Top 10 tác phẩm văn học gồm: Quê hương địa đạo (nhà văn Viễn Phương), Bàn thờ tổ của một cô đào (nhà văn Nguyễn Quang Sáng), Ở R - Chuyện kể sau 50 năm (nhà văn Lê Văn Thảo), lý luận phê bình Ngoại vi thơ (nhà thơ Chế Lan Viên), Nhân có chim sẻ về (nhà thơ Chim Trắng), Mùa hè giá buốt (nhà văn Văn Lê);

Thì thầm với dòng sông (nhà thơ Hoài Vũ), Rừng thiêng nước trong (nhà văn Trần Văn Tuấn), Đứng trước biển (nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn), Mắt biếc (nhà văn Nguyễn Nhật Ánh).

Theo nhà văn Bích Ngân - chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM, tiêu chí xét ở hai yếu tố: tác phẩm có giá trị của tác giả sống và viết tại TP.HCM; mốc thời gian phải sau ngày đất nước thống nhất tới hết năm 2023.

"Nguyễn Nhật Ánh là trường hợp đặc biệt"

Sau khi danh sách top 10 đề cử tác phẩm văn học được công bố, có một số ý kiến xoay quanh tiểu thuyết Mắt biếc của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.

Có người cho là tác phẩm chưa xứng tầm khi đặt bên cạnh một số tác phẩm khác. Hay như bạn đọc Tuổi Trẻ Online bình luận bên dưới bài viết Mời bình chọn 50 tác phẩm văn học nghệ thuật nổi bật của TP.HCM (đăng ngày 28-2), "Mắt biếc bối cảnh Quảng Nam, miền Trung mà ta?".

Về điều này, nhà văn Bích Ngân chia sẻ với Tuổi Trẻ, "nhà văn Nguyễn Nhật Ánh là trường hợp đặc biệt. Cho đến nay chưa có nhà văn nào sánh được với ông về sức viết và sức thu hút độc giả trẻ như Nguyễn Nhật Ánh".

Hơn 20 năm qua nhà văn giữ vị trí quán quân về đầu sách xuất bản cũng như số lượng phát hành mỗi đầu sách.

Theo bà Ngân, "chọn tác phẩm Nguyễn Nhật Ánh vì ông là tác giả tiêu biểu, có đóng góp lớn trong việc truyền cảm hứng văn chương đến cho hàng triệu độc giả yêu sách và khán giả yêu điện ảnh".

"Trong tác phẩm, đề tài, bối cảnh không quá quan trọng mà cách thể hiện mới là chính yếu. Hơn nữa trong văn học cũng không giới hạn sự lan tỏa giá trị nhân văn của nó bởi ranh giới địa lý thành phố hay vùng miền", bà Trịnh Bích Ngân nói những lý do Mắt biếc được đề cử.

Kể từ lần phát hành đầu tiên vào năm 1990, đến nay đã có nhiều thế hệ bạn đọc trải qua tuổi học trò của mình cùng những thổn thức của mối tình Ngạn - Hà Lan trong Mắt biếc. Nhà xuất bản Trẻ cho Tuổi Trẻ biết thêm tới nay sách đã tái bản hơn 60 lần với hơn 100.000 bản.

"Danh sách 10 tác phẩm là quá ít"

Nhà văn Bích Ngân cho biết chưa có một thống kê đầy đủ các tác phẩm văn học được thai nghén, sinh ra, lớn lên và đồng hành cùng sự phát triển suốt 50 năm qua của TP.HCM cũng như của cả nước.

Nhưng chỉ cần gọi tên những tác phẩm văn học tiêu biểu, có sức lan tỏa, có thể thấy văn học góp phần không nhỏ vào di sản thành tựu văn học nghệ thuật, tác động đến đời sống tinh thần của người dân TP cũng như cả nước.

Đây là nơi hội tụ nhiều thế hệ cầm bút. Từ thế hệ tác giả từ cuộc kháng chiến vệ quốc, những nhà văn sống và viết tại Sài Gòn - TP.HCM đến thế hệ nhà văn cầm bút sau 1975... Trong đó có rất nhiều tác phẩm có số lượng phát hành lớn.

Chẳng hạn trăm ngàn bản thì có các tiểu thuyết Những khoảnh khắc còn lại, Đứng trước biển và Cù Lao Tràm của nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn và tiểu thuyết Ván bài lật ngửa của Nguyễn Trương Thiên Lý (Trần Bạch Đằng) những năm 1980.

Chục ngàn bản thì có tiểu thuyết Hồng Hạ của Mường Mán. Tập truyện ngắn Khi người ta trẻ của Phan Thị Vàng Anh tạo nên hiện tượng văn học thu hút không chỉ độc giả trẻ. 

Tác phẩm của Sơn Nam, Nhật Tuấn, Mạc Can cũng có số lượng phát hành không nhỏ.

Theo bà Ngân, văn học giữ vị trí trọng yếu trong các loại hình nghệ thuật. Nhiều bài thơ trở thành ca từ, cảm hứng, ý tưởng của nhiều bài hát.

Ví dụ Viếng lăng Bác (thơ Viễn Phương, nhạc Hoàng Hiệp), Thành phố tình yêu và nỗi nhớ (thơ Nguyễn Nhật Ánh, nhạc Phạm Minh Tuấn); Tiếng hát thành phố mang tên Người (thơ Đăng Trung, nhạc Cao Việt Bách), Đi trong hương tràm, Chia tay hoàng hôn (thơ Hoài Vũ, nhạc Thuận Yến)...

Văn học cũng tác động qua lại với phim ảnh: Ván bài lật ngửa, Đứng trước biển, Chim phóng sinh, Người đẹp Tây Đô, Cánh đồng hoang, Mùa gió chướng...

Gần đây có các phim chuyển thể/lấy cảm hứng từ tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh như Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, Mắt biếc, Kính vạn hoa, Ngày xưa có một chuyện tình...

Nhìn lại di sản văn chương TP.HCM, "danh sách 10 tác phẩm đề cử là ít, quá ít".

Bà Ngân cũng thông tin thêm ban đầu hội cũng có đề cử những tác phẩm của các tác giả trẻ (ở thời điểm tác phẩm ra đời) như Khi người ta trẻ của Phan Thị Vàng Anh, Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ của Nguyễn Ngọc Thuần, Giữa vòng chảy lạc của Nguyễn Danh Lam...

"Nhưng vì chỉ giới hạn 10 tác phẩm nên thiếu tác phẩm của những người trẻ. 10 tác giả được đề cử hầu hết đều có đóng góp rất lớn cho sự nghiệp thống nhất và kiến tạo đất nước, không chỉ là ở tác phẩm văn học", bà Ngân nói.

Top 10 tác phẩm âm nhạc nổi bật của TP.HCM có Đất nước trọn niềm vui, Một đời người một rừng cây

Mùa xuân trên TP.HCM, Đất nước trọn niềm vui, Thành phố trẻ, Thành phố tình yêu và nỗi nhớ... có tên trong danh sách bình chọn 50 tác phẩm nổi bật thuộc nhiều lĩnh vực của TP.HCM.