biển lớn nhất Việt Nam.

Ngày ngày lộng lẫy dưới ánh nắng miền nhiệt đới và rực rỡ về đêm, đường Trần Phú đã tạo nên một gương mặt Nha Trang mới. Nhưng thành phố trăm năm tuyệt đẹp trên bờ biển xanh ngắt này vẫn còn rất nhiều dư địa để phát triển cùng thời đại mới...

100 năm Nha Trang - hòn ngọc xinh đẹp trước biển - Kỳ 4: Miền quê hương cát trắng

Nha Trang có hẳn một khu xóm Mới được quy hoạch đường sá bài bản dành cho người dân di cư...